ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET

Kerkük Türkleri Batı Türkler olarak adlandırılır. Yakut Türkleri Altay-Sibirya, Kırım Türkleri Doğu Avrupa Türk Grubu, Kırgız ve Kazaklar ise Türkistan Türkleri grubundandır. Doğru yanıt 'B'.

Astrahan'ı alan Rusların daha da genişlemesini önlemek için kanal açma fikri ortaya çıkarılmış, ancak Kazan Hanlığının destek verememesi yüzünden tamamlanamamıştır. Doğru yanıt 'D'.

Bir Türk kavmi olarak adlandırılan Kazak'lar olduğu gibi bunlardan tamamen farklı slav olan Kazak'lar da vardır. Doğru yanıt 'C'.

Kırım'ın Osmanlı'dan Ruslar tarafından koparılması, Küçük Kaynarca Antlaşması ile tamamlanmıştır. Doğru yanıt 'D'.

19.yy başlarında Rusya İran ile savaşarak topraklarını şimdiki Azerbeycan'a kadar genişletmiştir. Bu gelişme şüphesiz Osmanlı ve Türkistan alehine olmuştur. Doğru yanıt 'C'.

1800 lü yıllardan 1850'lere kadar Rusya Türklerle mücadelesinde en önemlisi muhkem kaleler inşa etmek olan pek çok askeri önlem almıştır. Bu kalelere edebi eserlere konu olan Ohenberg kalesi güzel bir örnektir. Doğru yanıt 'D'.

Çarlık döneminde Rusya'nın baş düşmanı Türk boyları ve Osmanlı Devleti idi. Bir bütün olarak yenebilmesi ve yutabilmesi zor olan bu çok geniş coğrafyaya yayılmış milleti kültürel olarak zayıflatmak ve birbirine yabancılaştırmak için kültürel çabalara girip sonuç almıştır Rus Devleti. Doğru cavap 'E'.

Rusya 1. dünya savaşında Osmanlı-Alman ittifakı karşısında çok kan kaybedince telafiyi geri hizmette kullanmak üzere Rus topraklarında yaşayan Türkler ile gidermeye çalışsa da başarılı olamamıştır. Doğru cevap :'B'.

Ekonomik ve askeri açıdan zayıflamış Rusya'ya Çanakkale Savaşları sonrası itilaf devletlerince yardım götürülememesi Rusyayı Bolşevik İhtilaline götüren en temel askeri gelişmedir. Doğru yanıt 'D'.

Rusya ile Türkiye arasında yapılıp bugünkü sınırların çizildiği Moskova ve Kars antlaşmalarına İran katılmamıştır. Doğru yanıt 'A'.

Hokand Hanlığı’nın kurulmasından sonra, Türkistan hanlıkları arasındaki kavga daha da yoğunlaşmıştır. Aynı yıllarda Rusya’nın Kazakistan’ı da aşarak üç hanlığın sınırlarına yaklaşması, üç hanlığın ise müşterek düşmana karşı birbirlerine destek olacakları yerde, birbirlerinin zayıf anını bekleyip güçlerini birbirlerine karşı kullanmaları, üç hanlık için kaçınılmaz sonu getirmiştir. Doğru cevap B’dir.

Ebulhayr, göçebe hayatı yaşayan ve zaman zaman baskın yapan Kalmuklara karşı koymak ve Başkurtları da hâkimiyeti altına almak üzere Ruslarla ittifaka karar vermiştir. Doğru cevap D’dir.

Azerbaycan 1828’de Çarlık Rusya’sı ile İran arasında taksim edilerek Kuzey-Güney olarak ikiye bölünmüştür. Doğru cevap C’dir.

Kafkaslar ve Orta Asya’nın bütünüyle Rus Çarlığı’nın egemenliği altına girmesi önemli ölçüde 1860’larda tamamlanmıştır. I. Dünya Savaşı ve sonrasında geçici bağımsızlıklar sayılmazsa bölgedeki Rus işgali, Sovyetler Birliği’nin dağılmasına kadar sürmüştür. Rus Çarlığı’nın Kafkaslar ve Türkistan istikametindeki ilerlemesinde önemli bir aşama, 1856 Kırım Savaşı ve sonrasında yapılan 1856 Paris Antlaşması’dır. Doğru cevap E’dir.

1856 Paris Antlaşması’nda, Rusya’nın Kafkaslar’daki emperyalist faaliyetleri ile ilgili herhangi bir madde yer almamıştır. Böylece Rusya’nın Kafkaslar dolayısıyla Türkistan istikametinde serbest bırakıldığı bu antlaşma, Kafkaslar ve Türkistan ile ilgili Rusya-Batı ilişkileri açısından dönüm noktası kabul edilir. Doğru cevap A’dır.

Ignatiyev’in Türkistan raporuna göre “Rusya bu ülkeleri işgale derhal başlamalıdır. Yalnız bunun için Rus kanının dökülmesine fazla lüzum yoktur. Zira buradaki üç Türk hanlığı arasında yeteri kadar ihtilaf vardır. Rusya’nın yapması gereken bu ihtilafları körükleyerek devletleri birbirine düşürmektir. İhtilafların savaşa dönüşmesi için de uygun olan devlete silah ve mühimmat yardımı vadedilerek savaşın çıkması sağlanmalıdır”. Doğru cevap E’dir.

İlminsky, Türklerin Kiril alfabesi kullanmasını, Arap harflerini bırakmalarını ve Türkçedeki Arapça, Farsça kelimelerin öz Türkçe olanlarla değiştirilmesi gerektiğini söylemiştir. Ayrıca yeni bir Tatar (Türk) aydını oluşturulmalıydı. Bunlar Ortodoksluğu kabul edecek fakat Türkçe konuşup yazacaktı. Dinsiz Rus oluşturmaktansa gayri Rus Ortodoks oluşturma projesi daha kabul edilebilirdi. Doğru cevap C’dir.

1907’de Çar, Duma’yı lağvederek Türkistanlıların seçmenlik hukukunu daraltan bir kanun çıkartıp yeni bir seçim yaptırmıştır. Bu arada çeşitli engellerle seçilmesini istemediği Türkleri Meclis dışında tuttu. Bununla beraber ikinci Duma’ya da 39 Müslüman girebildi. Doğru cevap B’dir.

Verilen öncüllerin hepsi Bolşevik İhtilali ve Türkistan’daki yansımalarına ilişkin doğru ifadelerdendir. Doğru cevap A’dır.

Sovyet Rusya’nın aracılığıyla üç Sovyet Cumhuriyeti; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir’in temsil ettiği TBMM Hükümeti arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalanmıştır. Fakat Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasıyla bağımsız olan Ermenistan Kars Antlaşması’nı tanımamıştır. Doğru cevap D’dir.