ORHUN TÜRKÇESİ-METİN I
"tüketi" ne anlama gelmektedir?
“tamamyla” < tü- “tükenmek” [krú. tü-m, tü-men] –k [fiilden isim yapım
eki] +e [isimden fiil yapım eki] –t “tüketmek” [fiilden fiil yapım eki,
ettirgenlik eki] –i [kalplaşmış zarf-fiil eki]
"ulayu" ne anlama gelmektedir?
“ve” < ul “temel, esas” +a “ulamak, eklemek” [isimden fiil yapım eki] -
(y)u [kalplaşmış zarf-fiil eki]
"ini(y)" ne anlama gelmektedir?
“erkek kardeş” +gün [çokluk eki] +üm [1. tekil kişi iyelik eki]
"eşid" ne anlama gelmektedir?
“işitmek” –gil [2. tekil kişi emir eki]
"türük" ne anlama gelmektedir?
“Türk” (“Türk” adının Orhun Türkçesinde iki heceli olduğu yazımından
anlaşılmaktadır.)
"biriki" ne anlama gelmektedir?
“birleşik” < bir “bir (1)” +ik “birikmek” [isimden fiil yapım eki] –i
[kalıplaşmış –yapım eki görevini üstlenmiş- zarf-fiil eki]
"katıgdı" ne anlama gelmektedir?
“sağlamca” < kat- “katmak, katılaştırmak” –()g “kat” [fiilden isim yapım eki] +t [isimden isim -zarf- yapım eki]
"tug-" ne anlama gelmektedir?
“doğmak” –sık [gelecek zaman sıfat-fiil eki] +ka [yönelme durumu eki]
"kör-" ne anlama gelmektedir?
“tâbi olmak, itaat etmek” –ür [3. tekil kişi geniş zaman eki]
"it-" ne anlama gelmektedir?
“düzene sokmak, toplamak” –dim [1. tekil kişi belirli geçmiş zaman]
"olur-" ne anlama gelmektedir?
“oturmak” –(u)p [zarf-fiil eki]
"sab" ne anlama gelmektedir?
“söz” +(ı)n [araç durumu eki]
"bodun" ne anlama gelmektedir?
“halk” +(u)g [belirtme durumu eki]
"urugsrat-" ne anlama gelmektedir?
“nesilsiz brakmak” < urug “kabile” +sıra “çocuksuz bırakmak”
[isimden fiil yapım eki] –t [ettirgenlik eki] –ayn [1. tekil kişi emir eki]
"kötür-" ne anlama gelmektedir?
“yukarıya kaldırmak, yüceltmek” –miş [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]
"taşık-" ne anlama gelmektedir?
“dışarı çıkmak, baş kaldırmak” < taş “dış, dışarı” +(ı)k [isimden fiil
yapım eki] –mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]
"balık" ne anlama gelmektedir?
“şehir” +da [bulunma durumu eki] +kı [aidiyet eki]
"süle-" ne anlama gelmektedir?
“ordu sevk etmek, asker göndermek” sü “ordu, asker”, +le [isimden fiil yapım eki] –p [zarf-fiil eki]
"kubrat-" ne anlama gelmektedir?
“toplamak, bir araya getirmek” < kubra- “toplamak” –t [ettirgenlik eki]
–mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]
"yagı" ne anlama gelmektedir?
“düşman” +si [3. tekil kişi iyelik eki]