ORHON TÜRKÇESİ - Deneme Sınavı - 2

Ramstedt, çalışmalarının başlangıcında, Altay dillerinin ortaya çıktığı Ana Altay dili diye bir dilin varlığından şüphe duymakta, aynı zamanda Moğolca ve Türkçe arasındaki benzerlikleri sözcük alışverişine bağlamakta idi. Ancak bu görüşünü değiştirdi ve Altay dillerini ortak bir atadan yani ‘Ana Altayca’dan getirdi.

Yalınlayan (Tek Heceli) Diller: Çince, Tibetçe, Vietnamca, Baskça'dır. Türkçe bu grup içerisinde yer almadığından doğru cevap C şıkkındadır.

Yeryüzündeki dillerde olduğu gibi dil aileleri konusunda da kesin bir sayı vermek mümkün değildir. Günümüze kadar üzerinde en çok araştırma yapılan ve akrabalığı kesin olarak ortaya konulan dil ailesi, Hint-Avrupa dil ailesidir. Ondan sora Ural-Altay, Hâmi-Sâmi ve Çin-Tibet dil aileleri gelir. Bu yüzden doğru cevap A şıkkındadır.

Bir dil ailesine giren diller arasında ses (=fonetik), yapı (=morfoloji), sözlük (=leksikoloji) ve cümle bilgisi (=sentaks) bakımlarından ortak özelliklerin olması beklendiğinden doğru cevap D şıkkındadır.

Günümüzde hâlen dil - lehçe ayrımının yapılamamasından ve yeryüzünün çeşitli yerlerinde yazıya geçirilmemiş, işlenmemiş dillerin bulunmasından dolayı dil sayısı netlik kazanmamıştır. D şıkkının ilgisi yoktur, çünkü yeryüzündeki uygarlıklar ve konuştukları diller bilinmektedir. Bu yüzden doğru cevap D şıkkındadır.

Ural-Altay dil grubunun başlıca belirleyici özelikleri; Ses uyumunun olması, gramatikal cinsiyet içermemesi, ulmaların olmaması, sıfatın ismin önüne gelmesi ve olumsuz hareket için ayrı fiilin olmasıdır. Bu yüzden doğru cevap C şıkkıdır.

Bir dil ailesine giren diller arasında ses (=fonetik), yapı (=morfoloji), sözlük (=leksikoloji) ve cümle bilgisi (=sentaks) bakımlarından ortak özelliklerin olması beklendiğinden, B şıkkı cümle yapısı cevabı doğrudur.

Strahlenberg, eserinde Kuzey Avrupa ve Sibirya arasında Ural-Altay kavimlerinin konuştuğu 32 dili “Tatar” adı altında toplamış ve bu dilleri konuşan halkların isimlerini vererek Tabula Polyglotta (=çok dilli tablo)’da altı gruba ayırmıştır: 1. Fin-Ugor 2. Türk-Tatar 3. Samoyed 4. Moğol-Mançu 5. Tunguz 6. Karadeniz ve Hazar Denizi arasındaki halklar. Bu altı grup, ilk beş grupta 60, altıncı grupta ise 55 olmak üzere sayı, akrabalık, tabiat, organ, hayvan, renk ve sıfat adlarından oluşan 115 kelime kullanılarak birbiriyle karşılaştırılmıştır. Bu yüzden doğru cevap E şıkkıdır.

Schott, çalışmaları ile daha çok bir Altayist; yani Altay dil grubuna - yapmış olduğu gruplamada “Tatar dilleri” olarak- giren diller arasındaki yakınlık ve benzerlikleri tespit etmeye çalışan biri olarak tanınmıştır. Schott, bu konudaki eserini 1836’da vermiştir: Versuch über tatarischen Sprachen (=Tatar Dilleri Üzerine Tecrübe), Berlin 1836 Bu eserde, ‘Tatar’ adını verdiği Türk, Moğol, Tunguz dillerinden oluşan grubun akrabalık derecesini tespit etmeye çalışmış, kelime ve kökler arasındaki benzerlikler ile ilişkileri, eklerdeki fonetik gelişmeleri gözlemlemiş, gerektiğinde Fin-Ugor dilleri ile de karşılaştırmaya ver vermiştir. Sonuçta, Altay dilleri için en karakteristik fonetik özelliklerinden biri ve en önemlisi olan  Ortak Türkçe /z/ = Çuvaşça /r/ Türkçe /z/ = Çuvaşça /r/ Türkçe /ş/ = Çuvaşça /l/ ses denkliklerini ortaya koymuştur. Bunun örnekleri aşağıdaki için Tablo 1.2 ve 1.3’ü inceleyiniz. Bu yüzden doğru cevap C şıkkıdır.

Dönemin yerli edebiyatçılarının illa bu dilde eser vermesi doğru bir ifade olmadığı gibi, bir dilin önemini belirtmez.

Orhun yazıtlarının kabul edilmesinin geçerli nedeni, günümüze kadar korunmuş olması ve metinlerin anlaşılabilir olmasıdır. Oysa ki, Çoyren yazıtları kısa olduğu gibi tahribat görmüştür.

Halkın çeşitli ritüel ve dini uygulamaları başka alanların konusudur. Ayrıca din olgusu geniş coğrafyalara yayıldığından, inananlarının birçok farklı dilini barındırabilir.

Ortak coğrafya içindeki bölgesel dağılımlar, daha o dönemde bu farklılaşmanın ortaya çıkmasındaki bir faktördür; tıpkı bugün Türkiye dil alanı üzerinde farklı ağızların olması gibi. Ana Altayca döneminde Türk soyluların, Türk ağzını konuşanların diğerlerinden iyice ayrılıp Türk dilinin bağımsız bir dil olması konumuz açısından önemlidir.

Günümüze kadar ulaşmayan bu sutralar eğer biliniyor olsaydı, Türk dilinin bir basamak gerisi hakkında daha çok bilgimiz olurdu.

Tarım bölgelerinin dilin zenginliği üzerine etkisi açısından bir değerlendirme bu paragrafta yapılmadığından doğru cevap D şıkkıdır.

Türkçe dili için kırılma noktası bazı araştırmacılara göre Moğol istilasıdır. Dolayısı ile bu tür önemli tarihi olaylarda dilin şekillenmesinde önemli olduğundan, dönemlere ayırarak o dili incelemek kimi araştırmacıların metotudur.

Mehmet Fuat Köprülü

Pomponius Mela, MS 43-44 yılında De situ orbis adlı bir eser kaleme almış bir coğrafyacıdır. Bu eserinde Azak Denizi'nin kuzeyindeki ormanlık bölgeyi Turcae olarak adlandırmaktadır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Bumin Kağan hakkında Çin kaynaklarının 552 yılından sonra bilgi verilmediğinden dolayı doğru cevap B şıkkıdır.

Türk devletlerinin baştan beri yönetim olarak ikiye bölünmüş olmasını göstermektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.