ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET - Deneme Sınavı - 19

Kara Hakimiyet Teorisi İngiliz coğrafyacısı Mackinder tarafından ortaya atılmıştır. Avrasya jeopolitiği, dünyanın
merkezi olarak tanımlanır. Bu bölgeye hakim olan, iç hilali kontrolü altına alabilecektir. İç hilali kontrolü altına alan, dış hilali hakimiyeti altına alabilecektir. Sonuçta dünyaya hakim hale gelecektir

19 Ağustos 1991 yılında gerçekleştirilen başarısız askeri darbenin ardından, Sovyetler Birliği kısa sürede dağıldı.

Azerbeycan  44,5 (milyar varil)
Kazakistan 121 (milyar varil)
Türkmenistan  39,5 (milyar varil)
Özbekistan  2,594 (milyar varil)

Türkiye, Orta Asya’daki gelişmelere hazırlıksız yakalanmıştı. Bunun nedenleri şöyle sıralanabilir:
1. Türkiye’nin geleneksel politikasını son ana kadar sürdürmesi,

2. Uluslararası sistemdeki mevcut dengeyi bozar düşüncesiyle bu devletler ile doğrudan ilişki kurmak istememesi ve

3. Sovyetler Birliği’ndeki gelişmeler hakkında yeterli bilgiye sahip olunmaması (s. 159).

1. Orta Asya devletlerinin devletleşme süreçlerine destek vermek,
2. Ekonomik ve siyasi reform süreçlerine katkıda bulunmak,
3. Dünya ile bütünleşmelerine yardımcı olmak,
4. İkili ilişkileri, karşılıklı çıkarlar ve egemen eşitlik ilkeleri temelinde geliştirmek,
5. Doğu - Batı enerji koridorunu hayata geçirmek

Türk zirvelerin ilki, 30 - 31 Ekim 1992 tarihinde Ankara’da gerçekleştirildi.

Orta Asya devletlerinin kendi kimliklerini inşa etmeleri, otoriter rejimleri benimsemeleri, Türkiye’nin finansal açıdan yetersizliği, Rusya’da Avrasyacıların iktidara gelmesi, ABD’nin Yeni Orta Asya stratejisi, Çin’in bölgede etkisini artırma gayretleri ve AB’nin TACIS programı, Türkiye’nin bölgede etkisinin gerilemesine neden olmuştur.

Orta Asya’da ortaya çıkan “büyük bir jeokültürel bütünleşme alanı”nın teşvikiyle, şu adımların
atılması önerilmektedir:
1. Yeni demir yolu, kara ve hava hatları ile enerji koridorları inşa ederek Tarihi İpek Yolu’nu yeniden canlandırmak.

2. Bölgede barış kültürünü teşvik etmek.
3. Bölgesel ekonomik bütünleşme girişimlerine önayak olmak.
4. Bölgesel ölçekli ortak kültürel projelere ağırlık vermek. (Davutoğlu, 5 Ekim 2011).

1. Kırgızistan’da istikrar önemlidir. Bölgesel güvenlik ve istikrar konusunda geniş işbirliği gereklidir.
2. TÜRKSOY ve TÜRKPA desteklenmelidir.
3. Türk Dili Konuşan Ülkeler İş Konseyi’nin kuruluşu ile İstanbul merkezli Türk Dili Konuşan Ülkeler Kalkınma Bankası ve Ortak Sigorta Şirketi’nin kurulması.
4. Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının, Kazakistan’ ın Aktau limanı ile bağlanması.
5. Türk Akademisi bünyesinde Türk Tarihi Müzesi, Türk Kütüphanesi ve Üniversitelerarası Birlik kurulması (Karasar, 2011:410-440).

10-11 Eylül 2015 tarihlerinde Astana’da Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin V. Zirvesi düzenlendi.

Hazar sahildarı ülke olan Azerbaycan’ın komşuları Gürcistan, Rusya Federasyonu (Dağıstan), İran, Türkiye (Nahçıvan Özerk Bölgesi), Ermenistan’dır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Güney Kafkasya ülkeleri değişik nedenlerle Türkiye’nin dikkatini çekmiştir. Bu nedenlerin başlıcaları:

Türkiye, Kafkasların hiçbir ülkenin tek başına arka bahçesi olmasına rıza göstermeyeceği imajını  da elden geldiğince vermeye çalışmıştır. Dolayısıyla, Güney Kafkasya’nın istikrarı için, bölgede NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) ve AB (Avrupa Birliği) gibi örgütlerin desteğini önemsemiştir.

Bir Millet, İki Devlet Söylemi: Haydar Aliyev’e göre, Türkiye ve Azerbaycan iki ayrı devletler olmasına rağmen, bu devletler de tek bir millet olarak Türkler yaşamaktadırlar.

25 Haziran 2005’te dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in de katıldığı bir törenle açılışı yapılan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı ile ilişkilerde daha istikrarlı bir döneme girilmiştir.

Şubat 1992 sonlarında gerçekleşen Hocalı Katliamı’nın, Türkiye’nin Ermenilere yönelik bakışında önemli etkileri olmuştur. Bu katliamdan sonra Türkiye’nin Ermenilere yönelik kullandığı söylemde dikkate değer bir sertleşme görülmeye başlanmıştır.

Türkiye ve Gürcistan arasındaki ekonomik ilişkilerin hukuki çerçevesini, 1992 yılında imzalanan "Ticaret ve Ekonomik İşbirliği", "Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması" ve "Uluslararası Kara Yolları Taşımacılığı" antlaşmaları oluşturmaktadır. Bunların dışında 15 Eylül 2005 tarihli ‘Karma Ekonomik Komisyon IV. Dönem Toplantısı Protokolü’, 28 Ocak 2005 tarihli ‘Türkiye-Gürcistan Gümrükleri Arası İşbirliği Anlaşması’, 21 Kasım 2007 tarihli ‘Serbest Ticaret Anlaşması’ ile ‘Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması’ imzalanmıştır.

‘Modern İpek Yolu’ ismi altında veya ‘Orta Koridor’ olarak bilinen ulaşım hatları şunlardır:

7 Ağustos 2008 tarihinde Gürcistan’ın Güney Osetya’yı egemenlik altına almak için başlattığı harekât  5 Gün Savaşı’dır.

Günümüzde Gürcistan’da yerleşik bulunan Türk soydaşlar olduğu gibi, Türkiye’de yaşayan Abhaz,Acara ve Ahıska nüfusu da bulunmaktadır.