ORTA ASYA VE KAFKASLARDA SİYASET - Deneme Sınavı - 13

Fergana Vadisi’nin %60’ı Özbekistan’a, %15’i Kırgızistan’a ve %25’i Tacikistan’a aittir. Doğru cevap B'dir.

Yeşil Kuşak: Soğuk Savaş’ta ABD’nin SSCB’yi çevreleme politikalarından biridir.
ABD’nin SSCB’yi güneyindeki İslami oluşumları destekleyerek çevrelemesidir. Doğru cevap B'dir.

Özbekistan'ın Hazar'a kıyısı yoktur. Doğru cevap D'dir.

1992'de sıcak savaş (silahlı çatışma) hâlini almıştır. Doğru cevap E'dir.

Verilen öncüllerin hepsi “4 Gün Savaşları”na ilişkin doğru ifadelerdendir. Doğru cevap E'dir.

Çarlık döneminde Rusya'nın baş düşmanı Türk boyları ve Osmanlı Devleti idi. Bir bütün olarak yenebilmesi ve yutabilmesi zor olan bu çok geniş coğrafyaya yayılmış milleti kültürel olarak zayıflatmak ve birbirine yabancılaştırmak için kültürel çabalara girip sonuç almıştır Rus Devleti. Doğru cavap 'E'.

Rusya’nın Kafkaslar ve Türkistan’a karşı politikaları ile Osmanlı ilişkilerinde genellikle paralellik izlenmiştir. Kuzeyden Osmanlı aleyhine genişleyen Rusya ile 1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması yapılmıştır. Böylece Osmanlı Kırım’daki hâkimiyetini kaybetmiş fakat Halîfe-i     Müslimîn olarak Rusya’daki Müslümanların dinî lideri olduğunu antlaşma metnine koymuştur (Gürün, 1984: 517). Bu antlaşma ile bağımsız hâle getirilen Kırım, 1783’te Ruslar tarafından işgal edilmiştir.

Türkiye’nin, Güney Kafkasya’ya yönelik izlediği
dış politika, başından beri iki temel ilkeye dayanmaktadır: Bölge ülkelerinin bağımsızlık, egemenlik ve
toprak bütünlüklerinin korunması ve bölgedeki uyuşmazlıkların barışçı yollarla
çözümlenmesi. Doğru cevap C'dir.

Öncüllerin hepsi Türkiye'nin Ermenistan’la diplomatik ilişkilerinin tesis edilebilmesi için ileri sürdüğü şartlardandır. Doğru cevap A'dır.

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra ise Güney Kafkasya ülkelerini ilk
tanıyan ülke Türkiye olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Elçibey'in ideallerinden biri Azerbaycan’da Türk Silahlı Kuvvetleri ve
NATO’ya ait üslerin oluşturulmasıydı. Doğru cevap D'dir.

Hocalı katliamı ve sözde soykırım iddiaları Türkiye'nin Ermenistan'a karşı söylemlerini sertleştirmesine neden olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Ermenilere karşı “dişimizi göstermezsek bu iş halledilemez” diyerek Türkiye’nin soruna askerî müdahalesini yeniden gündeme getiren Cumhurbaşkanı Turgut Özal'dır.

Gürcistan, Türkiye için doğal zenginlikleriyle değil, enerji anlaşmaları ve boru hatları projelerinde yeralabilme potansiyeliyle önem arz eden bir ülkedir. Doğru cevap E'dir.

Gürcistan henüz Sovyetler Birliği topraklarının içindeyken Türkiye-Gürcistan ilişkileri 1989 yılında Sarp Sınır Kapısı’nın açılmasıyla başlar. Doğru cevap B'dir.

AKP iktidarı döneminde Türkiye açısından, Güney Kafkasya stratejisinin temel 3 sütunu şunlar olmuştur: Ortaklık, Refah ve Barış. Doğru cevap A'dır.

Türkiye'nin arabuluculuğu Dağlık Karabağ sorununun çözümü için yapılması gereken eylemlerden biri olarak gösterilemez. Doğru cevap D'dir.

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Güney Kafkasya ülkeleri, değişik nedenlerle Türkiye’nin dikkatini çekmiştir. Bu nedenlerin başlıcaları:
• Hazar havzasının zengin petrol ve doğalgaz
kaynakları,
• Türkiye’nin Orta Asya’ya ulaşması için bir
geçiş koridoru sunması (dolayısıyla stratejik
konumu),
• Bölgenin çevre ülkelere sağlayabileceği cazip
ticari olanakları,
• Boru hatlarının geçiş güzergâhı olması,
• Dünya siyaseti açısından önemli sayılabilecek
çatışmaları bünyesinde barındırmasıdır.

Doğru cevap E'dir.

Lider Elçibey’in Türkiye ile ilişkilere dair bazı idealleri vardı. Bunlardan birkaçı aşağıdaki gibidir:
• Türkiye ile Azerbaycan arasında bir ‘konfederasyon’ kurulması, dolayısıyla iki ülke arasında sınırların kalkması ve iki ülke insanlarının birbirlerinin ülkelerinde serbestçe çalışabilmeleri,
• İki ülke arasındaki askerî işbirliğinin Rusya ve Ermenistan arasında bulunan seviyeye çıkarılması,
• Türkiye ve Azerbaycan arasında bir ‘ittifak antlaşmasının’ yapılması suretiyle Rusya’nın Azerbaycan’a müdahalesinin önüne geçilmesi,
• Azerbaycan’da Türk Silahlı Kuvvetleri ve NATO’ya ait üslerin oluşturulması,
• Azerbaycan’ın NATO üyesi olması,
• Türkiye’nin de yardımıyla Azeri ordusunun en modern silahlarla donatılması.

•Türkiye’nin de yardımıyla Azeri ordusunu en modern silahlarla donatılması (s.25).

Doğru cevap E

Başbakan Tansu Çiller, Temmuz 1995’te Azerbaycan’ı ziyaret etmiştir. Bu ziyaretin bir amacının da erken petrolün Gürcistan güzergâhı (Bakü-Supsa) üzerinden taşınması konusunda görüşmeler yapmak olduğu iddia edilmiştir. Nitekim Aliyev’le yaptığı
görüşme sonrasında Çiller, ‘Avrasya Ana Taşıma Hattı’ (Avrasya Koridoru) adlı dev bir projeyi hayata geçirmeyi kararlaştırdıklarını açıklamıştır. Bu proje eski SSCB’nin Orta Asya’daki Türkçe konuşan cumhuriyetlerini petrol ve doğalgaz nakliyat yoluyla Türkiye ile bütünleştirme amacı taşıyordu. Doğru cevap A'dır.