Aof Panel

S

İktisadi örgüt kuramlarında en temel birey güdüsü nedir?

Bu yaklaşımlarda en temel birey güdüsünün kendi çıkarını ön plana almak olduğu varsayılır.

S

İşlem maliyeti neye denir?

Kişi veya örgütler arası alışverişleri yönetmek için yapılan pazarlık, izleme ve yönetişim maliyetlerinin tümüne işlem maliyetleri denir.

S

İşlem maliyetleri kuramı nedir?

Örgütün amacının çevreyle ve örgüt içindeki yapılan kaynak alışverişlerinin maliyetlerini en aza indirmek olduğunu öne süren örgütsel kurama denir.

S

Vekalet kuramında neye vekalet maliyetleri denmektedir?

Çalışanın görev ve sorumluluklarını ayrıntılı olarak belirten sözleşmeler onların tam istenen şekilde davranmasını sağlamak maksadıyla hazırlanır. Bu sözleşmeler hem yazılacak hem de takip edilecektir ki bunlar da yönetici zamanını ve kaynaklarını tüketmektedir. Bu tarz, örgütün amacına hizmet etmeyen vekil davranışlarının sonucunda gelişen maliyetlerine vekalet maliyetleri denmektedir.

S

Hangi olgu vekillerin hissedarların yerine kendi faydalarını artırıcı davranışlar sergileme güdüsü tetikler?

Bunu tetikleyen etmenlerden biri asimetrik bilgi olgusudur. Buna göre tara ardan biri işlemler hakkında diğer tara an daha çok bilgi sahibi olduğunda karşı tarafı yanıltma şansı artmaktadır. Vekiller kendi davranışları ve kısıtları konusunda asillerin kolay erişemeyecekleri bilgilere sahiptir. Asiller bu bilgilere sahip olsalardı, vekili azleder ya da ücretini düşürürlerdi. Örneğin, büyük bir örgütte bir birim kendini iyi durumda göstermek için performansı ya da koşulları hakkında üst düzey yönetime eksik bilgi verebilir.

S

İşlem maliyetleri kuramındaki temel kavram olan işlemin tanımı nedir?

İşlem, bir mal ya da hizmetin bir örgütsel sınırdan çıkıp bir diğerinin sınırına geçmesi durumudur.

S

İşlem maliyetleri kuramının temel davranışsal varsayımları nelerdir?

İşlem maliyetleri kuramının iki temel davranışsal varsayımı vardır: Sınırlı rasyonellik ve fırsatçılık. Sınırlı rasyonellik varsayımına göre insanlar (bu bağlamda, sahip ve yöneticiler) bilgi işleme becerileri konusunda kısıtlıdır. Fırsatçılık “kendi çıkarını hile ve yanıltma yoluyla kollamak” olarak tanımlanabilir. İktisat kuramcıları bireylerin çıkar odaklı olduğunu, yani kendileri için olumlu çıktıları çoğaltıp gayret ve girdilerini azaltma amacında olduğunu varsayar.

S

Sözleşmeye has yatırımlar nelerdir.

Belli bir alışveriş ilişkisine katma değer yaratmakla birlikte başka bir alışveriş ilişkisinde herhangi bir değeri olmayan becerilere, teçhizata ve bilgiye yapılan yatırımlar.

S

İşlem maliyetleri kuramında küçük sayılar sorunu neye denir?

İşlem maliyetleri kuramına göre eğer tara ar birbirlerine sözleşmeye has yatı- rımlar nedeniyle bağımlı iseler ve herhangi bir taraf kolaylıkla alternatif bağlantılar kuramıyorsa bu karşılıklı tekel durumu oluşturmakta ve her iki tarafı da savunmasız durumda bırakmaktadır. Bu duruma kuramda küçük sayılar sorunu da denmektedir. Bir diğer deyişle, aynı işi yapabilecek alternatif partner bulunamaması, yani bunların az sayıda olması örgütleri kısıtlamakta, tara arının birbirini sömürme şansını artırmaktadır.

S

Karşılıklı tekel durumunda her iki örgütteki yöneticiler karşı taraftaki yöneticileri aldatmaya çalışırsa nasıl bir çözüm uygulanmalıdır?

karşılıklı tekel durumunda her iki örgütteki yöneticiler karşı taraftaki yöneticileri aldatmaya çalışacak, bunun da tek çözümü hiyerarşik yapıya geçip otorite yoluyla işleri ortaklaşa idare etmek olacaktır.

S

Karşılıklı tekel durumunda neden pazar mekanizması çökmektedir?

