ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET

Batı Türkleri: Türkiye, Azerbaycan, Ahıska, Batı Trakya, Güney Azerbaycan, Kerkük, Kıbrıs, Kaçar... dan oluşmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Rusya ile 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması yapılmıştır. Böylece Osmanlı Kırım’daki hâkimiyetini kaybetmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Müsteşrik (oryantalist, şarkiyatçı), Doğulu milletlerin tarih, kültür, örf, âdet, din ve medeniyetlerini inceleyen, araştırmalar yapan Batılı, Müslüman olmayan bilim adamı, Doğu bilimcidir.

Erivan bağımsız bir Türk hanlığı değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Rus Çarlığı’nın Kafkaslar ve Türkistan istikametindeki ilerlemesinde önemli bir aşama, 1856 Kırım Savaşı ve sonrasında yapılan 1856 Paris Antlaşması’dır. Bu antlaşma ile Osmanlının, Avrupa devletleri ligine girdiği kabul edilirken Rusya ile de barış yapılmıştır. Bundan dolayı Osmanlı Rusya’ya karşı Kafkasları savunan hanlıklara verdiği desteği çekmek zorunda kalmıştır.

Reform döneminde Rusya’nın sosyal ve ekonomik düzeninin temelini oluşturan serflik gündemdeydi. Uzun tartışmalar ve itirazlardan sonra, 1861’de serfliğin kaldırıldığı ve köylülerin hürriyetine kavuştuğu ilan edildi. Serflik yaygınlaştırılmadı. Doğru cevap E seçeneğidir.

Başkent Petersburg’daki yöneticiler, hemen her dönemde, Rus İmparatorluğu’nu çok milletli bir devlet olarak görmemiştir. Fakat bir Rus veya Ortodoks devleti olarak görmüş ve öyle göstermiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Rus ve Ortodoks kimliğine geçmenin mümkün olmadığı veya bu politikanın başarısız olduğu anlaşılınca çare nötrleştirme, İslamî kimlikten uzaklaştırma, dinsizleştirme olarak ortaya çıkmıştır. Bu “kimliksizleştirme” sürecinin kontrol altına alınması ekonomik tedbirlerle sağlanmıştır. Bütün Türkistan pamuk tarlası hâline getirilirken topraklar çoraklaşmış ve halk tek ürüne mahkum olmuştur. Müslümanlar, Rusya’ya bağımlı hâle gelirken, bölgeye yerleşen Rusların yanında ikinci sınıf vatandaş durumuna düşmüşlerdir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sovyet güçlerinin kontrolünden sonra Kafkaslar, kuzey bölgeler ve Türkistan’da kurulan Türk devletleri: Buhara Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (SSC), Harezm SSC, Özbekistan SSC, Türkmenistan SSC, Tacikistan Özerk Bölgesi, Karakalpak Özerk SSC, Kırgızistan Özerk SSC, Kazakistan Özerk SSC’dir.

Sovyet Rusya’nın aracılığıyla üç Sovyet Cumhuriyeti; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir’in temsil ettiği TBMM Hükümeti arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalandı. Buna göre: Üç Cumhuriyet de, Moskova Antlaşması’nı kendileri için de geçerli sayıyordu. Böylece Türkiye’nin doğu sınırı kesinleşti ve Ermeni Sorunu da sona erdi.

Kafkaslar ve Orta Asya tarih boyunca önemli medeniyetler ve devletlerin kurulduğu bir bölgedir. Türklerin ana yurdu olarak bilinen Orta Asya, eski kaynaklarda Türkistan olarak bilinmektedir. Kafkasya da birçok yönüyle Türkistan’ın devamı özelliğini taşır. 20. yüzyılda daha çok Rus ve Çin hakimiyeti altında kalan bölgede Türk kökenli sözcüklerin kullanımı en aza indirilmiştir.

Bu dört bölge ve kapsadığı Türk halkları/boyları aşağıdaki gibidir:
• Altay-Sibirya Türkleri: Altay, Hakas, Karagas, Koybal, Sabir, Televüt, Togol, Tuva, Yakut...
• Batı Türkleri: Türkiye, Azerbaycan, Ahıska, Batı Trakya, Güney Azerbaycan, Kerkük, Kıbrıs, Kaçar...
• Doğu Avrupa Türkleri: Gagauz, Başkurt, Çuvaş, Kazan, Karaçay, Nogay, Kırım, Polonya Tatarları...
• Türkistan Türkleri: Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen, Uygur, Karakalpak (Osmanlı Devleti ile Kafkasya, 1992, XX).

Rusya’ya karşı savaş devam ederken 1788’de Avusturya Osmanlı’ya, İsveç Rusya’ya karşı savaş açtı. 1789’da savaş devam ederken I. Abdülhamid Kırım’ı kaybettiğinden dolayı kederinden öldü. Aynı yıl Fransız İhtilali’nin gerçekleşmesi üzerine, Rusya ve Avusturya endişeye kapılarak 1791 Ziştove ve 1792 Yaş Antlaşmalarını imzaladılar.

Rusya’nın Kafkaslar ve Türkistan’a karşı politikaları ile Osmanlı ilişkilerinde genellikle paralellik izlenmiştir. Kuzeyden Osmanlı aleyhine genişleyen Rusya ile 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması yapılmıştır.

Bugünkü Ermenistan’ın başkenti olan Erivan ve civarında hiç Türk yaşamamaktadır. Halbuki burası 19. Yüzyıla kadar Revan Hanlığı adında Türklerin yaşadığı bir hanlıktı.

19. yüzyılda Kafkasya’da bağımsız Türk hanlıklarından bazıları şunlardı: Şirvan, Şeki, Talış, Lenkeran, Karabağ, Kuba, Gence, Revan, Bakü, Derbend ve Nahçivan.

Rus Çarlığı’nın Kafkaslar ve Türkistan istikametindeki ilerlemesinde önemlin bir aşama, 1856 Kırım Savaşı ve sonrasında yapılan 1856 Paris Antlaşması’dır.

İşgal ve ilhak: İşgal, bir ülkeyi ve bölgeyi askeri araçlarla kontrol altına almaktır. Bu genellikle geçicidir. İlhak ise işgal edilen bölgeyi ülkesinin parçası haline getirmek, orada sürekli egemenlik kurmaktır.

Sovyet Rusya’nın aracılığıyla üç Sovyet Cumhuriyeti; Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile Kâzım Karabekir’in temsil ettiği TBMM Hükümeti arasında 13 Ekim 1921’de Kars Antlaşması imzalandı.

Sovyet güçlerinin kontrolünden sonra Kafkaslar, kuzey bölgeler ve Türkistan’da kurulan Türk devletleri: Buhara Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (SSC), Harezm SSC, Özbekistan SSC, Türkmenistan SSC, Tacikistan Özerk Bölgesi, Karakalpak Özerk SSC, Kırgızistan Özerk SSC, Kazakistan Özerk SSC’dir.