ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET

08.08.08 Savaşı: 08.08.08 Savaşı, 7-16 Ağustos 2008 tarihleri arasında, Osetya
Sorunu’nun Rusya Federasyonu (RF) ile Gürcistan arasında savaşa dönüşmesidir. Bu savaşta RF Gürcistan’ı yenmiş ve Gürcistan toprakları Fransa’nın sorunu çözmek için devreye girmesine kadar Rus işgali altında kalmıştır. Savaşın sonunda Güney Osetya ve Abhazya’nın bağımsızlıkları RF tarafından tanınmıştır.

Osetya Sorunu’nda olduğu gibi Abhazlar ile Gürcüler arasındaki sorunun görünen sebebi dildir. Gürcüler kendi dillerinin kullanılmasını zorunlu kılarak Abhazların sosyal, politik alanda ve eğitimde ikinci planda kalmasını sağlayarak asimile etmeye çalışmıştır. Bu çerçevede 1970’li yıllardan itibaren Gürcülerle Abhazlar arasındaki sorunlar ve çatışmalar artmıştır. 1978’de Abhazlar Gürcü yönetimine karşı düzenlediği protestolarda RF’ye bağlanma taleplerini gündeme getirmiştir. Etnik ve kültürel sorunların etkisiyle Abhazlar da Osetler gibi RF ile birleşmeyi istemektedir. RF’nin desteği ile Abhazlar
birtakım kültürel haklar elde etmiştir. Gürcüler, ülkelerinin siyasi ve üniter yapısına aykırı görülebilen bu gelişmelerden hoşnut olmamaktadır.

Gürcistan’ın bağımsızlığının ilk yıllarında Gamsahurdiya’nın izlediği aşırı milliyetçi
politikaları Acaristan Yüksek Komisyonu Başkanı Aslan Abaşidze’nin RF ile ilişkilerini sıkı tutmasına neden olmuştur. Gamsahurdiya iktidara gelmeden önce 1989’da Sarp Sınır Kapısı’nın açılması ve Batum Limanı’nın varlığı Acaristan’ın gelirlerini artırmıştır. Bunların yanında Batum-Bakü ve Batum-Erivan Demir yolları Acaristan’ı önemli bir
ticaret merkezi hâline getirmiştir. Acaristan bu kazanımları Gürcistan ile paylaşmak istememektedir. Aslan Abaşidze’nin önceleri Gamsahurdiya’yı destekleyip, sonra desteğinden vazgeçip merkezden bağımsız hareket etmesinin arkasında ekonomik sebepler yatmaktadır.

Glasnost ve Perestroyka: “Açıklık ve Yeniden Yapılanma” anlamına gelen, SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov’un başlattığı reformlara verilen addır. Reformlar devlet bürokrasisini düzenleme, ekonomiyi canlandırma, demokratikleşme gibi amaçları içerir.

Fergana Vadisi’nin %60’ı Özbekistan’a, %15’i Kırgızistan’a ve %25’i Tacikistan’a aittir. Bu devletlerin sınırlarında farklı etnik kökenli insanların bulunması, üç ülke arasındaki sorunların önemli sebepleri arasında yer alır.Bölgedeki çatışmaların sebeplerinden bir diğeride bölgenin topraklarının verimli olmasıdır. Tarımsal açıdan Fergana Vadisi Orta Asya’nın en önemli tarımsal merkezleri arasındadır. Ayrıca vadi; altın, gümüş, uranyum, petrol, demir, bakır, kurşun gibi önemli madenler açısından da zengindir.

Yeni Büyük Oyun: Soğuk Savaş’tan sonra Orta Asya’da yaşanan güç mücadelesidir.
ABD, AB, RF, Çin gibi küresel güçlerin yanında Hindistan, İran, Türkiye gibi bölgesel güçler de bu rekabette yer alır.

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ): 1996’da Çin Halk Cumhuriyeti’nin girişimleriyle
Çin, Rusya Federasyonu, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından kurulan
“Şanghay Beşlisi”ne, Özbekistan’ın 2001’de katılmasıyla oluşan örgüttür. Örgütün
kurulmasına sınır güvenliği sorunları, terörizm, ABD’nin bölgede artan öneminin yarattığı rahatsızlık temel oluşturur.

Hazar’ın Statüsü, 18. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren uluslararası hukukun konusu olmuştur. Aşağıda ismen belirttiğimiz antlaşmalar ile Hazar Denizi’ndeki balıkçılık
faaliyetleri, seyrüsefer serbestliği ve Hazar’da donanma bulundurma gibi konular düzenlenmiştir. (Bkz.; Çolakoğlu, 1998: 108-109; Oruç, 2013: 86; Kocaman, 2018: 103-104).

Gül Devrimi

08.08.08 Savaşı

Kars Antlaşması

Bölge nüfusunun çoğunluğunun Müslüman olması

İrredentist politika

Soğuk Savaş’ta ABD’nin SSCB’yi güneyindeki İslami oluşumları destekleyerek çevrelediği politikalardan birine verilen addır.

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)

Bölgenin jeostratejik öneminden dolayı Çin’in sürece somut müdahalelerde bulunması

Dağlık Karabağ ve İşgal Altındaki Reyonlar sorununun çözüme kavuşturulması

Ermenistan, işgal altında tuttuğu tüm reyonlardan ve Dağlık Karabağ’dan çekilecek ve tüm bölgeyi en kısa sürede koşulsuz bir biçimde Azerbaycan’a teslim edecektir.