ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

27 Eylül 1990’da Yakut Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hâkimiyetini ilan etti. Bundan sonra ekonomik olarak daha da rahatlayan Cumhuriyetten Rusya’ya bölgenin en zengin kaynağı olan elmas akışı durmuş ve devlet hazinesine aktarılmıştır.

Tuva’daki Rus taraftarlarının faaliyetleri sonucunda Tuva, Yenisey Eyaleti’nin bir parçası olarak 1914 yılında Rusya himayesine girdi. 1919 yılından itibaren ise bölgeye Sovyet askerî güçleri konuşlanmaya başladı. Kızıl Şehri’nin adı Sovyet yanlısı rejim tarafından Belo Çar adıyla değiştirildi. Bugünkü adı ise 1924’te yerli komünistlerin baskısı sonucu kabul edildi. 17 Ağustos 1944’de Tuva Halk Cumhuriyeti özerk bir bölge olarak SSCB’ye katılmak için başvuruda bulundu. 14 Ekim 1944 yılında SSCB’nin çıkardığı kararname ile burası Özerk Bölge olarak birliğe bağlandı. 1961 yılında ise Tuva’nın statüsü Tuva Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti olarak değiştirildi.

Aralık 1990’da Krasnoyar (Kızılyar) Kray’dan ayrılan Hakasya, 1991 yılının Temmuz ayında Hakas Özerk Cumhuriyeti oldu ve 1992 yılında ise Rusya Federasyonu tam üyesi olarak kabul edildi.

1919 yılının sonlarında Sovyet idâresi Altay bölgesini tam olarak ele geçirdi ve burası 1 Haziran 1922 tarihinde kurulan Oyrat Özerk Bölgesi’ne dâhil edildi.

Doğru yanıt E'dir. Sibirya Tatarlarının en kalabalık grubu Tobol-İrtiş Tatarlarıdır.  Tümen, Tobol, Tevriz, Tara ve Saz olarak kendi içinde beşe ayrılmaktadır. Tom Tatarları başka grupta yer almaktadır.

Doğru yanıt B'dir. Sibirya Tatarları bugün Tümen, Om, Novosibirsk, Tom, Tobol, Tara, Baraba, Kemerovo’da yaşamaktadır. Ahıska, bugün Gürcistan sınırları içinde kalan bir kenttir.

Doğru yanıt C'dir. Tatar edebi dilinin oluşmasında Moğolca’nın etkisi yoktur.

1917 Haziran ayında Kazan’da toplanan kurultay ile İç Rusya ve Sibirya Müslüman- Türk Tatarlarının özerkliği ilan edildi. 1917’de çarlığın yıkılmasından sonra Bütün Rusya Müslümanları İttifakı toplandı ve ilk kez çarın tayin etmediği müftüyü seçti. Sonra 120 kişilik Millet Meclisi seçimleri yapıldı ve nihayetinde 29 Kasım 1917’de İdil-Ural Devleti kuruldu.

Doğru yanıt A'dır. Gagavuzlar, Sibirya’da yaşayan Türk halklarından değildir. Hıristiyanlığı kabul etmiş olan Gagavuzların Gök-Oğuz adından türediği kabul edilir. Gagavuzya, bugün Moldova’ya bağlı olan bir özerk devlettir.

Çarlık Rusya’nın yıkılması ve Sovyet İhtilalı sonrasında 23 Mart 1919’da Başkurt Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti kuruldu. İkinci Dünya Savaşı’nda 1941-1945’te bölgede büyük bir sanayi hamlesi yapıldı ve ciddi bir silah, yakıt ve yiyecek sanayisi kuruldu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ise 25 Şubat 1992’de özerk statüde Başkurdistan Cumhuriyeti kuruldu.

Doğru yanıt B'dir. Saha Türklerinin esas unsur oldukları Saha (Yakutiye) Cumhuriyeti Rusya’nın federal bir bölgesidir. Bölgenin idari merkezi Yakut Şehridir. Sahaların kültürleriyle İskit kültürü arasında sıkı bağlar olduğu bilinmektedir.

Doğru yanıt C'dir. Gök-Tengri bir kültür değil, bir inanç sistemidir.

I. Dünya Savaşı ve sonrasındaki sanayi planları çerçevesinde Çuvaş topraklarına kitleler hâlinde Rus nüfus yerleştirildi. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra ise 1992 yılında Çuvaş Cumhuriyeti veya Çuvaşiya kuruldu.

Doğru yanıt D'dir.

Doğru yanıt E'dir.

Doğru yanıt B'dir. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Kırım, bağımsız olan Ukrayna’nın bir parçası haline gelmiştir.

Doğru yanıt A'dır. Kırım hanlığı, Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasında 1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı toprağı olmaktan çıktı. Ruslar 1783’te bütün Kırım’ı ilhak ederek hanlığı ortadan kaldırdılar.

Kırım’da 18 Ekim 1921’de Kırım Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti kuruldu. Bu esnada toplam nüfusa oranları %25 olan Kırım Tatarları, 1930’lardaki büyük baskılar altında ezildiler. Yine Sovyetlerin yanlış politikaları sebebiyle 1921-22’de ve 1932-33’te iki büyük kıtlıkta mühim bir nüfus açlıktan öldü.

30 Ağustos 1990’da Tataristan tam bağımsızlığını ilan ettiyse de kabul ettiremedi. Devletin statüsü bugün Rusya Federasyonu’na bağlı Tataristan Cumhuriyeti olarak devam etmektedir.

Kumuklar Sibirya'da yaşayan Türk gruplarından biri değildir.