ORTA DOĞUDA SİYASET - Deneme Sınavı - 12

1945-1955 döneminde Orta Doğu’nun silahlanmasında deyim yerindeyse “İngiliz tekeli” söz konusu olmuştur. İngiltere bu dönemde bölgedeki silahlanma faaliyetlerinin yüzde 50’sinden fazlasını tek başına yapmış ve bu stratejisinde Mısır, Ürdün ve Irak’taki monarşileri daha ön planda tutmuştur. Doğru cevap E'dir.

Savaş’ın sonuçlarına değinmek gerekirse İsrail 1947 Taksim kararı kapsamında kendisine önerilen Filistin topraklarının üstüne 2,500 km2’lik bir alanı daha işgal etmiştir. Böylelikle Filistin topraklarının %80’i İsrail’in denetimi altına girmiş olmaktaydı. Oysa Taksim kararında Filistin topraklarının %56’sı İsrail’e bırakılmıştı.Doğru cevap B'dir.

ABD, Orta Doğu’daki Arap ülkelerinde bulunan ekonomik çıkarlarını kaybetmemek, bölgedeki İngiliz nüfuzunun ortadan kalkmasına engel olmak ve olası bir Sovyet yayılmasını önlemek amacıyla İsrail’e askerî anlamda destek vermemiştir. Doğru cevap C'dir.

ABD, İngiltere ve Fransa tarafından 25 Mayıs 1950’de açıklanan Üçlü Deklarasyon, Orta Doğu’daki silahlanmayı ilk kontrol girişimidir. Deklarasyon, Orta Doğu ülkelerine yönelik bir silah ambargosundan ziyade kontrollü silah satmayı amaçlamaktaydı. Doğru cevap E'dir.

Süveyş Savaşı’nın temel nedeni, ABD ve İngiltere’nin Nâsır yönetiminin oldukça önem verdiği Asvan Barajı projesinin finansmanından çekilmesi olmuştur. Nitekim 19 Temmuz 1956’da ABD, arkasından da İngiltere ve Dünya Bankası, resmî olarak bu koşullarda barajın finansmanını üstlenemeyeceklerini açıklamıştır. Doğru cevap D'dir.

Mısır ve Suriye’nin 1 Şubat 1958’de Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) çatısı altında birleştiklerini ilan etmeleri, Orta Doğu’da ve özellikle de Arap devletleri arasındaki güvenlik parametrelerinin değişmesine neden olmuştur. doğru cevap A'dır.

Savaş kararının alınmasından, hazırlıkların ve planlamaların yapılmasına; savaşın yürütülmesinden, sonuçlandırılmasına kadar Arap tarafı içinde en etkili aktörün Mısır olduğunu belirtmek gerekir. Doğru cevap D'dir.

1967’ye kadar yoğun bir şekilde silahlanma faaliyetlerine girişen Arap ülkeleri açısından hezimetle sonuçlanan 1967 Savaşı, silahlanma ve bunun yarattığı  tehdit algılamalarından kaynaklanmıştır. Doğru cevap B'dir.

1967 Savaşı’nın bölgesel sonuçlarını irdelemek gerekirse, öncelikle belirtilmesi gereken, Nâsırizm olarak ifade edilebilecek ve Mısır’ın 1952’den beri diğer ülkeleri ve halkları peşinden sürükleyen Pan-Arap düşüncesinin öncüsü konumunda olduğu akım sona ermiştir. Diğer bir bakış açısıyla, 1952’den beri gerek İsrail gerekse geleneksel Arap rejimleri açısından en büyük tehdit olarak görülen Nâsır’ın etkisi, bir daha asla eskisi gibi olmamıştır.Doğru cevap D'dir.

Kitaba göre Haçlı Seferleri yoluyla Hristiyan Batı dünyasını etkilediği gibi bölgeye saldıran Moğolları Müslüman değerleri ve kültürü potasında eritmiştir.

Kitaba göre Amerika Birleşik Devletleri’nin Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği’nin güneye doğru yayılmacı politikasına karşı izlediği askeri, ekonomik ve diplomatik unsurlar içeren dış politika stratejisidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kitaba göre Orta Doğu tarih boyunca dinlerin, kültürlerin ve kadim medeniyetlerin doğduğu ve dünyaya yayıldığı bir bölgedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kitaba göre Suudi Arabistan'ın yüzölçümü 2.109.690km² olarak Orta Doğu'nun en büyük ülkesi sayılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kitaba göre Orta Doğu ülkeleri arasında toplam nüfus bakımından en büyük ülke 84.474.000 (2010) kişi ile Mısır gelmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kitaba göre Arap ülkeleri arasında çöllük olmayan arazinin en yüksek değerde olduğu yer Suriye ve Lübnan’dır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kitaba göre İsrail’de İbranicenin yanında Arapça da resmî dil olarak kabul edilmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kitaba göre Mısır, Yemen, İsrail, Lübnan, Suriye, Türkiye, Irak ve İran birer cumhuriyet olmakla birlikte uygulamada aralarında ciddi farklılıklar bulunmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

1948-1949 Arap-İsrail Savaşı ile başlayan bölgesel savaşlar, daha sonraki yıllarda 1956 Süveyş Savaşı, 1967 Arap-İsrail Savaşı, 1973 Arap-İsrail Savaşı ve 1980-1988 İran-Irak Savaşıyla sürmüştür. Soğuk Savaş’ın sona erdiği dönemde ise Irak’ın Kuveyt işgali ve ardından 1991 Kuveyt Savaşı gündeme gelmiştir. Doğru cevap D’dir.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Sovyetler Birliği ile yaşanmaya başlanan görüş ayrılıkları üzerine, özellikle ABD ve İngiltere Sovyetlerin Orta Doğu’ya girmesini engellemek için çalışmalara başlamıştır. Bu doğrultuda 1947 Mart’ında ilan edilen Truman Doktrini ile Türkiye’nin stratejik açıdan güçlendirilerek gerek Avrupa’ya gerekse Orta Doğu’ya yönelik Sovyet yayılmasının önlenmesi amaçlanmıştır. Truman’ın önerisinin Kongre tarafından onaylanmasının ardından, aynı yıl Türkiye’ye gelen bir Araştırma Grubu yaptığı çalışmalar sonunda Türkiye’ye öncelikle 100 milyon dolar civarında bir yardım yapılmasını önermiştir. Bu 100 milyon dolarlık yardımın, 95 milyon doları doğrudan silah ve askerî teçhizatlar için ayrılırken 5 milyon dolar da yol yapımı, havaalanı inşası gibi altyapı güçlendirmesine tahsis edilecekti. Doğru cevap A’dır.