ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET

1991 yılında dağılan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) üye 15 ülke şunlardı: Rusya, Estonya, Letonya, Litvanya, Beyaz Rusya, Moldova, Ukrayna, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan.

Rusya, Dünya Bankası istatistiklerine göre 2017 yılı itibarıyla yaklaşık 145 milyon olan nüfusu ve 1,5 trilyon ABD dolarlık GSYH değeriyle, dünyanın en büyük 11’inci ekonomisidir. Rusya üretiminin 1/3’lük kısmını petrol, doğalgaz ve bunların türevleriyle metal sanayi oluşturmaktadır. Bu veriler çerçevesinde Rusya’nın 2017 yılı kişi başına GSYH değeri ise 10.923 ABD doları düzeyindedir.

ABD petrol üretiminde ilk sıradadır. Rusya Federasyonu ise dünyanın en çok üreten 2. ülkesidir.

Bitümlü şeyl olarak da ifade edilen şeyl petrolü (oil shale), ısıtıldığında petrol ve gazın ortaya çıktığı bir tür kayaçtır.

Dünya doğalgaz ihracatında en yüksek ihracat gerçekleştiren ülke Rusya Federasyonu’dur.

Rusya enerji şirketleri aracılığı ile Avrasya Bölgesinde enerji yatırımları gerçekleştirmekte, enerji ihalelerine girmekte ve böylece söz konusu ülkelerle ikili ilişkileri güçlendirerek baskı ve etki gücünü artırma stratejisi de izlemektedir. Bu faaliyetlere şu girişimler örnek olarak verilebilir: • Almanya’ya yönelik yeni projeler gerçekleştirmesi (Kuzey Akım Boru Hattı) • Türkmenistan’la uzun vadeli doğalgaz alım anlaşması yapılması, • Türkiye’de nükleer enerji santrali ve yeni boru hatları tesis etme süreci, • Irak’a yönelik büyük meblağlı yatırımlar, • İran’la ortak petrol ve doğalgaz arama anlaşmaları, nükleer yakıt ticareti, nükleer santral inşa anlaşması, Rus şirketlerinin İran’ın muhtelif yerlerinde yapmış olduğu enerji yatırım anlaşmaları.

Rusya Federasyonu’nun Gazprom, Rosneft, Lukoil ve Surgutneft firmaları dünyada en büyük ilk 20 enerji firması içerisinde yer almaktadır.

Rusya’nın enerji politikasına temel oluşturan belge “2030 Rusya Federasyonu Enerji Stratejisi”dir. Bu Strateji çerçevesinde Rus enerji politikasının temel amacı; “istikrarlı ekonomik büyümeyi, daha iyi yaşam koşullarını ve küresel piyasada daha güçlü olmayı garanti edecek şekilde doğal enerji rezervlerinin ve enerji sektörünün potansiyelinin en etkili şekilde kullanımını sağlamaktır”.

8 Ekim 1937 tarihinde imzalanan “Ticaret ve Seyrisefain Anlaşması” Türkiye – SSCB ticari ilişkileri ile ilgili ilk resmî ticari anlaşmadır.

Türkiye ile Rusya arasında doğalgaz iletimini sağlayan iki önemli hat söz konusudur: “Rusya – Türkiye Doğalgaz Boru Hattı (Batı Hattı)” ile “Mavi Akım Gaz Boru Hattı”.