Her iki tarafın fırsatçılığının varsayıldığı durumda karşı tarafın ortaya atacağı tüm çıkarcı davranışları baştan saptayıp sözleşme ve benzeri yollarla önlem almaya çalışmak imkânsız hâle gelmekte, ortaya çıkan belirsizlikle başa çıkılamamaktadır.

S

İşlem maliyetleri kuramında hangi durum pazar kontrolü olarak adlandırılır?

Örgütün mal ve hizmet üretimi için ihtiyaç duyduğu işlemleri iç sözleşmeler yoluyla kendi bünyesinde gerçekleştirmek yerine dış sözleşmelerle piyasa mekanizmasına ihale etmesi durumu.

S

İşlem maliyetleri kuramına göre işlemlerin bir ucunda pazar ilişkileri varken diğer ucunda olan nedir?

İşlemler bir ucunda pazar ilişkileri, diğer ucunda hiyerarşi (örgüt) olan bir yönetişim yapıları yelpazesiyle yürütülebilmektedir.

S

Vekalet kuramının temel varsayımı nedir?

Vekâlet kuramının temel varsayımı örgütlerin asil ve vekil arasındaki çıkar çatışması üzerinden incelenebileceğidir.

S

Vekalet kuramı ne tür ilişkiler inceler?

Bu kurama esas oluşturan ilişkiye göre asil, kendi adına bazı işleri yapması için vekile yetki verir. Büyük modern örgütlerde asiller örgütün sahipleri ve hissedarlarıdır. Bu grup karar verme yetkilerini vekilleri olan yöneticilere bir sözleşme oluşturarak aktarırlar. Bu sözleşmeye göre vekil, asilin istediği çıktılara ulaşmanın karşılığı olarak bir ücret alacaktır. Bu kuramda incelenen en yaygın ilişki bu olsa da kuram aynı zamanda müvekkil-avukat, hasta-doktor, evsahibi-emlakçı, halk ve seçilmiş temsilcileri, işveren ve çalışanlar ve ana sanayi-yan sanayi gibi ilişkilere de uyarlanmıştır. Tüm bu ilişkilerde birinci taraf asil, ikinci taraf vekildir.

S

Vekalet kuramına göre ikili ilişkiler hangi iki önemli sorunu barındırmaktadır?

Birincisi (a) asil ve vekilin arzu ve amaçlarının uyuşmaması ya da (b) asilin vekilin gerçekten ne yaptığını saptamasının güç ya da masraflı olması nedeniyle yaşanan vekalet sorunu;
İkincisi ise asille vekilin risk yaklaşımlarının uyuşmamasıdır.

S

Vekalet kuramına göre çıktı odaklı sözleşmeler neye denir?

Vekilin performansının yaptığı işin çıktısına bağlı olarak belirlenmesini öngören yaklaşım.

S

Vekalet kuramında ahlaki risk sorunu neye denir?

Ahlaki risk sorunu vekilin örgütün çıkarları için bek- lenen gayreti göstermemesi, yani vekilin kaytarması durumuna denir. Örneğin, vekil olarak çalışan kişi iş saatlerinde bilgisayar oyunu oynayarak vakit geçirmekte, ancak üst düzey yönetim bilgisayar başında çalışıyor görünen çalışanın tam olarak ne yaptığını izleyememektedir.

S

Vekalet kuramında kötü seçim sorunu neye denir?

Kötü seçim sorunu vekilin tecrübe, bilgi ve yeteneklerini asile yanlış sunmasıdır. Buna göre, vekil işi alırken bazı becerileri ve yetenekleri olduğunu iddia eder. Asilin bunların doğruluğunu işi verirken veya iş yapılırken tam olarak ölçememesi kötü seçim sorununu doğurur.

S

Vekalet kuramında yönetim kurullarının sorumlulukları nelerdir?

Vekâlet kuramında yönetim kurullarının önemli rolü bulunmaktadır. Yönetim kurullarının sorumlulukları örgütten gelen rapor ve bilgiler ışığında örgütün performansını değerlendirme, örgütün üst düzey yönetimine yol gösterme, örgütü iyileştirecek tavsiye ve eleştirilerde bulunmaktır. Örgütün hissedarları yönetim kuruluna hissedar çıkarlarını koruyacak bir yönetim kurulu atarlar. Yani yönetim kurulu hissedarlarla örgütün üst düzey yönetimi arasında aracı rolünü oynar.

İKTİSADİ ÖRGÜT KURAMLARI