ÖRGÜT KURAMI - Deneme Sınavı - 16

Çevre: Örgütün girdilerinin kaynağı, çıktılarının pazarı, rakiplerle rekabet ettiği ve devlet, düzenleyici kuruluşlar ve diğer örgütlerle ilişkilerini sürdürdüğü ortamdır.

Koşul-bağımlılık kuramının çevreyi odağa olan temel çalışmalarından ilk olarak
Tom Burns ve George M. Stalker’in, tekstil, elektronik ve ağır sanayi kollarındaki işletmeler üzerinde gerçekleştirdikleri araştırmadır. Burns ve
Stalker, mekanik ve organik olarak adlandırdıkları iki farklı örgüt yapısıyla karşılaşmışlardır.

“Koşul-bağımlılık kuramı” ifadesini ilk kez Paul R. Lawrence ve Jay W. Lorsch plastik gereçler, paketlenmiş gıda ve konteyner üreten işletmeler üzerinde gerçekleştirdikleri araştırmada kullanmışlardır.

Yoğun teknoloji, işe konu olan nesneyi çeşitli teknikler kullanarak ve aynı
nesneden gelen geri bildirimler doğrultusunda değiştirmektedir (örn. hastanın
durumuna göre değişen tanı ve tedavi teknikleri kullanan bir hastane).

İngiltere’nin Birmingham şehrindeki Aston Üniversitesi’nden bir grup akademisyen, yöneticilerle görüşmeler yapmış ve çeşitli endüstrilerdeki örgütlerde rollerin uzmanlaşmasını, kural ve yöntemlerin standartlaşmasını, biçimselleşmeyi, karar almanın merkezileşmesini ve örgütsel yapının şeklini incelemiştir. Örgütsel yapının şekli, hiyerarşideki düzey sayısı, yönetsel denetim alanı (her bir üste bağlı astların sayısı) ve destek çalışanları sayısının hat çalışanları sayısına oranı üzerinden değerlendirilmiştir. Aston Grubu, örgütün teknolojisinin değil büyüklüğünün en önemli koşul-bağımlılık etmeni olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Chandler, yetmiş büyük Amerikan şirketini incelediği daha geniş çaplı bir
araştırmada da aynı sonuca ulaşmıştır. Çeşitlendirmeye gitmeyen şirketler, işlevsel yapı altında etkili bir şekilde yönetilirken çeşitlendirmeye giden şirketler, çok bölümlü yapıya gereksinim duymaktadır. Sonuç olarak yapı stratejiyi izlemektedir ve çok bölümlü yapı ile bir koşul-bağımlılık değişkeni olarak çeşitlendirme arasında uyum söz konusu olduğunda yüksek örgütsel performansa ulaşılmaktadır.

Analizci Strateji: Var olan ürün-müşteri grubunu koruyarak pazarda istikrarlı
olma ve verimlilikten taviz vermeden yenilikçi olma rkezlidir.

Savunmacı strateji ile mekanik; arayışçı strateji ile organik ve analizci strateji ile matris örgüt yapısı uyum sağlayıp yüksek örgütsel performansa yol açar.

I ve III

Örgütsel yapı

Bürokratikleşme

Hiyerarşi

Mekanik

Organik

Birim teknolojisi

Arayışçı strateji

Yoğun teknoloji

İdari Yoğunluk

Koşul-bağımlılık kuramında üzerinde en fazla durulan koşul-bağımlılık etmenleri çevre, teknoloji, büyüklük ve strateji olmuştur.

Etkililik, verimlilik, kârlılık vb. göstergelerle ifade edilebilen örgütsel performans, klasik yönetim akımına göre biçimselleşme, uzmanlaşma ve eş güdüm derecesine bağlıyken neo-klasik yönetim akımına göre, örgütteki bireylerin örgütsel kararlara katılımına bağlıdır.