ORHON TÜRKÇESİ

Matthias Alexander Castén (1813- 1852) aynı zamanda kendisinin doktora tezi olan bu çalışmada,
Ural-Altay dillerinin hepsine birden ‘Altay’ adını verir ve 5 gruba ayırır: 1. Fin-Ugor 2. Samoyed 3. Türk-Tatar 4. Moğol 5. Tunguz dili

Poppe’nin Altay dilleri konusunda, Ramstedt’ten farklı düşünceleri vardır. İlk olarak Poppe, Altay dil birliğinden aynı zamanda dört dilin ortaya çıkmış olabileceğine inanmamaktadır. Ona göre Türkçe ile Moğolca ve Mançu-Tunguzca arasında Korece ile olduğundan daha fazla yakınlık vardır.

sigmatizm (ş’leşme): Çuvaşça ve Moğolca'daki l’nin aslî olduğunu, Türkçe ş’nin ise bu aslî sesten türediğini savunan görüş.

Julius Gyula Németh ise önceleri Türk ve Moğol akrabalığına şüphe ile bakarken daha sonra Altay dillerini dört devrede ele almıştır:

Korece ve Türkçe gibi bağlantılı (eklemeli) bir dil iken diğer seçeneklerdeki diller yalınlayan (tek heceli) dillerdir.

Tunguzca Türkçe gibi Ural-Altay dil ailesinin Altay grubundandur. Bu nedenle diğer dillere göre Tunguzcanın Türkçeye daha fazla benzemesi beklenebilir.

Ural-Altay dil ailesinde sözcüklerin dişil ve nötr biçimleri yoktur. Bu grupta yer alan Türkçedeki bu tip kullanımların olduğu sözcükler Türkçe kökenli değildir.

İsveçli subay Strahlenberg, Sibirya’da toplamış olduğu bilgi ve gözlemlerle ülkesine dönünce kısa adı Türkiye Türkçesine “Asya ve Avrupa’nın Kuzey ve Doğu Kısımları” olarak çevrilen 1730 baskılı kitabın 13. bölümünde Yenisey Yazıtları hakkında ilk kez önemli bilgiler verir.

Ramstedt; Ana Türk dili ve Ana Kore dilinin Ana Altaycanın güney, Ana Moğolca ve Ana Mançuca-Tunguzcanın ise Ana Altaycanın kuzey kısmını oluşturan dört diyalektiği olduğunu ifade eder.

Çuvaşça ve Moğolcadaki ‘r’nin asli olduğunu, Türkçe ‘z’nin ise bu asli sesten türediğini savunan görüş zetasizmdir (z’leşme).

Ramstedt ses denkliği için Türkçedeki “y” sesini Moğolcada “n,d,j,y” ile karşılar. “t” sesi bunlardan biri değildir.

Kitabın Yakutça bölümünü yazan Altayist N.Poppe’dir.

Clauson ve Doerfer’e göre alıntılardaki istikamet Türkçeden Moğolcaya, Moğolcadan da Tunguzcaya doğru olmuştur.

Aleksandr Mihayloviç Şçerbak, Clauson ve Doerfer gibi Altay dil birliğini kabul etmeyen isimlerden biridir.

Bir dil ailesine giren diller arasında ses (=fonetik), yapı (=morfoloji), sözlük (=leksikoloji) ve cümle bilgisi (=sentaks) bakımlarından ortak özelliklerin olması beklenir.

Asya’nın Büyük Okyanus kıyılarından, Orta Avrupa’ya ve Akdeniz kıyılarına kadar uzanan alanda konuşulan Ural-Altay dil ailesi, Ural ve Altay dilleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Fince bir Ural dildir.

Asya’nın Büyük Okyanus kıyılarından, Orta Avrupa’ya ve Akdeniz kıyılarına kadar uzanan alanda konuşulan Ural-Altay dil ailesi, Ural ve Altay dilleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Türk dili, Altay grubundadır.

Philipp Johann Tabbert von Strahlenberg, Daniel Gottlieb Messerschmidt’in yanına yardımcı olarak verilir. Sibirya’da toplamış olduğu bilgi ve gözlemlerle ülkesine dönünce kısa adı Türkiye Türkçesine Asya ve Avrupa’nın Kuzey ve Doğu Kısımları olarak çevrilen bir kitap yayımlar. Strahlenberg’in eserinin 13. bölümünde Türklerden kalan mezar taşları ve yazıtlardan söz edilmekle birlikte bunların çizim ve gravürlerine de yer verilmiş olması eseri, Türkoloji açısından önemli kılan bir özelliktir. Bu yazıtlar, bugün bilim çevresinde Yenisey Yazıtları olarak tanınır.

Türkolojinin kurucularından olan Wilhelm Radloff, 1893-1911 yıllarında Versuch eines Wörterbuch der Türk-Dialekte (Opıt Slovarya Tyurkskih Nareçiy=Türk Lehçeleri Sözlüğü Denemesi), ismiyle yayımladığı dört ciltlik karşılaştırmalı bir sözlüğü vardır.

Rus sefer heyetinin başında arkadaşlarıyla birlikte Moğolistan’da araştırmalar yapan Nikolay Mihayloviç Yadrintsev (1842-1894), ilk Orhun âbidesini bulur. Bulduğu yazılı taş Köktürk prensi Köl Tigin adına dikilmiştir.