ORGANİZASYONLARDA DAVRANIŞ

Örgütsel davranışın amaçları nelerdir? Hemen tüm bilimler dört amacı paylaşırlar. Bunlar;

Tanımlamak,

Anlamak,

Yordamak ve

Kontrol etmektir.

Bunlar aynı zamanda örgütsel davranışın da amaçlarıdır.

Psikoloji: Psikoloji bilindiği gibi insan davranışları üzerinde çalışan temel disiplinlerden biridir. Bireylerin temel tutumları, kişilik özellikleri, algı, güdü ve davranışları üzerinde çalışır. Psikolojinin temel odağı insanı bir bütün olarak ele almasıdır.

Yönetim ve yönetici kimdir? Kavramı bölgeden bölgeye hatta kültürden kültüre farklılık taşımakla birlikte, yönetim sürecinin ve uygulamalarının binlerce yıllık bir tarihi vardır. Şimdi bu tarihsel sürece bir göz atalım.

İsa’nın doğumundan 3000 yıl önce Sümerler hükümetlerin görev ve amaçları konusunu formüle ederek ticari yatırımlar üzerine çeşitli fikirler öne sürmüşlerdir.

İsa’dan önce 3000 ve 1000’li yıllarda Mısırlılar binlerce işçiyi organize ederek piramitleri inşa etmişlerdir.

Milattan önce 800’le milattan sonra 300’lü yıllarda Romalılar hiyerarşik bir otorite geliştirerek onu en iyi bir biçime getirmişlerdir.

Milattan sonra 450 ve 1400’lü yılların sonunda Venedikli tüccarlar ticari kanunlar geliştirmişler ve çift girişli muhasebe defterleri tutmaya başlamışlardır.

1500’lü yıllarda Nicola Machiavelli gücü analiz ederek, günümüzde hala daha okunan kitabını yazmıştır.

Yönetim ve yönetici kimdir? Kavramı bölgeden bölgeye hatta kültürden kültüre farklılık taşımakla birlikte, yönetim sürecinin ve uygulamalarının binlerce yıllık bir tarihi vardır. Şimdi bu tarihsel sürece bir göz atalım.

İsa’nın doğumundan 3000 yıl önce Sümerler hükümetlerin görev ve amaçları konusunu formüle ederek ticari yatırımlar üzerine çeşitli fikirler öne sürmüşlerdir.

İsa’dan önce 3000 ve 1000’li yıllarda Mısırlılar binlerce işçiyi organize ederek piramitleri inşa etmişlerdir.

Milattan önce 800’le milattan sonra 300’lü yıllarda Romalılar hiyerarşik bir otorite geliştirerek onu en iyi bir biçime getirmişlerdir.

Milattan sonra 450 ve 1400’lü yılların sonunda Venedikli tüccarlar ticari kanunlar geliştirmişler ve çift girişli muhasebe defterleri tutmaya başlamışlardır.

1500’lü yıllarda Nicola Machiavelli gücü analiz ederek, günümüzde hala daha okunan kitabını yazmıştır.

Herrington Emerson (1853-1931) buna katkıda bulunan diğer bir ünlü kişidir. Kendisi 12 temel kural geliştirerek 1900’lerin demiryolu işletmelerine bunu uygulamıştır. Emerson’un prensipleri arasında uygulanabilecek açık amaçlar oluşturma, yetenekli kişilerden tavsiyeler alma, adaletle yönetme, eşitlik, standart prosedürler, kayıpların azaltılması, yeterlilik için çalışanların ödüllendirilmesi gibi kurallar yer almaktadır. Yaşamının ileri dönemlerinde Emerson çalışanların seçimi ve eğitimi ile ilgilenmiş ve eğitimlerinin başlangıcında bilimsel yönetimin vurgulanmasının önemini vurgulamıştır.

Weber bürokratik modeli benimseyen her örgütün etkin bir örgüt olacağına inanmıştır (Weber, 1946) Aynı zamanda bürokratik örgüt yapısında işlerin çok çaba gerektirmeyen bir biçimde olduğundan çalışanların tatminsizlik duygularının artacağını bunun da üretkenliği azaltabileceğini öne sürmüştür. Weber, güncel gelişmelerin, bürokratik organizasyon yapısının vazgeçilmezleri olan kural ve kaideler bütününün örgütün yapısını ve etkinliğini zayıflattığını ve azalttığını ileri sürmektedir.

Hâlbuki Weber’in düşündüğü bürokrasi kesin şekilde, akılcı, hiçbir kişisel ve duygusal bağlılığa yer vermeyen sosyal kurumların en mükemmel şekli olarak düşünülmüştür. Weber’e göre örgüt belirli özelliklere sahip ise, bürokrasinin temel karakteristiklerini taşımaktadır. Bu özellikler şunlardır:

Örgütün büyük bir hacme sahip oluşu, istihdam edilen insan sayısının büyüklüğü,

İstihdam edilen işgörenlerin vasıfsız ya da vasıflı oluşları,

Basit bir kitle üretim teknolojisi,

Basit bir ürün ya da çıktıdır.

Bürokrasi, bir insan sistemi olmaktan çok bir kanun ve kurallar sistemidir. Bu kurallarla, bütün sorunlar ortadan kalkmakta ve tarafsızlığın uygulanmasıyla işgörenlerin üstlerine tam olarak uymaları sağlanmaktadır. Bu da bir çeşit otokrasi sistemidir. Çünkü, çalışanlar değişmez bir emir zincirine göre hareket ederler. Baştakiler emir verir, alttakiler ise soru sormaksızın bunlara uyarlar. Robert Merton, bürokrasinin gereklerini şu şekilde açıklamaktadır: “Bürokrasinin başarılı olabilmesi için, örgüt içindeki davranışlar son derece güvenilir ve bireylerin hareket biçimleri de daha önceden belirlenmiş hareket planına uygun olmalıdır. Bu nedenle disiplin temel bir ihtiyaçtır. Otorite ancak, göreve bağlılık, kişisel yetki ve yeteneklerin sınırlarını tam olarak bilmek ve günlük çalışmalarını sistemli bir şekilde başarmak gibi esaslara dayanan ideal bir planın uygulanmasıyla etkili olabilir”.

Performans’a göre ücret. Taylor’un bilimsel yönetimde özellikle vurguladığı parasal ücretlerin önemi burada haklı olarak gündeme gelmektedir. Her ne kadar parça başına ücret günümüz modern işletmeleri ve karmaşık işler için pek uygun olmasa da, diğer ödeme planları olan kâra katılma ve takımın başarısını ödüllendirmeye yönelik pekiştireçler, günümüz örgütlerinin başarısını arttıran, çalışanla yaptığı iş arasında anlamlı ve kritik ilişkiler kuran bir sistemi getirmesi açısından giderek önem taşımaktadır.