ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

Bölgedeki Tatarlardan ilk grup olan Tobol-İrtiş Tatarları kendi içinde Tümen, Tobol, Saz yöresi, Tevriz ve Tara Tatarları olarak beşe ayrılmakta ve Sibirya Tatarlarının en kala- balık grubunu meydana getirmektedirler.

Taş devrinden itibaren Tuva Cumhuriyeti topraklarında M. Ö. 10.000’lere âit insan yerleşimi izleri mevcttur. Bölgede taştan ve kemikten üretilmiş av ve ev malzemeleri bulunmuştur. Aynı zamanda Sibirya bölgesinin diğer kısımlarındakilerle aynılık arz eden tarım aletleri çıkarılmıştır. Yine bronz çağına âit arkeolojik buluntulara rastlanmıştır.

Hakasya’nın en meşhur abidelerinden biri İskit Hükümdarı’na âit olan Salbık Kurgan’dır.

Şorlar XIX. yüzyıla kadar eski Türk dininin değişik formlarında yaşamış olsalar da anılan tarihten sonra Hıristiyan olarak kayıtlara geçtiler ve Rus adları aldılar.

1650 yılından başlamak üzere 1850’lere kadar Rus Ortodoks Kilisesi, Çuvaşları Hıristiyanlaştırmada başarılı oldu.

Kendilerine Tavlu (Dağlı) adını veren Karaçay-Malkarlılar, yaşadıkları vadilere göre Karaçaylılar, Bashanlılar, Çegemliler, Holamlılar, Bızıngılılar ve Malkarlılar olarak bazı gruplara ayrılırlar.

Nogayların tarihî olarak yayıldıkları yerler Kuma ve Terek ırmakları arasında Nogay bozkırında; Çeçen, İnguş ve Karaçay-Malkarlı özerk bölgelerinde; İdil Irmağı, Aral Gölü ve Seyhun’a kadar olan geniş sahada; Dağıstan’da; Astarhan’da ve umumiyetle Hazar bozkırında idi.

XIII. yüzyılda bölge, Batu’nun 1238’de Kırım’ı almasıyla Moğolların eline geçti. Bundan sonra Kırım, 1441 yılına kadar Altın Orda Hanlığı’na bağlı kaldı. Bununla beraber 1475’teki Osmanlı fethine kadar Kırım’ın güneyindeki bazı yerlerde Trabzon İmparatorluğu’nun hâkim olduğu da bilinmektedir.

Sibirya, bugün Rusya Federasyonu’nun Asya’daki en büyük parçasını oluşturmaktadır. 12 milyon kilometre karenin üzerinde bir yüzölçümüne sâhip olan bu bölge, Türkiye’nin 15 katından daha büyüktür. Doğru cevap A'dır.

Gagavuzya Sibirya Tatarlarının yaşadığı bölge değildir. Doğru cevap E'dir.

Baraba Bölgesi Sibirya Tatarlarının yaşadığı bölgeler arasındadır. Doğru cevap E'dir.

Saha Türklerinin esas unsur oldukları Saha (Yakutiye) Cumhuriyeti Rusya’nın federal bir bölgesidir. Bölgenin idarî merkezi Yakut Şehridir. Doğru cevap C'dir.

Tuvalıların asli unsur olduğu Tuva Cumhuriyeti Rusya’nın federal bölgelerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti’nin başkenti Kızıl Şehridir. Doğru cevap B'dir.

Dolgan Türkleri Rusya’nın kuzeyindeki Taymır bölgesinde yaşamaktadır. Dolganların yaşadıkları Taymır Özerk Okrugu, Krasnoyar (Kızılyar)’a bağlıdır. Doğru cevap D'dir.

Tatarlar, İdil boyundaki en kalabalık Türk boyu ve Rusya’da nüfus bakımından Ruslardan sonra gelen ikinci etnik gruptur. Doğru cevap A'dır.

Altın Orda’nın yıkılmasından sonra bölgedeki Tatarlar, Hacı Giray’ın idâresinde 1441 yılında Kırım Hanlığı’nı kurdular. 1475 yılından itibaren Kırım Hanlığı Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetini kabul etti. Doğru cevap C'dir.

Kafkasya’nın Dağıstan kuzey kısmında ve Terek’in güneyinde, Hazar Denizi kıyısında yayılan Kumukların, VI. yüzyıldan itibaren Hazar Devleti sınırları içinde yer aldıkları ve doğrudan Hazar boyu oldukları söylenmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bugün Don ve Kuban arasında Astrahan havalisinde yayılan Nogayların taşıdıkları ad, Cengiz Han’ın torunlarından Berke Han’ın başkumandanı olan Nogay Han’ın kurduğu birlik etrafında toplanan Türklere verilmişti. Doğru cevap B'dir.

Rusların bölgeye gelişleri XVII. yüzyılın başlarında gerçekleşti. O zamanki Saha toprakları ilk kez üstün donanımlı Rus işgal kuvvetleri karşısında başarısız olarak 1632’de Rus Çarlığı’na bağlandı. XVII. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra Rus işgali altına giren Saha Türkleri ayaklansalar da Ruslar tarafından şiddetle bastırıldılar ve büyük kayıplar verdiler.