ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET - Deneme Sınavı - 15

Türkiye-Gürcistan ilişkileri 1989 yılında Sarp Sınır Kapısı’nın açılmasıyla başlar. Doğru yanıt C'dir.

2003 yılı sonlarında Gürcistan’da gerçekleşen Kadife Devrim sonrasında görevinden ayrılan Shevardnaze’nin yerine Mikhael Saakaşvili geçmiştir. Doğru yanıt B'dir.

Buhara  Emirliği  ile Hokand arasında savaş çıkartılıp Hokand askeri ve siyasi bakımdan tamamen zayıflatıldıktan sonra, 1864’te Rus birlikleri tarafından işgal edilmiştir. Zaten İgnatiyev de raporunda Buhara Emirliği ile Hokand Hanlığı’nın önce birbirlerine düşürülerek Rus nüfuzu altına alınmalarını, sonra da fiilen işgal edilmelerini teklif eder. 1865 senesinde Hokand, 1868 senesinde Buhara Emirliği ve l873 senesinde ise Hive Hanlığı ortadan kaldırılarak Batı Türkistan’ın işgali tamamlanır. Doğru cevap A’dır.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Güney Kafkasya ülkeleri, değişik nedenlerle Türkiye’nin dikkatini çekmiştir.
Bu nedenlerin başlıcaları:
• Hazar havzasının zengin petrol ve doğalgaz kaynakları,
• Türkiye’nin Orta Asya’ya ulaşması için bir geçiş koridoru sunması (dolayısıyla stratejik konumu),
• Bölgenin çevre ülkelere sağlayabileceği cazip ticari olanakları,
• Boru hatlarının geçiş güzergâhı olması,
• Dünya siyaseti açısından önemli sayılabilecek çatışmaları bünyesinde barındırmasıdır.

Buna göre doğru cevap C'dir.

Güney Kafkasya, bugünkü Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan devletlerini kapsayan, Büyük Kafkas Sıradağlarının güneyinde yer alan coğrafi-siyasi bölgedir Buna göre doğru cevap E'dir.

ABD Dışişleri Bakanı, Harp ve Donanma Bakanlarıyla yaptığı toplantı temelinde, 27 Şubat’ta Başkan Truman’a bir bilgi notu gönderdi. Notta, Rusların sinir harbi gerçekleştirmek suretiyle, Türk ordusunu mobilize hâlde tutarak ekonomisinde, mevcut zayıf iktisadi yapısıyla uzun süre destekleyemeyeceği bir açığa neden olduğu kayıtlıydı.

Başkan Truman notu ciddiye aldı, aynı gün Yunanistan ve Türkiye’nin ekonomik ve maddi yardım almaya devam edeceğini açıkladı. Truman, dış yardım için tahsis edilen 400 milyon dolardan 150 milyon doların Türkiye’ye ayrılmasını talep etti. Amerikan Başkanı şu şekilde konuştu: “Günümüzde neredeyse her ulus alternatif yollar seçmek durumundadır. Bu, genellikle özgür bir seçim değildir. Birinci yol çoğunluğun iradesine dayanmaktadır. İkinci yol, çoğunluğa cebren dayatılan azınlığın iradesine dayanmaktadır. ABD’nin politikasının, silahlı azınlığın veya dış baskıların boyunduruğuna direnen bağımsız halkların desteklenmesi olduğuna inanıyorum... Bağımsız halklara kendi kaderlerini çizmeleri için yardım etmeliyiz... Bu itibarla, Kongre’den, Yunanistan ve Türkiye’ye yardım edilmesine yetki vermesini talep ediyorum” Bu açıklama Truman Doktrini olarak adlandırıldı. Konunun 22 Nisan’da Senatoda, 9 Mayıs’ta Temsilciler Meclisinde tartışılmasından sonra, Kongre 22 Mayıs 1947’de “Yunanistan ve Türkiye’ye Yardıma Dair Kanunu” onayladı. Ertesi gün Başkan, Türkiye’ye askerî yardıma resmiyet kazandıran kanunu da imzaladı. Doğru cevap C’dir.

Lider Elçibey’in Türkiye ile ilişkilere dair bazı idealleri vardı. Bunlardan birkaçı
aşağıdaki gibidir:
• Türkiye ile Azerbaycan arasında bir ‘konfederasyon’ kurulması, dolayısıyla iki ülke
arasında sınırların kalkması ve iki ülke insanlarının birbirlerinin ülkelerinde serbestçe çalışabilmeleri,
• İki ülke arasındaki askerî işbirliğinin Rusya
ve Ermenistan arasında bulunan seviyeye
çıkarılması,
• Türkiye ve Azerbaycan arasında bir ‘ittifak
antlaşmasının’ yapılması suretiyle Rusya’nın
Azerbaycan’a müdahalesinin önüne geçilmesi,
• Azerbaycan’da Türk Silahlı Kuvvetleri ve
NATO’ya ait üslerin oluşturulması,
• Azerbaycan’ın NATO üyesi olması,
• Türkiye’nin de yardımıyla Azeri ordusunun
en modern silahlarla donatılması

Buna göre doğru cevap E'dir.

25 Haziran 2005’te dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in de katıldığı bir törenle açılışı yapılan Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı ile ilişkilerde daha istikrarlı bir döneme girilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Azerbaycan’ı asla yalnız bırakmayacaklarını açıklayan Hükûmet, 3 Nisan 1993 tarihinde almış olduğu bir kararla, Ermenistan’a giden tüm insani ve diğer yardımların sınırlarından transit geçişini durdurmuştur. Yani, her türlü sınır geçişini kapatmıştır. Doğru cevap D'dir.

Ermenilerin, Azeri toprağı Kelbecer bölgesine saldırı düzenledikleri 27 Mart 1993 tarihinde, tesadüfen Demirel de yaptığı bir açıklamada, Türkiye’nin Azerbaycan ve Ermenistan’la aynı koşullarda yakın ilişki kurmak istediğini belirtiyordu. Ancak hemen sonra, Türk yetkililer, Kelbecer’in işgalinden dolayı Ermenistan’a karşı, sert tepkilerini dile getirdiler. Hatta Cumhurbaşkanı Özal, Ermenilere karşı “dişimizi göstermezsek bu iş halledilemez”
diyerek Türkiye’nin soruna askerî müdahalesini yeniden gündeme getirmiştir. Başbakan Demirel de bu işgaller karşısındaki hoşnutsuzluğunu ve tepkisini çeşitli şekillerde ortaya koymuştur. Azerbaycan’ı asla yalnız bırakmayacaklarını açıklayan Hükûmet, 3 Nisan 1993 tarihinde almış olduğu bir kararla, Ermenistan’a giden tüm insani ve diğer yardımların
sınırlarından transit geçişini durdurmuştur. Yani, her türlü sınır geçişini kapatmıştır. Doğru cevap A'dır.