ÖRGÜT KURAMI - Deneme Sınavı - 23

İktisat kuramcılarının ilgilendikleri konulardan biri firma sahiplerinin kendi servetlerinin idaresi için başkalarını istihdam etmeleridir. Başkalarının servetini yönetenlerin servet sahibi kadar parayı gözetmeyecekleri, yani firma işlerinde yönetici ihmali olabileceği hep varsayılan bir beklenti olmuştur. Jensen ve Meckling tarafından geliştirilmiş olan vekâlet kuramı örgütü, örgüt sahipleri (asiller) ve çalışanlar (vekiller) arasında yapılan bir dizi sözleşme olarak görmektedir. Çalışanların görevlerini ve sorumluluklarını ayrıntılı olarak belirten sözleşmeler onların tam istenen şekilde davranmasını sağlamak maksadıyla hazırlanmaktadır. Yukarıdaki açıklamalara göre aşağıdaki ilişkilerden hangisi vekâlet kuramının ilgilendiği alanlara örnek gösterilebilir?

Oliver Williamson’ın geliştirdiği işlem maliyetleri kuramına göre örgüt bir işlemler serisidir. İşlemler bireyler ve örgütler arasındaki mal ve hizmet alışverişleridir. Kuramın başlıca araştırma alanı hiyerarşiler (örgütler) ve pazarlar arasındaki farklılıklardır. Hiyerarşi terimiyle örgütlerde astların ne yapacağının komuta zinciri yoluyla iletilmesi kastedilmektedir. Pazarlar ise geçici sözleşmeler yoluyla hizmet ve mal alışverişi yapılan yerlerdir. Bu iki mekanizmadan hangisinin tercih edileceği mevcut koşullarda hangisinin işlem maliyetleri açısından daha ucuza işleyeceğine göre değişmektedir. Yukarıdaki bilgilere göre aşağıdaki örneklerden hangisi işlem maliyetleri kuramının ilgilendiği alanlardan biridir?

Piyasada diğer şirketlerle çalışan bir taşıma şirketi iş hacmini büyütmek istemektedir. Bunun için taşımada kullandığı araç sayısını arttırmayı amaçlamaktadır. Kendisine araç üretmesi için bir üretici firma ile anlaşma yapmayı planlayan taşıma şirketinin yöneticileri, anlaşmak üzere oldukları firmanın kendilerini aldatabileceğinden şüphelenmektedirler. Araç üretimi konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan taşıma şirketinin sahipleri, bu konuda kendilerinden daha fazla bilgiye sahip karşı firmanın dürüst davranmadığı düşüncesi ile kaygılanmaktadırlar. Yukarıdaki örnekte taşıma şirketi yöneticilerinin taşıdığı kaygılar hangi durumundan kaynaklanmaktadır?

Bir örgütün mal ve hizmet üretimi için ihtiyaç duyduğu işlemleri ve faaliyetleri dış sözleşmelerle piyasa mekanizmasına ihale etmesi durumu aşağıdakilerden hangisini ifade etmektedir?

Vekâlet kuramının temel yaklaşımı, işletmelerin asiller ve vekiller arasındaki çıkar çatışmaları üzerinden incelenebilecek olmasıdır. Asiller, kendileri adına bazı işleri yapması için vekillere yetki verirler. Vekâlet kuramına göre bu ilişkilerde asillerin, vekillerin gerçekten ne yaptığını saptamasının güç ya da masraflı olması gibi sorunlar yaşanmaktadır. Bu bağlamda vekiller, kendi çıkarlarını tehlikeye atmamak için risk almaktan ve dolayısıyla şirketin ve asillerin çıkarlarına uygun davranmaktan kaçınabilmektedirler. Yukardaki açıklamaya göre aşağıdaki örneklerden hangisi vekillerin kendilerini riske atmamak için asillerin çıkarlarına uygun davranmaması durumuna uygundur?

