ORTA ASYA TÜRK TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Kendilerine Tavlu (Dağlı) adını veren Karaçay-Malkarlılar, yaşadıkları vadilere göre Karaçaylılar, Bashanlılar, Çegemliler, Holamlılar, Bızıngılılar ve Malkarlılar olarak bazı gruplara ayrılırlar.

Nogayların tarihî olarak yayıldıkları yerler Kuma ve Terek ırmakları arasında Nogay bozkırında; Çeçen, İnguş ve Karaçay-Malkarlı özerk bölgelerinde; İdil Irmağı, Aral Gölü ve Seyhun’a kadar olan geniş sahada; Dağıstan’da; Astarhan’da ve umumiyetle Hazar bozkırında idi.

XIII. yüzyılda bölge, Batu’nun 1238’de Kırım’ı almasıyla Moğolların eline geçti. Bundan sonra Kırım, 1441 yılına kadar Altın Orda Hanlığı’na bağlı kaldı. Bununla beraber 1475’teki Osmanlı fethine kadar Kırım’ın güneyindeki bazı yerlerde Trabzon İmparatorluğu’nun hâkim olduğu da bilinmektedir.

Başkurtlar;

Sibirya, bugün Rusya Federasyonu’nun Asya’daki en büyük parçasını oluşturmaktadır. 12 milyon kilometre karenin üzerinde bir yüzölçümüne sâhip olan bu bölge, Türkiye’nin 15 katından daha büyüktür. Doğru cevap A'dır.

Gagavuzya Sibirya Tatarlarının yaşadığı bölge değildir. Doğru cevap E'dir.

Baraba Bölgesi Sibirya Tatarlarının yaşadığı bölgeler arasındadır. Doğru cevap E'dir.

Saha Türklerinin esas unsur oldukları Saha (Yakutiye) Cumhuriyeti Rusya’nın federal bir bölgesidir. Bölgenin idarî merkezi Yakut Şehridir. Doğru cevap C'dir.

Tuvalıların asli unsur olduğu Tuva Cumhuriyeti Rusya’nın federal bölgelerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti’nin başkenti Kızıl Şehridir. Doğru cevap B'dir.

Dolgan Türkleri Rusya’nın kuzeyindeki Taymır bölgesinde yaşamaktadır. Dolganların yaşadıkları Taymır Özerk Okrugu, Krasnoyar (Kızılyar)’a bağlıdır. Doğru cevap D'dir.

Tatarlar, İdil boyundaki en kalabalık Türk boyu ve Rusya’da nüfus bakımından Ruslardan sonra gelen ikinci etnik gruptur. Doğru cevap A'dır.

Altın Orda’nın yıkılmasından sonra bölgedeki Tatarlar, Hacı Giray’ın idâresinde 1441 yılında Kırım Hanlığı’nı kurdular. 1475 yılından itibaren Kırım Hanlığı Osmanlı Devleti’nin hâkimiyetini kabul etti. Doğru cevap C'dir.

Kafkasya’nın Dağıstan kuzey kısmında ve Terek’in güneyinde, Hazar Denizi kıyısında yayılan Kumukların, VI. yüzyıldan itibaren Hazar Devleti sınırları içinde yer aldıkları ve doğrudan Hazar boyu oldukları söylenmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bugün Don ve Kuban arasında Astrahan havalisinde yayılan Nogayların taşıdıkları ad, Cengiz Han’ın torunlarından Berke Han’ın başkumandanı olan Nogay Han’ın kurduğu birlik etrafında toplanan Türklere verilmişti. Doğru cevap B'dir.

Rusların bölgeye gelişleri XVII. yüzyılın başlarında gerçekleşti. O zamanki Saha toprakları ilk kez üstün donanımlı Rus işgal kuvvetleri karşısında başarısız olarak 1632’de Rus Çarlığı’na bağlandı. XVII. yüzyılın ilk çeyreğinden sonra Rus işgali altına giren Saha Türkleri ayaklansalar da Ruslar tarafından şiddetle bastırıldılar ve büyük kayıplar verdiler.

27 Eylül 1990’da Yakut Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hâkimiyetini ilan etti. Bundan sonra ekonomik olarak daha da rahatlayan Cumhuriyetten Rusya’ya bölgenin en zengin kaynağı olan elmas akışı durmuş ve devlet hazinesine aktarılmıştır.

Tuva’daki Rus taraftarlarının faaliyetleri sonucunda Tuva, Yenisey Eyaleti’nin bir parçası olarak 1914 yılında Rusya himayesine girdi. 1919 yılından itibaren ise bölgeye Sovyet askerî güçleri konuşlanmaya başladı. Kızıl Şehri’nin adı Sovyet yanlısı rejim tarafından Belo Çar adıyla değiştirildi. Bugünkü adı ise 1924’te yerli komünistlerin baskısı sonucu kabul edildi. 17 Ağustos 1944’de Tuva Halk Cumhuriyeti özerk bir bölge olarak SSCB’ye katılmak için başvuruda bulundu. 14 Ekim 1944 yılında SSCB’nin çıkardığı kararname ile burası Özerk Bölge olarak birliğe bağlandı. 1961 yılında ise Tuva’nın statüsü Tuva Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti olarak değiştirildi.

Aralık 1990’da Krasnoyar (Kızılyar) Kray’dan ayrılan Hakasya, 1991 yılının Temmuz ayında Hakas Özerk Cumhuriyeti oldu ve 1992 yılında ise Rusya Federasyonu tam üyesi olarak kabul edildi.

1919 yılının sonlarında Sovyet idâresi Altay bölgesini tam olarak ele geçirdi ve burası 1 Haziran 1922 tarihinde kurulan Oyrat Özerk Bölgesi’ne dâhil edildi.