ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

Cengiz Han, Gobi Çölü’nün kuzeyinde göçebe bir hayat sürmekte olan “Kara Tatarlar”a mensuptu. Doğru cevap B'dir.

Cengiz Han'ın asıl adı Temüçin’dir. Doğru cevap A'dır.

Temüçin, 1206 yılında Onon nehri kenarında toplanan kurultayda dokuz parçalı ak tuğ dikilerek “Cengiz” (Moğolca: Çinggiz ) unvanı ile han ilan edildi ve bozkırların en güçlü hükümdarı durumuna geldi. Doğru cevap C'dir.

1218 yılında yaklaşık 450 Müslüman tacirden oluşan bir Moğol ticaret kafilesinin Hârezmşâh topraklarında bulunan Otrar’da saldırıya uğraması üzerine Cengiz Han 1219 yılında güçlü bir orduyla Hârezmşâhlar Devleti’ne karşı harekete geçti. Doğru cevap B'dir.

Moğol istilası Yakındoğu coğrafyasının etnik ve demografik yapısını alt üst etmiştir. İstila ile birlikte Yakındoğu coğrafyasına yeni göçebeler girmiştir. Göç ve katliamlar sebebiyle etnik yapı yerlilerin aleyhine değişmiştir. Göçebe kültür etkinliğini artırırken, şehir hayatı ve kültürü gerilemiştir. Tarımda kullanılan su sedleri ve sulama kanalları tahrip edilmiş, üretim faaliyetleri azalmış, ticaret sekteye uğramış, dolayısıyla da Yakındoğu coğrafyasında büyük bir ekonomik çöküş yaşanmıştır. Şehir ve kasabalarda yaşayan ve eskikültür ve geleneklerin temsilcileri konumunda olan pek çok köklü aile, vatanlarının Moğollar tarafından tahrip edilmesi üzerine, farklı coğrafyalara göç etmek zorunda kalmıştır. Doğru cevap A'dır.

Gâzân Han 17 Mayıs 1304 tarihinde vefat etmiştir. Doğru cevap E'dir.

Cengiz Han, kurduğu muazzam imparatorluğu Moğol veraset kaidelerine göre sağlığında oğulları arasında taksim etmiş ve her bir oğluna önemli görevler vermişti: En büyük oğlu Cuci av işlerinden sorumlu idi. İkinci oğlu Çağatay yasanın uygulanmasına nezaret etmekteydi. Üçüncü oğlu Ögedey ülkenin dâhilî işlerini yürütürken, en küçük oğlu Tuluy askerî işleri tanzim etmekteydi. Doğru cevap C'dir.

Cengiz Han daha sağlığında, mülayim karakteri ve şefkâtli tutumu ile ön plana çıkan Ögedey’i veliaht tayin etmişti. Cengiz Han’ın vefatının ardından, verasetin kurultay tarafından onaylanmasına kadar, devleti Cengiz Han’ın en küçük oğlu Tuluy idare etti. Ögedey ancak 1229 yılı ilkbaharında Kerülen nehrindeki Kodege adasında tertip edilen büyük kurultayın ardından, vasiyet gereğince, kardeşi Çağatay ve amcası Otçigin Noyan tarafından ellerinden tutulmak suretiyle kağan olarak tahta oturtuldu. Doğru cevap D'dir.

Rusların tamamen hâkimiyete alınmasıyla ilerleyişine devam eden Moğol ordusunun ilk kolu Polonya topraklarına sızarken, ikinci kol Karpatlar’a girdi. Üçüncü bir kol ise Tuna nehri havzası boyunca ilerlemekteydi. Polonya ordusu Legnica, Macar ordusu ise Mohi savaşlarında hezimete uğratıldı. Moğollar karşısında tutunamayan Macar kralı IV. Bela firar etmek zorunda kaldı. Kısa sürede Orta Avrupa’nın önemli bir kısmı Moğol ordusu tarafından istila edildi. Doğru cevap A'dır.

