ORTA DOĞUDA SİYASET - Deneme Sınavı - 12

Bulaşıcı hastalıkların artması ve Çevre Kirliliği sonradan gelen ve dolaylı etkilerdir. Fiyatların bazı ülke bütçelerinde fazlaya ve sosyal refahın artmasına etkisi ise olumludur. Ancak dünyada varil başına her 10 dolarlık artış 400 bin kişinin işsiz kalmasına yol açmaktadır. (Örneğin Otomotiv sanayi) Doğru yanıt 'D'.

İlk dört şıkta verilen Katar, BAE, Umman ve Suudi Arabistan bazı ailelerin söz sahibi olduğu kral ve emirliklerle yönetilmektedir. İran ise İslami Cumhuriyet ile yönetilmektedir. Doğru yanıt 'E'.

B,C,D ve E şıkkındaki eşleştirmeler doğrudur. Ancak A şıkkında Shell İngiltere'de kurulmuş ancak merkezi Hollanda'da olan bir şirkettir. Doğru yanıt 'A'.

21 ve 22 Nisan 1947’de Mısır, Irak, Suriye, Lübnan ve Suudi Arabistan Genel Sekreter’den Filistin’deki mandanın sona erdirilmesini ve bağımsızlığın ilanını talep ettiyse de Arap teklifleri gündeme alınmadı.

Filistin Komitesi’nin çalışmaları esnasında biri Çoğunluk Planı diğeri Azınlık Planı olarak bilinen iki görüş ortaya çıktı.
Komitede Çekoslovakya, Hollanda, İsveç, Kanada, Guatemala, Peru ve Uruguay temsilcileri tarafından desteklenen
Çoğunluk Planı’na göre, Filistin Arap Devleti, Yahudi Devleti ve Kudüs Bölgesi olmak üzere üç ayrı bölgeye taksim
edilmekteydi.

Savaşın daha ilk gününde Mısır’ın 360 uçağından yaklaşık 300’ü, ayrıca Suriye’nin 50 ve Ürdün’ün 20 uçağı daha yerde iken imha edilmişti. İsrail’in saldırısıyla başlayan 1967 Savaşı’nın önceden yapılmış bir plan uyarınca yürütüldüğü ortadaydı. Birkaç gün içinde yani 10 Haziran’a gelindiğinde Sina, Batı Şeria ve Golan Tepeleri İsrail’in eline geçmiştir. Savaşın daha ilk gününde Arap güçlerinin %80’ini etkisiz hâle getiren İsrail, savaş sonunda Ürdün’ün elindeki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü, Suriye’ye ait olan
Golan Tepeleri’ni ve Mısır’a ait olan Gazze bölgesi ve Sina yarımadasını işgal etmişti. İsrail böylece 1947’deki Genel Kurulun taksim kararıyla kendine bırakılan toprakları 1967’de aşağı yukarı dört katına çıkarmış oluyordu. Ayrıca İsrail’in güvenliğine en büyük tehdidi oluşturan Mısır ordusu, bu karşılaşmada askerî kapasitesinin % 80’ini kaybetmişti.

Birleşmiş Milletlerin 22 Kasım 1967 tarihli ve 242 sayılı kararı da İsrail’in işgal ettiği topraklardan, bu arada Mısır’a ait Sina Yarımadasından, Gazze’den, Batı Şeria’dan, Golan’dan ve Doğu Kudüs’ten çekilmesini ve mültecilerin yurtlarına
geri dönmelerini öngörüyordu. Ancak İsrail bu ve bundan sonraki BM kararlarına uymayacağını bir çok defa tekrar etmiştir.

Fez Planı’nda ise şu noktalar üzerinde durulmuştu:
1. Kudüs dâhil, İsrail’in 1967’de işgal ettiği tüm topraklardan çekilmesi,
2. 1967’den sonra işgal edilen yerlerde kurulan yerleşim yerlerinin kaldırılması,
3. Kutsal yerlerde üç dinin dinsel törenlerinin özgürce yapılabilmesi,
4. Filistin halkının kendi kaderini belirleme hakkını ve tek meşru temsilcisi FKÖ önderliğinde ulusal haklarının vurgulanması,
5. Batı Şeria ve Gazze’nin altı aydan fazla süreyle BM gözetimi altında kalması,
6. Kudüs başkent olmak üzere bağımsız Filistin devletinin kurulması,
7. BM Güvenlik Konseyinin bölgedeki bütün devletlere bağımsız Filistin devleti dahil, barışı garanti etmesi,
8. BM Güvenlik Konseyinin yukarıdaki kararların uygulanmasını garanti etmesi.

Nihai Statü Konuları: Kudüs’ün statüsü, Sınır sorunu, Yahudi yerleşimleri ve Mülteciler sorunudur.

Oslo süreci sonunda Filistin’in tam kontrolüne terk edilen bölge %18’de kalmış, ortak denetimin söz konusu olduğu bölge ise %22 (yüzde yirmiiki) olmuştu. 1967’de işgal edilen ve Filistin topraklarının ancak %20 (yüzde yirmi)’sini oluşturan (%80 (yüzde seksen)’i daha önce işgal edilmişti) Batı Şeria’nın % 60 (yüzde altmış)’ı hâlâ İsrail’in tam denetiminde bulunmaktaydı.

