ORHON TÜRKÇESİ - Deneme Sınavı - 17

Bumin Kağan, Avar hükümdarının kızı ile evlenmek ister, ancak bu isteği reddedilir. Bunun üzerine Çin’deki Batı Wei hükümdarının kızıyla evlenir ve böylece ittifak Avarlara karşı Batı Wei ile kurulmuş olur.

Bilge Kağan tarafından anlatılır.

İpek ticareti konusunda bilinen ilk Türk heyeti, 563’te İstanbul’a ulaşır.

Böylece Apa Kağan, 583’te Batı Türklerinin devletini kurar ve devlet, yönetim açısından doğu ve batı diye ikiye de ayrılmış olur.

682’de II. Köktürk Kağanlığını kuran ve diğer bütün Türk boylarını da böylelikle bağımsızlıklarına kavuşturan Kutlug Kağan’a “halkı, milleti derleyip toplayan” anlamına gelen “İlteriş” unvanı verilir.

Ayrıca Tonyukuk, Bilge Kağan’ın kayınpederi idi.

İlteriş Kağan'ın oğullarıdır.

Önce Köl Tigin ölmüştür.

735’te Bilge Kağan’ın oğlu Tenri Tigin tarafından -Költigin için dikilen yazıt gibi- Bilge Kağan için de bir yazıt dikilmiştir.

745’te son Türk kağanının başı, Uygurların kurduğu devletin hükümdarı tarafından Çin hanedanına sunulur."

Ongin

II. Karabalgasun

Doğu Türkistan yazmalarının hacim bakımından en önemlisi olan Irk Bitig'i ilk yayımlayan W. Thomsen'dir.

Yenisey yazıtları, ilk olarak 1721 ve 1722 yıllarında Strahlenberg ve Messerschmidt tarafından Yenisey nehrinin yukarı mecrasında bulunur.

Gh. I. Constantin

Yazıtların batı yüzleri Çince'dir.

Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında millî gurur ve heyecan, canlı ve samimi bir biçimde dile getirilmiştir.

Köktürk yazıtları ile ilgili ilk yayınlar bu şekilde yapıldıktan sonra, Radloff ve Thomsen’in çalışmalarından yola çıkan Necip Asım (Yazıksız) Türkiye’de konuyla ilgili ilk çalışmayı yapmıştır (Orhun Abideleri, İstanbul H. 1340-41/M. 1924-1925).

"Köktürk alfabesinin Thomsen tarafından 1893’te çözülüp okunuşundan sonra yazıtların üzerine ilk yayını yapan
Radloff'tur.

Yenisey yazıtlarnda /é/ harfi ile yazılan sözcükler şunlardr:

éki ‘2’, él ‘halk’, éş ‘arkadaş’, ét- ‘düzenlemek’, bél ‘bel’, béş ‘5’, yéti ‘7’, yétmiş ‘70’, kéş ‘sadak, okluk’.