ORTA DOĞUDA SİYASET - Deneme Sınavı - 2

Kitaba göre Reagan Planı’yla ortaya konan öneriler Filistinlilerin taleplerine oldukça uzak bir formüldü. Aslında İsrail’in Batı Şeria’yı güvenlik içinde yönetmesini sağlayacak bir formül üzerinde duran ABD, Filistinliler için bağımsız bir devleti desteklemeyeceğini açıkça belirtirken sadece belli bir süre (beş yıl) sonunda özerkliği öngören bir plan üzerinde durmaktaydı. Daha önceki Camp David gibi veya 1990’larda başlayacak Oslo süreci gibi, plânın amacı kısa vadede İsrail’in güvenlik sorununu çözmek Filistin sorununu ise belirsiz bir tarihe ertelemekti. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kitaba göre İngilizler bir taraftan, Şerif Hüseyin aracılığıyla Araplara birtakım vaadlerde bulunarak onları Osmanlıya karşı ayaklanmaya kışkırtırken diğer taraftan kendi aralarında Osmanlı topraklarını 1916 Mayıs’ında Fransa ile imzaladıkları ve daha sonra ortaya çıkacak olan Sykes-Picot anlaşmasıyla paylaşmaktaydılar.

İngilizlerin bölgenin kaderini belirleyen asıl girişim yine Araplardan habersizce Yahudi ileri gelenleri aracılıyla Filistin’de bir Yahudi yurdunun kurulmasına verilecek güçlü destek vaadiydi. Dönemin İngiltere Dışişleri Bakanı Arthur Balfour’ın adıyla bilinen Balfour Deklarasyonu, 1917 Kasım’ında yani Rusya’da Bolşevik devrimi (1917 Ekimi’nde) dolayısıyla yeni kurulan Sovyet yönetiminin savaştan çekildiğini açıklamasından hemen sonra gündeme gelmekteydi.

lgili plana göre Araplara (Arap devletine) Filistin topraklarının %42.8’i (yaklaşık 4.500 mil2) verilirken, nüfusun %31’ini oluşturan ve o güne kadar ellerindeki manda yönetimine rağmen Filistin topraklarının %6.5’ini kontrol edebilmeyi başarmış olan Yahudilere (Yahudi devletine) ise %56.4’ü (yaklaşık 5.800 mil2) verilmekteydi.

Güvenlik Konseyinin 19 Ekim 1948 tarihli ateşkes çağrısının taraflarca 22 Ekim’de kabul edildiğinin açıklanmasına karşılık çatışmalar durmadı. Öte yandan BM Genel Kurulu 11 Aralık 1948’de kabul ettiği 194 (III) sayılı kararla ABD, Fransa ve Türkiye temsilcilerinden oluşacak bir Filistin Uzlaştırma Komisyonu kurulmasına karar verdi.

1956 Ekim’ine kadar söz konusu uluslararası girişimlerden bir sonuç alınmaması üzerine İsrail, Fransa ve İngiltere 29 Ekim’den itibaren başta Kanal bölgesi olmak üzere Mısır’ın önemli noktalarını işgal ettiler.

Savaşın daha ilk gününde Arap güçlerinin %80’ini etkisiz hâle getiren İsrail, savaş sonunda Ürdün’ün elindeki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü, Suriye’ye ait olan Golan Tepeleri’ni ve Mısır’a ait olan Gazze bölgesi ve Sina yarımadasını işgal etmişti.

Savaş esnasında en önemli karar OAPEC ülkeleri tarafından 16/17 Ekim 1973’te alınan ambargo kararı olmuştur.

Diğer taraftan, 10 Ekim’de Irak, 13 Ekim’de ise Ürdün ve Suudi Arabistan savaşa katıldıklarını açıklamışlarsa da bunların savaşa girmeleri savaştaki cephe durumunda Araplar lehine bir değişiklik yapmamıştır.

Özellikle 1979 Martında Mısır ile İsrail arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasını ve İsrail’in Sina’dan 1982’ye kadar aşamalı bir şekilde çekilmesini öngören barış antlaşmasının imzalanması üzerine Mısır’ın Arap Birliğine üyeliği askıya alınmış ve Arap Birliği’nin merkezi Kahire’den Tunus’a taşınmıştır.