28 Eylül 2000, Filistin sorununun tarihi dönüm noktalarından biri olmuştur. Camp David’deki başarısızlığın neden olduğu olumsuz ortamda, Benjamin Netanyahu’nun ardından dönemin ana muhalefet partisi Likud’un Genel Başkanı Ariel Şaron, yaklaşık 1.000 askerle birlikte provokasyon niteliğindeki Harem-i Şerif (el-Aksâ Camii) ziyareti Filistinlilerin protesto gösterilerine yol açmış ve
kısa süre içinde El-Aksâ İntifadası olarak da bilinen İkinci İntifadayı başlatmıştır.

Filistin’de 11 Kasım 2004’te Arafat’ın ölümü üzerine 9 Ocak 2005’te yapılan seçimleri kazanarak Filistin yönetiminin yeni Başkanı olan Mahmud Abbas’ın (Ebu Mazen) barış girişimleri sonuç vermedi.

26-28 Mart 2002’de Beyrut’ta yapılan 22 ülkenin katıldığı Arap Birliğinin dördüncü zirvesine İsrail’in tekrar Batı Şeria’ya dönmesine izin vermeyebileceği korkusuyla Arafat da katılmamıştı. Zirvede büyük ölçüde Suudi Prensi Abdullah’ın Şubat ortasından itibaren tartışılan önerileri ele alınmıştır. Prens Abdullah bin Abdül Aziz’in planı aslında ABD, Rusya, AB ve Arap ülkeleri tarafından olumlu bulunmuştu. 28 Mart’taki sonuç bildirisi esas olarak Prens Abdullah tarafından ileri sürülen teklif doğrultusunda hazırlanmıştır. Sonuçta Suudi Arabistan Veliaht Prensi Abdullah tarafından sunulan, özü itibariyle İsrail’in 1967’deki sınırlara çekilmesinin yanı sıra Filistinli mültecilerin dönüşü sorununun çözülmesi karşılığında, İsrail ile ilişkilerin normalleşmesini öngören teklifi Beyrut’ta bir araya gelen Arap temsilciler tarafından kabul edilerek Beyrut zirvesinin ortak kararı hâline dönüştürülmüş ve bundan sonraki süreçte Arap Planı olarak anılmıştır. Söz konusu plan ilk kez İsrail’e, bütün Arap ülkeleriyle ve bütün komşularıyla aynı anda bir barış anlaşması imzalayarak güvenlikli sınırlar içinde varlığının tanınmasını öngörmekteydi.

Bilindiği gibi bugün İsrail’i içine alan Filistin’in Müslümanların egemenliğine girmesi ikinci Halife Hz. Ömer zamanında yani 637’de söz konusu olmuştur. Bölge on birinci yüzyılın sonunda yaşanan Haçlı Seferlerine kadar da Müslümanların denetiminde kalmıştır. Bölgenin tekrar Müslümanların denetimine girmesi Selahaddini Eyyübi’nin 1187’de Haçlıları yenerek bölgeyi tekrar denetimine almasıyla söz konusu olmuş; bu durum Eyyübilerden sonra Memlukler ve Osmanlılar zamanında da devam etmiştir.

Birinci Dünya Savaşı esnasında desteğe ihtiyaç duyan İngiliz yönetiminin vaadlerini yeterli gören Mekke Şerifi Hüseyin ile İngiliz Yüksek Komiseri McMahon
arasındaki mektuplaşmalar 1916 Temmuz’undan 1916 Mart’ına kadar devam etmiştir.

2 Kasım 1917’de Dışişleri Bakanı Lord Arthur James Balfour’un İngiltere’deki Siyonist Teşkilatları Federasyonu’nun Başkanı İngiliz Yahudi’si Baron Lionel Walter Rothschild’e göndermiş olduğu mektupta kısaca şöyle denilmekteydi:
“Saygıdeğer Lord Rotschild,
Majestelerinin hükûmeti, Filistin’de Yahudiler için bir milli yurt kurulmasını uygun
karşılamaktadır ve bu hedefin gerçekleştirilmesini kolaylaştırmak için elinden geleni yapacaktır. Filistin’deki mevcut Yahudi olmayan toplumların medeni ve dini haklarına ve başka ülkelerde yaşayan Yahudilerin sahip oldukları hak ve politik statülerine zarar verecek hiçbir şeyin yapılmayacağı açıkça anlaşılmalıdır. Bu deklarasyonu Siyonist Federasyonu’nun bilgisine sunmanızdan memnuniyet duyacağım.”
Saygılarımla
Arthur James Balfour.

İngiltere’nin daha önce açıkladığı gibi Filistin’deki manda yönetimi 14 Mayıs gecesi saat 24.00’ te sona erdi.

İsrail devletinin kurulduğunun açıklanmasıyla beraber Mısır, Suriye, Ürdün, Lübnan ve Irak kuvvetlerinin Filistin’e girmeye başlamasıyla Birinci Arap-İsrail Savaşı resmen başlamış oldu.

1967 Savaşı’na kadar Orta Doğu’da en önemli gelişme 1952’de Mısır’da darbeyle monarşiye son verilmesinin ardından 1954’te bütün denetimi ele geçiren Nâsır’ın darbenin yıl dönümü olan 26 Temmuz 1956’da Süveyş Kanalı Şirketini millîleştirdiğini açıklaması olmuştur. Bu hamle Süveyş Krizine yol açmıştır.

İsrail’in 5 Haziran 1967’de saat 7:45’teki saldırısıyla başlayan savaş 6 Gün Savaşı olarak bilinir.