ORTA ASYA TÜRK TARİHİ - Deneme Sınavı - 8

434 yılında Rua'nın ölümü üzerine Attila yönetimi üstlenmiş ve kendi ölümünün ardından Hun Devleti çözülmeye başlamıştır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Sabarlar (Sabirler), 5-6. yüzyıllarda Batı Sibirya ile Kafkasların kuzey bölgesinde mühim tarihî rol oynadığı bilinen Türk topluluğudur. Türkçe olan Sabar kelimesi “sab+ar”dan meydana gelmiş olup “sapan, yol değiştiren, başıboş kalan, serbest” manasındadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Hazar Devleti, ana karakter itibariyle Göktürk devlet teşkilatını esas alan bir idari yapıya sahiptir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Krum Han çağı bir harp daha doğrusu devletin inkişaf devri olmuştur. Krum, meclisin onayını da alarak töreye yeni hükümler ilave etmiştir ki, bunlara Krum yasaları denmiştir. Doğru cevap A şıkkıdır.

İtil Bulgarları 1399’da Ruslarla yaptıkları savaşı kaybedince tamamen dağılmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Peçeneklerin siyasi tarihleri Lebunium savaşı sonucu nihayete ermiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Ogurlardan asırlarca sonra batıya gelen Oğuzların bir diğer kolu Uzlar, Rus yıllıklarında Tork, Torki, nadiren Torkmen (Türkmen); Bizans kaynaklarında ise Uz diye zikredilmişlerdir. Doğru cevap D şıkkıdır.

XIII. asrın başlarından itibaren iktisadi sıkıntılar başta çeşitli sebeplerle Kuman-Kıpçaklar çocuklarını başka ülkelere göndermişlerdir. Mısır’da kurulan Eyyubî Devleti’nin asker ihtiyacı Deşt-i Kıpçak ve Kafkaslardan getirtilen bu insan gücünden karşılanmaya başlanmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Orta Asya’da hâkimiyetlerini tamamen kaybeden ve etrafa dağılan Hun kitlelerinin bir kısmı Kazakistan bozkırlarında uzun süre kalıp nüfus ve askerî bakımdan güçlendikten sonra batıya doğru yöneldiler. 360’lı yıllarda Başbuğ Balamir idaresinde İtil Nehri’ni geçip İtil, Don ve Kafkasya arasındaki sahada yaşayan Alanları mağlup edip hâkimiyet altına aldılar ve 370’li yıllarda ilk defa Avrupa önlerinde görüldüler.

Margus Piskoposu Hun hudutlarına girerek, Hunlarca çok kutsal olan mezarları soyduğundan 440 sonbaharında harekete geçti. Attila’nın komutasındaki Hun ordusu Viminacium (Bugünkü Kostolaç), ardından Margus’u ele geçirdi. Hunlara artık Trakya ve İstanbul’un yolu açılmış oldu. Attila, Balkanlara doğru ilerlemeye başladı (441).

Hunlardan sonra Avrupa’yı sarsan, Frank ve Bizans imparatorlukları arasında, Hun mirası ve birikimi üzerine güçlü bir devlet kuran Avarlar, temelde Uar-Hun adlı iki boydan oluşan bir Türk grubu idi.

Doğu’da İstanbul önlerinden Batıda Germen ve Frank diyarlarına kadar akınlar yapan, geniş bir sahaya hükmeden Avarların askeri ve sanat açısından bu bölgede büyük tesir yapması tabii bir hadisedir. Üzengiyi Avrupa’ya getiren Avarlar sayesinde Doğu Avrupa’nın etnik yapısı değişmiş, Longabardlar İtalya’ya göç etmişler, Slavlar ise Avarlar tarafından kuzeyden getirilerek Vistül, Tuna ve Bohemya havalisine yerleştirilmişlerdir. Avarlar tarafından sistemli bir şekilde göç ettirilmeleri neticesinde, bugünkü Hırvatistan, Sırbistan, Çekya, Slovakya ve Polonya’nın etnik yönden temeli atılmıştır.

Devletler arası arenada gücünü göstermeye ve mühim rol oynamaya başlayan Hazarlar, tâbi oldukları I. Göktürk Devletinin 582 yılında Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılarak parçalanma sürecine girmesiyle daha müstakil hareket etmeye başlamışlardır. 630 senesinde devletin yıkılması sonucunda da Hazar Devleti tam bağımsız hale gelmiştir.

Hazar ülkesi iki asır Kıpçakların hâkimiyetinde kaldıktan sonra 1229 yılında Moğollar tarafından istila edilmiştir.

İslam ordularını durdurduktan sonra İmparator IV. Konstantinos (668-685) 680 yılında donanmayı Tuna deltasına gönderdi ve topladığı kara ordusuyla birlikte Oglos bölgesine Bulgarlara karşı harekete geçti. Dobruca’yı muhafaza gayesiyle Çernova ile Köstence arasında istihkâmları faaliyete geçiren Asparuh, kuvvetleriyle, IV Konstantinos’un ordusunu durdurmak gayesiyle Basarabya’daki müstahkem yurtlarına çekildi. Böylece Bizans ordusu Tuna bataklıkları arasında hareketsiz kaldı. Akabinde Bulgarların saldırısına uğrayan Bizans ordusu pek çok zayiat vererek kaçmaya başladı. Bu başarı neticesinde Asparuh Tuna’yı geçerek korumasız bir vaziyette bulunan Moesia’yı ve Odessa (Varna) yakınlarına kadar Dobruca bölgesini işgal etti. Bunun üzerine İmparator IV Konstantinos, Asparuh ile on yıllık barış anlaşması imzalamak ve ona yıllık vergi ödemek mecburiyetinde kaldı (681). Bu antlaşma ile Bizans İmparatorluğu kendi toprakları üzerinde kurulan Bulgar Devleti’ni resmen tanımış oldu.

Başkenti Bulgar şehri olan ve İtil, Kama nehirlerinin birleştiği alanda kurulan İtil Bulgar Devleti, VII-XV. yüzyıllar arasında varlığını koruyabilmiştir.

Kıpçakların konuştuğu lehçe Türkçe içerisinde oldukça önemli bir yer işgal etmiştir. Bunların yanında, 1303 senesinde İtalya tüccar ve misyoner birisince Kırım’da kaleme alınan, içerisinde iki bin beş yüz Kuman-Kıpçakça kelime ile İncil’den tercümeler ve Katolik ilahiler bulunan Latince, Farsça, Kuman-Kıpçakça sözlük Codex Cumanicus, onlardan kalan eşsiz hatıra olmuştur.

Hunların Avrupa önlerinde ilk kez görülmeleri, Balamir döneminde gerçekleşmiştir.

Got komutanı Gainas'ı yenerek kafasını Bizans hükümdarına hediye olarak sunan Hun komutanı Uldız'dır.

Attila'nın tahta çıkmasından önceki Hun hükümdarı Bleda'dır.