ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

Timur ve soyundan gelenler Orta Asya ile İran’da yaklaşık 150 yıl hüküm sürdüler.

Çağatay Hanı Alaadin Tarmaşirin’in ölümünden (1334) sonra hanlık parçalandı.

Timur’un devletinin temelini oluşturan nüfusu şehirlerde oturan tarım, ticaret erbabı ve Türk-Moğol boylarından oluşuyordu. Bu boylar arasında Barlas, Celayir, Arlat gibi eski boyların yanı sıra Karunas, Yasavuri gibi yeni oluşan boylarda vardı.

Yıldırım Bayezid ile Timur arasında cereyan eden ve Ankara Savaşı ile sonuçlanan mücadelenin nedenlerini
şu başlıklar altında sıralayabiliriz.
1. Erzincan Emîrliği Meselesi
2. Anadolu Beylerinin Şikâyeti
3. Sivas’ın Timur Tarafından Alınışı
4. Mülteciler Meselesi (Karakoyunlu Kara Yusuf ve Sultan Ahmet Celayiri’nin
Bayazid’a sığınması)

Ancak Timur seferin başında hastalandı ve 19 Şubat günü öldü (1405).

Timur’un vefatından sonra yaşanan saltanat mücadeleleri 1) Maveraünnehir-Horasan, 2) Azerbaycan ve Irak-ı Acem ve Arap, 3) Fars, Kirman, Huzistan bölgeleri olmak üzere Timur’un oğul ve torunlarının idaresinde olan başlıca üç bölge üzerinden incelenmektedir.

Şahruh’un uzun süren saltanat döneminde bölge valisi konumundaki oğulları Uluğ Bey, İbrahim ve Baysungur Mirzalar başta olmak üzere hanedan üyeleri ve büyük emîrler, imar ve kültürel işlerle meşgul oldular.

Şahruh’un oğlu büyük astronom ve matematikçi Uluğ Bey, oğlu Abdüllatif
tarafından öldürüldü, baba katili sıfatıyla altı ay sonra kendisi de öldürüldü.

Bizzat kendisinin bir ilim adamı olarak yer aldığı ilmi faaliyetler neticesinde Zic-i Uluğ Bey olarak da tanınan zic hazırlanmıştır. Semerkan’da kurduğu rasathanede birlikte çalıştığı Ali Kuşcu, Gıyasüddin Kaşi, Bursa’dan buraya gitmiş olan Kadızade-i Rumi gibi alimler ilim tarihinde ayrıcalıklı yerleri olan simalardır.

Şahruh’un vefatından sonra hanedan üyeleri arasında ciddi bir mücadele yaşandı. Şahruh’un oğlu büyük astronom ve matematikçi Uluğ Bey, oğlu Abdüllatif tarafından öldürüldü, baba katili sıfatıyla altı ay sonra kendisi de öldürüldü (1449).

Kuzeyde İli Nehri havzası Çağatay Hanlığının bölgesine dahildi. Doğru yanıt C’dir.

Emir Timur büyük bir hanedana mensup değildi. Doğru yanıt B’dir. Doğru yanıt B’dir.

Emir, Karaçar Noyan’a kendisine bağlanması için haber göndermemiştir. Doğru yanıt D’dir.

Timur, Toktamış’ı yendikten sonra Bağdat’ı ele geçirmiştir. Doğru yanıt A’dır.

Timur’un Yıldırım Bayezid’e yazdığı mektubunda “Çerkez oğlancığı” diye bahsettiği Berkuk’tur. Doğru yanıt A’dır.

Mısır Sultanı Berkuk’un ölümüi Yıldırım Bayezid ile Timur arasında cereyan eden ve Ankara Savaşı ile sonuçlanan mücadelenin nedenlerinden biri değildir. Doğru yanıt E‘dir.

Barlas kabilesi Çağatay’ın maiyetine verilen kabilelerden biri idi. Doğru yanıt A’dır.

Timur ölüm döşeğinde iken, veliahdı olarak Pir Muhammed’i seçmiştir. Doğru yanıt A’dır.

Hüseyin Baykara Ömer Şeyh kolundan Timur’un torunudur. Doğru yanıt D’dir.

Vekayi, Babür’ün kendi yaşadıklarını anlattığı ve bizzat Çağatayca kaleme aldığı eseridir. Doğru yanıt A’dır.