ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

Sahaların kültürleriyle İskit kültürü arasında sıkı bağlar olduğu bilinmektedir. Yine bu kültürün Kurıkan ve Kıpçak kültürüne yakınlığından söz edilmektedir. Mesela Sahalar eski Türklerde görülen türde boynuzlu başlıklar, turna tüylü kadın başlıklar, kuşaklar, ren geyiği derisinden ayakkabılar, kürk çorapları giymektedirler.

Yine bölgenin Türklerin anayurtlarından biri olduğuna dâir en önemli ispat Tagar Kültürü’ne âit olduğu söylenen Boyar Kaya Resimleri’dir.

-Çin İmparatorluğu 1756’da Kalmuk-Oyrat Hanlığı’nı yok ederekAltay’a hâkim oldu.

-Bilhassa Sovyetler Birliği kurulduktan sonra servetleri ellerinden alındı ve ağır vergiler altında sefalete düştüler.

-Altaylılar diğer Türk boy ve toplulukları gibi yoğun bir Hıristiyanlaştırma siyasetine maruz kaldılar.

-Çinlilerin baskı ve katliamları üzerine halk Ruslardan yardım umdu.

-Dağlık Altay’da İskitlere âit Tek-Menek Kurganları (Kaynak: Kürşat-Elvin Yıldırım Arşivi, 2014).

İdil boyundaki Türk boyları Tatarlar, Başkurtlar ve Çuvaşlar olarak üçe ayrılabilir.

1860’lı yıllarda tekrar ağır bir Ruslaştırma ve Hıristiyanlaştırma siyasetine maruz kalan halkın bir kısmı Anadolu’ya ve çeşitli yerlere göç etti.

Kırım Hanlığı, Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasında 1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı toprağı olmaktan çıktı.

Rus istilasına kadar Kumuklar, Şamhallık denilen bir idârî sisteme sahiptiler.

1828 Osmanlı-Rus Savaşı neticesinde 14 Eylül 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması’na göre Ahıska ve Ahırkelek savaştazminatı olarak Ruslara verildi.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Yeşilköy Antlaşması’na göre Kars, Ardahan ve Batum savaştazminatı olarak Ruslara bırakılınca Ahıska daha da zor duruma düştü.

Osmanlı Devleti bu kez 1853’te patlak veren Kırım Harbi esnasında savaşın cephelerinden biri olan Ahıska’da bazı başarılar kazandıysa da mağlup oldu. Ahıska Türkleri ise savaştan sonra Osmanlılara yardım ettikleri gerekçesiyle büyük katliamlara maruz kaldılar.

Sibirya Tatarları bugün Tümen, Om, Novosibirsk, Tom, Tobol, Tara, Baraba, Kemero­vo havalisinde yaşamaktadırlar. Sibirya Tatarlarının yaşadığı köyler Ob Irmağı’nın kolları olan İrtiş, İşim, Tobol, Çulım, Tom, Om, Tura, Tavda, İset ırmaklarının havzasındadır. Doğru cevap B'dir.

27 Eylül 1990’da Yakut Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hâkimiyetini ilan etmiştir. Doğru cevap C'dir.

Tuvalıların hâlen canlı bir şekilde anılarında yaşattıkları en büyük isyanları Aldan Maadır olarak bili­nen “60 Bahadır” isyanı Çinlilere karşı başlatılmış bir isyandır. Doğru cevap E'dir.

Hakasya’nın en meşhur abidelerinden biri İskit Hükümdarı’na âit olan Salbık Kurgan’dır.Doğru cevap C'dir.

1919 yılının sonlarında Sovyet idâresi Altay bölgesini tam olarak ele geçirdi ve burası 1 Haziran 1922 tarihinde kurulan Oyrat Özerk Bölgesi’ne dâhil edildi. 1948 yılında da Dağ­lık Altay Özerk Oblastı’na dönüştürüldü. Siyasi statü, 1991 yılında Dağlık Altay Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti olarak yeniden düzenlendi. En son olarak bölge Türklerinin bağlı bulunduğu siyasî yapının adı 1992 yılında Altay Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Doğru cevap A'dır.

Kazan Hanlığının 1552 yılında Ruslar tarafından yıkılmasını müteakip Tatarların tarihî gelişiminde büyük bir dönüşüm meydana geldi. Bu hadiseden sonra Tatarlar yurtlarından çıkarak dağıldılar ve bir daha devlet kuramadılar. Halk Ruslar tarafından şehirlerden ve ırmak kenarlarından kovuldu. Tatar soylularının bir kısmı Rus hizmetine girdi ve Hıristiyanlığı benimsedi. Halkın çoğu haraç ödemek ve çeşitli devlet yükümlülüklerini yerine getirmek mecburiyetinde olan “devlet çiftçisi” statüsüne geçti. Doğru cevap A'dır.

Kazan Hanlığı çöktükten sonra Ruslar, asker olarak kullanmak üzere Başkurtlara bazı imtiyazlar tanıdılar. Başkurtlar böylece topraklarını muhafaza ettiler, Hıristiyanlaştırma siyasetinden genellikle muaf tutuldular ve daha az vergi verdiler. Doğru cevap E'dir.

1774 yılında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması neticesinde Kırım, Osmanlı’nın elinden çıkmıştır. Doğru cevap E'dir.

Tavlu, Balkar, Beş Dağ Topluluğu ve Alan Karaçay-Malkarlılar’a verilen isimlerdendir ancak Dolgan ismi Rusya’nın kuzeyindeki Taymır bölgesinde yaşayan Türklerin adıdır. Doğru cevap D'dir.

Şahmallık Kumuklar tarafından kullanılan bir idârî sistemtir. Kumuk bölgesini Şamhal adı verilen ve Altın Orda hanlarının soyundan gelen beyler idâre ederdi. Şamhallar XIV. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar çeşitli dönemlerde Osmanlı, İran ve Rus­ya himayesine girdiler ancak feodal bir devlet olarak varlıklarını sürdürdüler. Doğru cevap E'dir.