ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET

Zbigniew Brzezinski, Avrasya’yı Süper Kıta olarak tanımlarken SSCB’nin çöküşünün yarattığı Kara Delik’in doldurulmasının tek Süper Güç ABD için tarihsel bir fırsatı ortaya çıkaran, en önemli “Jeopolitik Ödül” olduğu hipotezini öne sürmüştür.

BDT’nin kurucu antlaşması, 8 Aralık 1991 tarihinde Belarus’un Minsk kentinde; Ukrayna, Rusya Federasyonu ve Belarus Devlet Başkanları tarafından imzalanmıştır.

Bu tespite göre, Türkiye-Rusya enerji ilişkileri,
• Mavi Akım Projesi,
• Güney Akım Projesi,
• Samsun- Adana Boru Hattı Projesi,
• Mersin Akkuyu Nükleer Santral inşası,
olarak dört ayrı sektörde faaliyet göstermektedir.

Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET), Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan’ın gümrük birliğinin oluşmasının tamamlanması ve daha sonra da ortak ekonomik alanın kurulmasını hedefleyen bir kurum olarak planlanmıştır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından kurulan Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) alanında dış tehditlere karşı güvenliği sağlamak amacıyla, 15 Mayıs 1992’de Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya Federasyonu, Tacikistan ve Özbekistan arasında Kolektif Güvenlik Anlaşması (KGA) imzalanmıştır.

Gürcistan Rusya’nın askerî harekatından sonra, 12 Ağustos 2008’de bu ittifaktan ayrıldığını bildirmiştir. Böylece BDT, on bir ülkenin üyesi olduğu bir topluluğa dönüşmüştür.

Topluluk, 1993’te bünyesine Dışişleri Bakanları Konseyi, Savunma Bakanları Konseyi, Parlamentolararası Meclis ve İktisat Mahkemesini
dâhil etmiştir. Topluluk, 15 Mayıs 1992’de imzalanan ancak 1994’te yürürlüğe giren Taşkent Antlaşması’nda ise ortak güvenlik unsurunu ön
plana çıkarmıştır.

Rusya, “Baltık-Ukrayna-Kafkaslar-Orta Asya” eksenindeki sınır değişiklikleri ile bağımsızlığını kazanan devletlerin üzerinde yeniden egemenlik ve nüfuz alanını güçlendirmek maksadı ile “Yakın Çevre” doktrini, ulusal güvenlik ve 1992 dış politika doktrini esaslarında, söz konusu ülkeleri belirli stratejik hedeflerine dâhil kılmıştır. Rusya, bu şekilde, • SSCB’nin dağılmasının ardından oluşan güç boşluğunu yeniden doldurmak, • Arka bahçesi olarak tanımladığı bölgeye, büyük güçler olan ABD-AB-Çin’in bölge dışından, bölgede ise Türkiye ve İran’ın etkinlik kazanmasını önlemek, • Böylece, tarihî, kültürel veekonomik olarak, çevre ülkelerle ilişkilerinde yeni bir istikrar ve savunma hattı kurabilmeyi kurgulamıştır.

SSCB’nin dağılmasının ardından Avrasya coğrafyasında egemenliklerini kazanan Ukrayna, Gürcistan, Azerbaycan, Belarus, Moldova, Litvanya, Letonya, Estonya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’da etnik milliyetçilik yükselen siyasal çatışma unsuru hâline gelmiştir.

SSCB’nin dağılmasının ardından Avrasya coğrafyasında egemenliklerini kazanan Ukrayna, Gürcistan, Azerbaycan, Belarus, Moldova, Litvanya, Letonya, Estonya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’da etnik milliyetçilik yükselen siyasal çatışma unsuru hâline gelmiştir.

Gürcistan Rusya’nın askerî harekatından sonra, 12 Ağustos 2008’de bu ittifaktan ayrıldığını bildirmiştir. Böylece BDT, on bir ülkenin üyesi olduğu bir topluluğa dönüşmüştür. Doğru cevap A'dır.

Gürcistan Rusya’nın askerî harekatından sonra, 12 Ağustos 2008’de bu ittifaktan ayrıldığını bildirmiştir. Böylece BDT, on bir ülkenin üyesi olduğu bir topluluğa dönüşmüştür. Doğru cevap B'dir.

Kurucu antlaşmanın 7. maddesi çerçevesinde taraflar; ortak koordinasyon kurumları aracılığıyla ve eşit şartlarda gerçekleştirilecek müşterek faaliyet alanına, aşağıda yazılı konuların dâhil olduğunu kabul etmektedir:

i. Dış politika faaliyetlerinin koordinasyonu;
ii. Ortak ekonomik alan ile ortak Avrupa ve Avrasya pazarlarının oluşumu ve gelişimi, gümrük politikası konuları;
iii. Ulaştırma sistemlerinin geliştirilmesi;
iv. Çevrenin korunması, uluslararası çevre güvenliği sisteminin oluşturulması, göç politikası ile ilgili konular,
v. Organize suçlarla mücadele.

Doğru cevap E'dir.

BDT’nin kurucu antlaşması, 8 Aralık 1991 tarihinde Belarus’un Minsk kentinde; Ukrayna, Rusya Federasyonu ve Belarus Devlet Başkanları tarafından imzalanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Güvenlik anlamında BDT ülkelerinin NATO muadili olan örgütlerinin adı Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü’dür (KGAÖ veya Collective Security Treaty Organization: CSTO). 7 Ekim 2002’de Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan, RF ve Tacikistan Devlet Başkanlarının katılımı ile kurulmuştur. Diğer adı ile “Taşkent Antlaşması” olarak da bilinen örgüt, 23 Haziran 2006’da Özbekistan’ın da katılmasıyla yedi ülkeden oluşan bir güvenlik örgütüne dönüşmüştür. Doğru cevap C'dir.

BDT Topluluğu, üye ülkelerin yaklaşık 240 milyon nüfus potansiyeli dikkate alındığında, uluslararası ticaret ve ekonomi alanındaki en büyük pazarlardan birisini teşkil etmektedir. Avrasya Ekonomik Topluluğu (AET), Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Rusya, Tacikistan’ın gümrük birliğinin oluşmasının tamamlanması ve daha sonra da ortak ekonomik alanın kurulmasını hedefleyen bir kurum olarak planlanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Türkiye’nin diyalog ortakları arasında yer aldığı ŞİÖ, Haziran 2017’de Pakistan ve Hindistan’ı tam üye olarak kabul etti. Doğru cevap E'dir.

C şıkkındaki ifade, İran ve Türkiye enerji ilişkilerine dahil bir proje olduğundan doğru cevap C'dir.

Yapılan tahminlere göre dünya enerji kaynaklarının yaklaşık dörtte biri, sanayi potansiyelinin ise %10’u BDT coğrafyasında yer almaktadır. BDT’nin kurucu antlaşması, 8 Aralık 1991 tarihinde Belarus’un Minsk kentinde; Ukrayna, Rusya Federasyonu ve Belarus Devlet Başkanları tarafından imzalanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Örgüt, 23 Haziran 2006’da Özbekistan’ın da katılmasıyla yedi ülkeden oluşan bir güvenlik örgütüne dönüşmüştür. Bu nedenle doğru cevap D'dir.