Wye Memorandumu’na kadar Filistin yönetimi Batı Şeria’nın (Filistin topraklarının %20’sidir) %3’lük kısmında tam denetime, % 24’lük bölümünde ise sınırlı denetime sahip olmuştu. Diğer %73’lük bölümde ise İsrail’in hem sivil hem de askerî yönetimi devam etmekteydi. Çekilmeyle beraber Filistin Yönetimi Batı Şeria’nın %18.2’lik bölümünde tam denetime sahip olacak; diğer %21.8’lik kısmında ise Filistin yönetiminin sivil denetimi, İsrail’in ise askerî denetimi söz konusu olacaktı. Bununla beraber Batı Şeria’nın %60’lık bölümünde İsrail’in sivil ve askerî anlamda tam denetimi devam edecekti.

Arap ülkelerinden Suudi Arabistan, Mısır, Suriye, Ürdün, Lübnan, Bahreyn, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Fas, Tunus, Cezayir, Yemen ve Moritanya, diğer Müslüman ülkelerden Türkiye, Pakistan, Endonezya ve Malezya ayrıca AB, Rusya ve Çin’in de katıldığı toplantı tarihe Orta Doğu konusunda son elli yılın en geniş katılımlı toplantısı olarak geçecekti. Toplantıya katılmayanlar arasında yer alan Hamas ve İran ise Annapolis’e ağır eleştiriler yöneltmekteydi.

Kitaba göre kanıtlanmış dünya petrol rezervlerinin yaklaşık %57’si ve doğal gaz kaynaklarının da %41’i Orta Doğu’da bulunmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kitaba göre OPEC verilerine göre 2011'de İran'ın petrolden geliri 115 milyar dolardır böylelikle diğer şıklardaki ülkelerin gelirleriyle karşılaştırdığımızda en fazla İran'ın gelirinin olduğunu görüyoruz. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kitaba göre OPEC, İngilizce ''Organization of Petroleum Exporting Countries'' teriminin kısaltmasıdır ve bu terimin Türkçesi kitapta ''Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'' şeklinde verilmiştir. Doğru cevap 'B' şıkkıdır.

Kitaba göre doğal gaz rezervi bakımından yaklaşık dünya doğal gaz rezervlerinin %16’sına sahip olan İran, bu konuda dünyada Rusya’dan sonra ikinci sırada gelmektedir. Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Kitaba göre Kuveyt'in dünya petrol rezervinin yaklaşık %9’una denk gelen yaklaşık 101 milyar varil rezervi bulunmaktadır.  Ekonomisi büyük ölçüde petrole dayalı olup, dış ihraç gelirlerinin %90-95’ini oluşturmaktadır. Petrol fiyatlarındaki dalgalanma Kuveyt’in ekonomisini etkilemektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kitaba göre BAE, Rusya, İran ve Katar’dan sonra en fazla kanıtlanmış doğal gaz rezervine sahip ülkedir. BAE yüksek petrol fiyatlarına rağmen 2007 ve 2008 yılında yaşanan global ekonomik krizden ciddi şekilde etkilenmiştir. BAE’de her Eyaletin kendi bütçesini yapma ve yönetme hakkı bulunmaktadır. BAE’nin gelirlerinin %80’i Abu Dabi ve Dubai tarafından sağlanmaktadır. BAE’de Abu Dabi toplam petrol rezervinin % 95’ine sahipken, geri kalan petrolün
önemli bir kısmı Dubai’ye aittir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kitaba göre Umman hem OPEC hem de OAPEC’e üye değildir. Okuma yazma bilme oranı diğer Körfez ülkeleriyle
karşılaştırıldığında oldukça düşüktür. Petrol üretimi 2000’lerin başında pik noktasına ulaşmıştır. Petrol gelirleri ihracat gelirlerinin %75’ini oluşturmaktadır. Ekonomik yapısını çeşitlendirme projesine rağmen Umman, doğal gaz ve petrol rezervlerini artırmak için yabancı şirketlerle iş birliği içine
girmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kitaba göre Basra Körfezi’nde ilk petrol keşfedilen ülkelerden biri olan Bahreyn düşük bir petrol üretimi ve nispeten önemsiz bir petrol rezervine sahiptir. Dubai ve ardından Katar’ın ekonomik alandaki girişimleri sonucu Bahreyn ticaret merkez olma özelliğini ve cazibesini yitirmiştir. Diğer Körfez ülkelerinin aksine Bahreyn petrol endüstrisi ham petrol ihracından ziyade rafine petrol ihracına dayanmaktadır. Ülkenin tek rafinesi olan ve günlük 260.000 varil kapasiteye sahip başkent Manama’nın güneyindeki Sitra rafinerisinde Bahreyn petrolü ile Suudi Arabistan’dan boru hattıyla verilen ham petrol işlenmektedir. Doğru cevap E şıkkıdır.