ÖRGÜTSEL DAVRANIŞ

Örgüt varlıklarına yönelik zararlı davranışlar, çalışanların örgüte ait mal ve mülke zarar vermesini içermektedir. Bu tip davranışlara örnek olarak sabotaj ve hırsızlık gösterilebilir.

En sık görülen verimlilik normlarından sapma davranışı kurum kaynaklarını ziyan etmektir.

Dağıtım adaleti, örgütte alınan kararların ve bu kararların sonuçlarının çalışanlar tarafından ne kadar adil algılandığını yansıtmaktadır.

Sesini duyurma ve kararları temyiz edebilmenin yanı sıra, süreç adaletini artıran bir diğer etmen de işe alım, terfi, görev dağılımı gibi örgütsel süreçlerin doğruluk, tutarlılık ve tarafsızlık prensipleri çerçevesinde şekillendirilmesidir.

Anlamlandırma aşamasında ortaya en sık çıkan algısal bozukluk verinin yönetici tarafından kendine hizmet edecek şekilde yorumlanmasıdır. Kişiler, verileri kendi amaçları ve çıkarları çerçevesinde yorumlayabilmekte ve istedikleri anlamları görürken hoşlarına gitmeyen anlamları göz ardı edebilmekte ve yaratıcı yorumlar yapamamaktadırlar.

Çevrenin incelenmesine bir örnek tersine mühendisliktir. Rakiplerin tasarımlarını ve teknolojilerini, ürünlerini parçalarını ayırarak tespit ederek örgütler rakiplerin ürünlerine çok benzer ürünler geliştirebilmektedirler.

Görev başarımını oluşturan davranışlar bir işten diğerine farklılık göstermek- tedir. Diğer bir deyişle görev başarımını oluşturan davranışlar göreve özgüdür. Örneğin, bir muhasebecinin görev başarımı mali bilgiler toplayıp, incelemek ve bu bilgileri kullanarak mali tablolar hazırlamaktır.

Özgecilik; bir çalışanın başka bir çalışana bire bir, doğrudan ve bilerek yardım etmeyi amaçlayan davranışlarda bulunmasıdır.

Sivil erdem; örgütün politik süreçlerine yapıcı katılımdır.

Centilmenlik: zorluklara rağmen olumlu tavırlar sergilemek, gereksiz yere yakınmamak ve örgütün yararı için kişisel kazançlardan vazgeçmektir.

Bireylerarası Vatandaşlık Davranışları: Özgecilik ve Nezaket

Kurumlar Vatandaşlık Davranışları: Vicdanlılık, Sivil Erdem, Centilmenlik

Şekil 8.2

Örgüte yönelik ciddi sonuçları olan davranışlar: Sabotaj, hırsızlık, rüşvet alma vb.
Şekil 8.3

Bireye yönelik hafif sonuçları olan davranışlar: Suçu başkasına atma, iş arkadaşlarına veya müşterilerine kaba davranma.

Süreç adaleti; karar vermede kullanılan süreçlerin ve yöntemlerin ne kadar adil olduğuna ilişkin algıdır.

Etkileşim adaleti; yöneticilerin çalışanlara gösterdikleri davranışların ne kadar adil algılandığıdır.

Temsili öğrenme; başkalarının deneyimlerinden ders çıkarmaktır.

Görev başarımı, örgüt kaynaklarının örgütün ürettiği ürünlere ve hizmetlere dönüştürülmesine doğrudan katkı sağlayan çalışan davranışlarını kapsar. Bu davranışlar çalışanın görev tanımında belirlenmiş ve çalışanın örgütte istihdamının ve haklarının devamı için yerine getirmek ile yükümlü olduğu görevler, sorumluluklar ve işlerdir. Soruda insan kaynakları müdürünün çalışanlara ilişkin motivasyon süreçleri ile ilgilenmesi görev tanımları içinde yer alan bir görev başarımı davranışıdır. Bireyin çalışma saatlerinde gazete okuması ve sık sık mola vermesi üretkenlik karşıtı davranış içerisinde yer alırken; diğer davranışlar örgütsel vatandaşlıkla ilgilidir. Doğru Yanıt A seçeneğidir.

Örgütsel vatandaşlık davranışlarının üç ayırıcı özelliği vardır. Bir, örgütsel vatandaşlık davranışları gönüllüdür ve resmî görev tanımının dışında kalırlar. İki, örgütsel vatandaşlık davranışları örgütün teşvik sisteminin kapsamında değildir. Bu tip davranışlarda bulunmak amirlerin çalışanı daha olumlu değerlendirmesini sağlayarak ücret artışı ve kurumda yükselme olasılığını artırmakla beraber görev başarımında olduğu gibi bu kazanımlar garanti edilemez. Üçüncü ve son olarak, örgüt genelinde çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarında bulunması, örgütün verimliliğini ve etkinliğini arttırır. Soruda örgütsel davranışların teşvik sisteminde yer alır ifadesi ile bu davranışların düşüklüğünün örgüte zarar vermesi yanlış ifadelerdir. Çünkü örgütsel vatandaşlık davranışlarının değerlendirilmesi atama vb. durumlarda yöneticilerin öznel değerlendirmelerine bağlıyken; örgütsel vatandaşlık davranışlarının düşük olmasının her zaman örgüte zarar verebileceğine dair bir kesinlik söz konusu değildir. Doğru Yanıt C seçeneğidir.

Örnek olayda başkalarına yardımcı olmayı içeren özgecilik, çalışanların işlerini etkileyebilecek gelişmelerden onları haberdar etmeyi içeren nezaket, işini zamanında yapma ve tasarruflu olmayı içeren vicdanlılık, örgütsel süreçlere katılım gösterme ve sorunlara çözüm aramayı içeren sivil erdem gibi örgütsel vatandaşlık kavramlarına yer verilmiş; zorluklara rağmen olumlu tutumlar sergilemek ve kişisel kazançlardan çok örgütsel kazançlara odaklanmayı içeren centilmenlik kavramına atıfta bulunulmamıştır. Doğru Yanıt E seçeneğidir.

Soruda verilen durumlarda İlknur Hanımın yakınmaması centilmenliği, Merve Hanım'ın zorunlu olmasa bile işletmenin davetlerine katılması sivil erdemi, Aysel Hanımın mesai saatinde işinin başında olması vicdanlılığı ifade etmekte iken; Ahmet Bey'in yardımseverliği özgeciliği ve Vedat Bey'in iş ortamını düzenli ve temiz tutması nezaketi içermektedir. Dolayısıyla sivil erdem, vicdanlılık ve centilmenliği kapsayan ilk üç madde örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgilidir. Doğru Yanıt A seçeneğidir.