Cengiz Han yaptığı taksimde, Türkistan’ın önemli bir bölümünü oğullarından Çağatay’ın idaresine bırakmıştı. Doğru cevap A'dır.

İstilalar büyük göçlere ve katliamlara yol açmıştır. Dolayısıyla da Yakındoğu coğrafyasının etnik ve demografik açıdan değişimine neden olmuştur.

Moğollar, Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna mensupturlar. Dilleri eski Mançuca-Tunguzca, Türkçe ve Korece ile gramer ve kelime ilişkisine sahiptir.

Cengiz Han askerî seferlerden arta kalan zamanında yaptığı idarî, içtimaî ve askerî düzenlemelerle Moğollar’ı tarihlerinde ilk kez düzenli bir teşkilata kavuşturdu. Moğollar’ı cihan hâkimiyeti telâkkisi altında yeni bir nizama soktuğu gibi, idarî yapıyı da yeniden düzenledi. Kendisine sadık, disiplinli bir ordu meydana getirdi. Umumiyetle eski töre ve geleneklerden istifade ederek idarî, hukukî ve askerî yapıyı tanzim eden yasalar (yasa, yasak) koydu. Otuz üç defter halinde tanzim edilen bu yasalar devlet hazinesinde saklanmaktaydı.

Hârezmşâhlar Devleti’nin sona ermesiyle Moğollar’ın önünde batı yolu açıldı. Merv, Nîşâbûr, Belh, Tirmiz ve Herât gibi önemli Horâsân şehirleri peş peşe Moğollar’ın eline geçti. Bu esnada Gazne ve Sind bölgesine yürüyen Cengiz Han, burada tutunmaya çalışan Celâleddîn Hârezmşâh’ın direnişini kırdı. Doğru cevap C dir.

Moğollar, kendi hâkimiyetlerini tanıyan Fârs Atabegliği idaresindeki Güney İran dışında, bütün Orta ve Batı İran’ı yağmaladılar. Diğer şıklardaki devletler önceden istila edilmişti. Doğru cevap E şıkkıdır.

I ve III maddeleri Moğol istilasının Anadolu'daki etkilerindendir. Bu yüzden doğru cevap E şıkkıdır.

1227- 1241 yıllarında hüküm süren Ögeday Hanın komutanlarından Baycu Noyan Anadolu Selçukluları bu savaşta yenerek Anadolu'da bir asır sürecek Moğol hakimiyeti başlatmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Nasturîlik’ten önemli ölçüde etkilenen Güyük, etrafında Hıristiyan danışmanlara yer verdi. Hıristiyan vezîri Çinkay’ın tesirinde kalarak, Hıristiyanlar’ı diğer dinlerin mensuplarından üstün tuttu. Özellikle de Müslümanlar’a karşı düşmanca davrandı.

Doğru cevap A şıkkdır.

Cengiz Han bir devlet kurmuş, fetihler yapmış ve devlete dair düzenlemeleri yapmıştır.Ögeday Han Almanya sınırlarına kadar gelmiş 4 cephede devleti ilerletmiştir. Güyük Han, Batu ile mücadeleye hazırlandığı bir sırada öldü. Aklî ve bedenî hastalıklara mübtela, içkiye ve kadına aşırı düşkün olan Güyük’ün erken ölümü, Moğol İmparatorluğu’nun parçalanmasını engellemiş onun zamanında imparatorluk çok büyük bir ilerleme kaydetmemiştir.Möngke aşırı genişleyen imparatorluğu daha kolay yönetebilmek için kardeşlerinden Kubilay’ı Çin’e, Hülâgü’yü ise İran’a göndermiştir.  Bu gelişmeler ise Kubilay Han zamanında gerçekleşmiştir. Doğru cevap C şıkkıdır

Ahmed Teküder ve Mübarekşah İslamiyeti kabuletmişlerdir ancak İslamiyeti resmi din yapan Gazan Handır. Doğru cevap C şıkkdır.