ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

Yabgu unvanı, eski Türk devletlerinde rütbe olarak kagandan sonra gelmektedir. Oğuz Kagan Destanı’nda Oğuz’un dedesinden bahsedilirken yabgu adı kullanılır.

Terhin ve Şine-Usu adlı Uygur yazıtlarında Uygur Kaganlığı’nın kuruluş tarihi 748 olarak anlaşılmaktadır.

Türkistan’ın ortasında, Ceyhun ve Seyhun ırmakları arasında kalan verimli ovalar üzerindeki Maveraünnehir, aynı zamanda
ticaret yolları üzerinde de olması sebebiyle tarih boyunca bölgeye hâkim olmak isteyen tüm güçlerin ilk ele geçirmeleri gereken yer olmuştur.

Karluklar İslâmiyet’i ilk kabul eden (Satuk Buğra Han, 904-911) Türk kütlesi olan ve Türkİslâm tarihinde mühim bir yer tutan Karahanlı Devleti’ni kurdular.

Bayan Çor’un ölümü üzerine 759 yılında tahta çıkan Bögü Kagan (ünvanı, Tanrıda kut bulmuş İl-Tutmış Alp Külüg Bilge Kagan), Çin İmparatoru Suzong’un 762 yılındaki ölümünden sonra Tang Sülâlesi’nin sözünün geçmediği Çin’e hâkim olmak istiyordu.

VI. yüzyıldan itibaren Göktürk Kaganlığı çatısı altında toplanan boylardan bir kısmı, 630 yılında başlayan fetret devrinde kendi aralarında toplanarak Tola-Selenga Irmakları havalisinde Doğuz Oğuz Kaganlığı’nı kurdular.

Göktürk Kaganlığı’nı yıkarak 745’te Ötüken’de kaganlık kuran Uygurlar, Çin kaynaklarından öğrendiğimiz kadarıyla 9 urug’tan meydana geliyorlardı.

İç Asya’ya doğru giden Uygurların başında Wujie Tegin’in kardeşi Enian Tegin vardı. Kendisi 13 Uygur boy birliğinin son kaganı olarak kabûl edilmektedir.

Üç-ok’lar: Bayındır, Peçene, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva (Iva), Kınık.