ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

O 1336 yılında Keş şehri yakınındaki Hoca Ilgar köyünda doğdu. 1360- 70 arasında Maveraünnehir’e hâkim olmayı başardı.

Tarım ve ticaretin himayesi Timur’dan sonra hanedanın genel politikası olmuştu.

Timur 1376’da kendisine sığınan Toktamış Oğlan’ı Altın Orda’da saltanat mücadelesine girmesi için desteklemiş ve defalarca yenilip tekrar geldiğinde desteklemeye devam etmişti. Toktamış bu destekler sayesinde önce Altın Orda’nın doğu kısmında, daha sonra batı kanadında Emîr Mamay’ı yenerek (1381) Altın Orda’nın tamamına hâkim oldu.

Timur arasında cereyan eden ve Ankara Savaşı ile sonuçlanan mücadelenin nedenlerini şu başlıklar altında sıralayabiliriz.

Timur ile kendini Anadolu’da İslam aleminin gaza bayrağının taşıyıcısı ve Selçuklu’nun mirasçısı olarak gören Yıldırım Bayezid karşı karşıya gelmiş oldular. 28 Temmuz 1402 (28 Zilhicce 804) tarihinde sabahın erken saatlerinde başlayan savaş akşama doğru sona erdi.

Timur öldüğü zaman hayatta sadece iki oğlu kalmıştı: Miranşah ve Şahruh. Timur, Miranşah’ın akli dengesindeki bozukluk nedeniyle onun idaresindeki yerleri (Azerbaycan ve buna bağlı yerler) bu oğlundan torunu olan Ömer Mirza’ya vermişti.

Ebu Said tahta geçmek için ihtiyacı olan desteği Argun kabilesinden ve Hace Ubeydullah Ahrar vasıtasıyla şehirli nüfustan sağladı. 1458’de Timurlu hâkimiyet sahası siyasi olarak bütünlüğünü kaybetmişti.

Timurlular devrinde askerî düzen temelde onlu sistemdi. Arap kaynaklarına göre ordunun esas muharip kısmı 25-30 bin civarındaki Türk ve Moğollardan başka İranlılardan da bir miktar asker kullanıyordu.

Maliye teşkilatının en başında vezirler vardı. Cizye, bac, haraç, avarız, Pay-i gavane
dükkan başına dört ayda bir bir çeşit vergi bazı vergi türleridir.

Timur’un Ön Asya seferinin özellikle Ankara Savaşın’nın sonuçları Osmanlı ve bölge tarihi bakımından önemlidir. Osmanlılar, Anadolu’nun siyasi birliğini sağlamayı başarmışlardı. Timur’un seferi sonunda bu siyasi birlik bozuldu ve başta Karamanoğlu Beyliği olmak üzere Anadolu beylikleri topraklarını genişleterek yeniden canlandılar.

Ankara savaşı 28 Temmuz 1402 tarihinde başladı.

Çağatay Hanı Alaadin Tarmaşirin’in ölümünden (1334) sonra hanlık parçalandı. Batı bölümü (Maveraünnehir kısmı) Çağatay Ulusu olarak bilinmeye başladı; doğu bölümü Cengiz yasasına, konargöçer hayata daha fazla bağlı idi ve Moğolistan olarak anıldı.

Çağatay Hanı Alaadin Tarmaşirin’in ölümünden (1334) sonra hanlık parçalandı. Batı bölümü (Maveraünnehir kısmı) Çağatay Ulusu olarak bilinmeye başladı; doğu bölümü Cengiz yasasına, konargöçer hayata daha fazla bağlı idi ve Moğolistan olarak anıldı.

Vekâyi (Babür’ün Hâtıratı, Babürnâme): Babür’ün kendi yaşadıklarını anlattığı ve bizzat Çağatayca kaleme aldığı bu eseri sadece Çağatayca’nın değil, bütün Türk edebiyatının en güzel mensur örnekleri arasında sayılmaktadır.

Dîvân: Bu eser, Babür’ün hayat felsefesini, karakterini ve sanat gücünü göstermesi açısından son derece önemlidir. Divan’da Babür’ün; aşk, tabiat, güzellik gibi kavramları işlediği şiirleri ile içtimai, ahlakî ve tasavvufî şiirleri de bulunmaktadır.

Mübeyyen: Babür’ün Hanefî fıkhıyla ilgili bazı konuları (sefer, misafirlik, zekât, öşür, haraç…) mesnevî tarzında ve failün vezniyle yazdığı bir risâledir.

Aruz Risâlesi: Bu eser, Babür’ün edebiyat nazariyatçılığı yönünü ortaya koymuştur. Aruz konusunda yazılan Türkçe ve Farsça benzerlerinden biraz farklı olan bu eserinde Babür, bilinen vezin, sanat ile nazım şekillerini, kendisinden ve başka şairlerden örnekler vererek açıklamıştır.

1837 senesinde Babürlülerin son hükümdarı II. Bahadır Şah hükümdar ilan edildi.

Timur ve soyundan gelenler Orta Asya ile İran’da yaklaşık 150 yıl hüküm sürdüler.