ORHON TÜRKÇESİ - Deneme Sınavı - 9

süçig “tatlı” < süt “süt” +sig [isimden isim –sıfat- yapım eki. Sözcük kökünün son sesi /t/ ile ek başı /s/ seslerinin kaynaşmasından dolayı hece başı ünsüzü /ç/’dir]

Bu çözümlemelerden yola çıkarak doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

bişük “beşik” +i [3. tekil kişi iyelik eki] +ŋe [yönelme durumu eki]

Bu çözümlemelerden de anlaşılacağı üzere doğru cevap C şıkkıdır.

yaratun- “örgütlenmek” < yarat- “yapmak, düzenlemek” –(u)n [dönüşlülük eki] –u [zarf fiil eki]

u-- “yapabilmek, muktedir olmak, gücü yetebilmek” (yeterlilik fiili) –ma [olumsuzluk eki] –duk [olumsuz tabanlarda 1. çoğul kişi belirsiz geçmiş zaman eki: itinü yaratunu umaduk “kendini düzene sokup örgütlenememiş”]

yana “yine, yeniden, tekrar” < yan- “dönmek” –a [kalıplaşmış zarf-fiil eki]

içik- “bağımlı olmak” < iç “iç” +(i)k [isimden fiil yapım eki] –miş [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman]

Bu bilgiler ışığında doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

küç “güç, kuvvet” +(ü)g [belirtme durumu eki]

bir- “vermek” –tük [sıfat-fiil eki] +gerü [yön gösterme eki]

sakın- “düşünmek” < sa- “hesap etmek, saymak” –k “düşünen, tedbirli” [fiilden isim yapım eki] +ı [isimden fiil yapım eki] –n [dönüşlülük eki] –matı [olumsuz zarf-fiil eki]

ölür- “öldürmek” < öl- “ölmek” –ür “öldürmek” [ettirgenlik eki] –eyin [1. tekil kişi emir eki]

urugsırat- “nesilsiz bırakmak” < urug “kabile” +sıra “çocuksuz bırakmak” [isimden fiil yapım eki] –t [ettirgenlik eki] –ayın [1. tekil kişi emir eki]

Yukarıdaki bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın E şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

ti- “demek” -(y)in [zarf-fiil eki]

bol- “olmak” –çun [3. tekil kişi emir eki]

kaŋ “baba” +(ı)m [1. tekil kişi iyelik eki]

ög “anne” +(ü)m [1.tekil kişi iyelik eki]

katun “hatun, kadın” +(u)g [belirtme durumu eki]

töpü “tepe” (> töpe > tepe) +si [3. tekil kişi iyelik eki] +n [zamir n’si] +te [bulunma-çıkma durumu eki]

kötür- “yukarıya kaldırmak, yüceltmek” –miş [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

Bu bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

taşık- “dışarı çıkmak, baş kaldırmak” < taş “dış, dışarı” +(ı)k [isimden fiil yapım eki] –mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

taş “dış, dışarı” +ra [yön gösterme eki]

yorı- “yürümek” –(y)ur [3. tekil kişi geniş zaman eki]

ti- “demek, söylemek” –yin [zarf-fiil eki]

balık “şehir” +da [bulunma durumu eki] +kı [aidiyet eki]

tagık- “dağa çıkmak” < tag “dağ” +(ı)k [isimden fiil yapım eki] –mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

tag “dağ” +da [bulunma durumu eki] +kı [aidiyet eki]

in- “inmek” –miş [3.tekil kişi belirsiz geçmiş zaman]

tiril- “toplanmak” < tir- “toplamak” –(i)l [edilgenlik eki] –(i)p [zarf-fiil eki]

Bu bilgiler doğrultusunda bakıldığı zaman doğru cevabın E şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

kaŋ “baba” +(ı)m [1. tekil kişi iyelik eki]

sü “asker” +si [3. tekil kişi iyelik eki]

yagı “düşman” +si [3. tekil kişi iyelik eki]

Bu bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın D şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

kurı “batı” +garu [yön gösterme eki]

süle- “ordu sevk etmek, asker göndermek” sü “ordu, asker”, +le [isimden fiil yapım eki] –p [zarf-fiil eki]

tir- “toplamak” –miş [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

kubrat- “toplamak, bir araya getirmek” < kubra- “toplamak” –t [ettirgenlik eki] –mış [3. tekil kişi belirsiz geçmiş zaman eki]

Bu bilgiler doğrultusunda bakıldığı zaman doğru cevabın E şıkkı olduğu  anlaşılacaktır.

Yukarıdaki çözümlemeye göre doğru cevap E şıkkıdır.

Yukarıdaki çözümleme incelendiğinde doğru cevabın A şıkkı olduğu görülecektir.

Bu çözümlemeden de anlaşılacağı üzere doğru cevap E şıkkıdır.

Bu çözümlemeden de anlaşılacağı üzere doğru cevap A şıkkıdır.