Vekâlet kuramının dayandığı varsayımlara göre yöneticiler, yani vekiller, eğer sürekli gözetim altında tutulmazlarsa her an asilleri, yani şirket sahiplerini kandırmaya hazır durumdadır. Kurama göre asiller ve vekiller arasında yaşanan sorunlardan biri asil ve vekilin arzu ve amaçlarının uyuşmamasıdır. Örneğin bu kurama göre, vekillerin de kendilerine dönük amaçları olabilmektedir ve bazen yetkilerini asillerin değil de kendi çıkarlarına hizmet edecek şekilde kullanabilmeleri mümkün olmaktadır.Aşağıdaki durumlardan hangisi vekillerin yetkilerini kendi çıkarları için kullanmalarına örnek oluşturabilecek bir durum değildir?

Örgütlerde vekiller bir işi alırken bazı becerileri ve yetenekleri olduğunu iddia ederler. Asillerin bu iddiaların doğruluğunu işi verirken veya iş yapılırken tam olarak ölçmesi her zaman mümkün olamamaktadır. Örneğin, işe alınan bir çalışan, bir yabancı dili iyi derecede bildiğini iddia edebilir, ancak vekilin dili ne kadar iyi kullandığının ölçülmesi konusunda sorunlar çıkabilir. Ayrıca vekil iddia ettiği gibi o yabancı dilde yeterli olmayabilir. Yukarıda örnek verilen bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisi ile açıklanmaktadır?

Bir sigorta şirketinde çalışmakta olan vekil, şirket için uygun olacak yatırımları belirlemek için borsadaki gelişmeleri takip etmekle görevlidir. Vekil uygun bulduğu hisse senetlerine şirketteki asiller adına yatırım yapmaktadır. Benzer şekilde vekil yine şirketin zarar etmemesi için gerekli gördüğü hisseleri borsada elden çıkarmaktadır. Yukarıdaki örnekte belirten durumda asilin bu vekil ile hangi tip sözleşme yapması uygun olacaktır?

Bir işletmede asiller ve vekiller arasında yapılan sözleşmenin tipini belirleyen etmenlerden biri de aralarındaki ilişkinin süresidir. Asillerin uzun vadeli ilişkilerde vekillerin davranışlarını daha kolay değerlendirmesi beklenmektedir. Kısa süreli ilişkilerde ise asille vekil arasındaki bilgi asimetrisinin daha fazla olacağı öngörülmektedir. Yukardaki bilgilere göre bir işletmede asil ve vekil arasında uzun süreli bir ilişki yaşanacak ise asilin hangi tip sözleşmeyi tercih etmesi uygun olacaktır?

Büyük bir toptan satış firmasında yeni işçiler istihdam edilecektir. Bu işçilerin bir kısmı firmanın sipariş departmanında görev alacaklardır. Burada çalışan vekillerin, yani işçilerin görevleri gelen siparişleri kaydetmek ve bu siparişleri gerekli birimlere iletmek olacaktır. Yukarıdaki örnekte belirten durumda firma sahibi asillerin bu vekillerle, yani sipariş departmanında çalışacak işçilerle hangi tip sözleşme yapması uygun olacaktır?

Vekilin sözleşmesine uygun biçimde davranmayarak işten kaytarması durumuna ne ad verilir?

Aşağıdakilerden hangisi vekalet kuramındaki davranış odaklı sözleşmelerin temelini oluşturan etmenlerden birisidir?

Aşağıdakilerden hangisi işlem maliyeti kuramının ilgilendiği temel konulardan değildir?

Yeni kuramsal kuram kaç yıllarda doğmuştur.

Yeni kurumsal kuramın temel kavramları aşağıdaki hangi şıkta tam ve doğru olarak verilmiştir?

Kurumsallaşma tanımı aşağıdaki hangi şıkta doğru olarak verilmiştir?

Aşağıdakilerden hangisi işlem maliyet kuramında tanımlanan fırsatçılık kavramıyla ilgili olarak doğru değildir?

Vekâlet kuramına göre temel insan doğası varsayımı nedir?

Asillik ve vekillik kavramları aşağıdaki hangi ikili ilişkide geçerli değildir?

İşlem maliyetleri kuramının temelini atan araştırmacı kimdir?