ÖN MUHASEBE YAZILIMLARI VE KULLANIMI - Deneme Sınavı - 2

Akort ücret, yapılan işin sonucuna göre hesaplanan ücret sistemidir. Akort ücret parça başına, büyüklük, ağırlık, uzunluk, alan ölçüsü gibi birimlere göre belirlenen ücretin kaç birim iş yapıldıysa o miktarla birim ücretin çarpılması sonucunda bulunur. Bu sistemde daha fazla gelir elde etmek isteyen işçiler daha fazla üretim yapmak isterler. Bununla beraber işçinin kapasite üstündeki çalışmalarında işin düşük kalite ile sonlanması, sakatlanma, meslek hastalıkları gibi durumları gündeme getirebilir.

Deneme süresi ve sınırları İş Kanununda sınırlandırılmıştır. Deneme süresi, bir işçinin niteliklerini ve işe olan uyumunu tartmak için işverene tanınan haktır. İş Kanununun 15. maddesine göre “Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir. İşçinin çalıştığı günler için ücret ve diğer hakları saklıdır.”

Prim, işletme yönetimince personele garanti edilmiş bir kök ücretin üzerine belirli bir plana bağlı olarak ödenen ek ücrettir. Zaman esaslı ücret sistemi ile akort esasına dayanan ücret sisteminin olumsuzluklarını gidermeyi hedeflemektedir. Primli ücret, bir yandan işletmenin kârlılığını yükseltmek, diğer yandan personelin verimli çalışmasını ödüllendirmeyi sağlamaktadır. Primli ücretin çalışanlar arasında aşırı rekabet nedeniyle çalışma huzurunun bozulmasına, kıskançlığa ve bireysel çatışmaya yol açması gibi olumsuzlukları da söz konusu olabilir.

Tablo 6.2 incelendiğinde Asgari Geçim İndiriminin (AGİ) ücretli çalışanın medeni haline göre belirlendiği görülmektedir. Ücret hesaplaması yapılan Ahmet Öztürk isimli personel, evli olup eşi çalışmayan ve 2 çocuklu olmasından dolayı 110,09 almaya hak kazanmaktadır.

Fazla çalışma, İş Kanununun 41. maddesinde yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

Önceden belirlenen bir işin yapılıp bitirilmesi karşılığında işçiye ödenmesi kabul edilen ücrettir. İşçi, zaman esasına göre ücret sisteminde olduğu gibi herhangi bir zaman sınırı ile bağlı olmadan, işi bitirdiği an kararlaştırılan ücrete hak kazanmaktadır. Ücretin götürü olarak saptanmış olması işçinin iş kanununda doğan haklarını ortadan kaldırmamaktadır. Örneğin, günlük veya haftalık iş sürelerini sınırlayan hükümler götürü ücret esasına göre çalışan işçileri de ilgilendirmektedir. Bunun gibi ücretli tatil hakkından yararlanma, tatil günlerinde çalışan işçiye zamlı ücret verilmesi gibi haklardan da yararlandırılmalıdır.

Bir işletmenin ücret sistemi ne olursa olsun işçinin ücreti hesaplanırken bazı durumlara göre ek ücret ve kesintiler ortaya çıkmaktadır. Ücretin hesaplanmasında kullanılan unsurlar iki başlık altında ifade edilebilir. Bunlar; ücret artısına neden olan unsurlar ve ücret kesintisine neden olan unsurlardır. Ücret artışına neden olan unsurlar şunlardır; esas ücret, fazla çalışma ücreti, hafta tatili ücreti, yıllık izin ücreti, işe özendirici ücretler, kıdem tazminatı ücreti, ihbar tazminatı ücretidir. Ücret kesintisine neden olan unsurlar ise sigorta primi işçi payı, işsizlik sigorta fonu işçi payı, gelir vergisi ve damga vergisidir.

Raporlar bölümü, işletmede çalışan personelin özlük ve kişisel bilgilerinin yer aldığı, işletmenin tüzel kişiliği ile ilgili bilgilerin olduğu, çalışanların ücret, kesinti, ek kazanç, prim günleri gibi durumları özetleyen raporların üretildiği bölümdür. Bu bölümdeki raporlar PDF, Excel ve RTF formatlarında üretebilir.

Zaman esaslı ücret, bilinen en eski ücret sistemidir. Buna göre ödemeler saatlik, günlük, haftalık veya aylık zaman aralıklarında yapılır. Bu süreler için belirlenen ücret, işin tamamlanmasına bakılmaksızın işçiye ödenir. Türkiye’de kullanılan en yaygın ücret sistemi zamana göre ücrettir. Yaygın ödeme aralığı da aylıktır. Bu sisteme göre bir ayda fiili çalışılan günlerden ziyade, 30 gün üzerinden hesaplama yapılır. İlgili aydaki hafta tatillerinde, bayramlarda, idari izinlerde, hastalık ve mazeret izinlerinde ücrette bir kesinti yapılmaz, işçiye tam ücret ödenir.