DEĞERLENDİRME VE NOT VERME

 Öğretmen yapmış olduğu sınavlarla, öğrencilerinin başarı düzeylerini belirler. Başarı düzeyinin belirlenmesi bir ölçme işlemidir. Sınavlardaki ortalama başarı düzeylerine bakılarak, öğrenciler hakkında kararlar verilir. Kararlar, öğrencinin başarılı sayılıp sayılmayacağı konusundadır. Sınav sonuçlarına bakılarak verilen not, bir değerlendirme sonucudur ve öğrenci hakkında karar verilmiş demektir. Puanlar birer ölçme sonucu, notlar ise değerlendirme sonucudur. Ölçme sonuçları bir ölçütle karşılaştırılarak değerlendirme işlemi yapılır. Ortaöğretimde başarılı sayılma ölçütü %45 ise bu ölçütün üzerinde puan alan öğrencilerin başarılı olduğuna karar verilir. Öğrenci puanlarını nota dönüştürmede farklı ölçütler kullanılır. Değerlendirme ölçütlerinin farklılaşması, değerlendirme türlerini oluşturmaktadır. MUTLAK DEĞERLENDİRME

 Mutlak değerlendirmede ölçüt, dersin hedef davranışlarıdır. Hedef davranışların belirli bir oranına sahip olan öğrencilerin başarılı sayılacağı kabul edilir. Değerlendirmede kullanılan ölçüt, mutlak başarının bir göstergesi olduğundan, mutlak değerlendirme adını alır. Bir sınavdan alınabilecek en yüksek puan mutlak değerlendirmenin bir ölçütü olarak kabul edilebilir.

 Mutlak başarıya göre not verme aşağıdaki işlemlerle gerçekleştirilir. Öncelikle sınavdan alınan puanlar mutlak başarı yüzdesine çevrilir. Bunun için aşağıdaki formül kullanılır: MBY: Mutlak Başarı Yüzdesi : kişisinin sınav puanı K: Sınavdan alınabilecek en yüksek puan Mutlak başarı yüzdesine çevrilen puanlar, okulun sınav yönetmeliğindeki ölçüt ile karşılaştırılarak nota çevrilir. Mutlak başarı yüzdesine dönüştürülecek puanların en yüksek değeri 100 ise bu puanları ayrıca mutlak başarı yüzdesine dönüştürmeye gerek yoktur. Değişik öğretim kurumlarındaki yönetmeliklerin farklılığı aynı mutlak başarı yüzdesine sahip bir başarı ölçüsünü farklı notlara dönüştürülebilir.

 Puanların nota çevrilmesinde aşağıdaki tablodaki gibi bir ölçüt kullanılabilir.

 Aşağıdaki tabloda örnek bir veri üzerinden öğrenci puanları mutlak başarıya göre nota dönüştürülmüştür. Tabloda yer alan puanların en yüksek değeri 100 olduğundan puanlar tekrar mutlak başarı yüzdesine dönüştürülmeden nota çevrilmiştir. 

 Bağıl değerlendirmede ölçüt sınıfın ortalama başarı düzeyidir. Sınıfın ortalama başarısı üzerinde puan alan öğrenciler başarılı; altında puan alan öğrenciler ise başarısız sayılır. Bu durum, öğrencileri birbirleri ile yarışma ortamına iterek başarı düzeyinin artırılmasına neden olabilir.

  Öğrencilerin sınav sonuçlarının bağıl değerlendirme ile nota dönüştürülmesi için normal dağılımın özellikleri kullanıldığından, puanların dağılımının normal olması gerekmektedir. Puan dağılımının aritmetik ortalaması ile standart kaymasının hesaplanması ile önce bir ölçüt geliştirilir; sonra da bu ölçüte göre puanlar nota çevrilir.

 Bağıl değerlendirme ile not vermede ölçüt şu şekilde geliştirilir. Bağıl değerlendirmede mutlak değerlendirmede olduğu gibi puanların beş üzerinden nota çevrilmesi yapıldığında ikisinin karşılaştırması da mümkün olabilir. Beşlik not sisteminde notların alt ve üst sınıf  değerleri aşağıdaki tabloda olduğu gibi hesaplanabilir (Puanların Aritmetik ortalaması=51,75 ve Standart Kayması=16,77’dir.) Değerlendirme sürecinde ölçüt puanlar için test puanlarının aritmetik ortalaması ve standart kaymaları kullanılarak hesaplanmış ve notların alt ve üst sınır değerleri belirlenmiştir. Burada notların sınır değerlerinin belirlenmesi örnek olarak beşlik sisteme göre verilmiştir. Sınır değerleri ilgili sınav yönetmeliklerine göre dörtlük, beşlik, onluk gibi ölçeklerde gösterilebilir.

 Bu durumda söz konusu öğrencilerin notları aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi olacaktır.

  Her iki yöntemle nota dönüştürülen puanların birbirinden farklı olduğu önceki sorudaki tablodan görülmektedir. Puanların ortalaması yüksek olduğunda, mutlak başarıya göre yüksek not alan öğrencilerin daha düşük puan alması beklenir.

 Bağıl değerlendirmenin farklı hesaplama yöntemleri bulunmaktadır. Mutlak başarı yüzdesinin düşük, orta veya yüksek olmasına göre bağıl ölçütler farlılık gösterebilmektedir. Bağıl değerlendirmede kullanılan yöntemde T standart puan hesaplaması yapılmaktadır. Öğrencilerin ham puanları aritmetik ortalama ve standart kaymaya göre T puanlarına dönüştürüldükten sonra, elde edilen ölçüt tabloya göre öğrencilerin T puanları bağıl değerlendirme ile nota dönüştürülür. Örnek bir dönüşüm tablosu http://www.bayar.edu.tr/ogrenci/bagil_yonerge.php adresinden alınarak aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu tabloda öncelikle sınıf ortalamasına dikkat edilmesi gerekir. Sınıf ortalaması mutlak başarı yüzdesine göre sekiz kategoriye ayrılır. Bu kategoriler sınıfın ortalama başarısının en iyiden en düşüğe doğru sıralamasını verir. Örnek olarak, sınıfın mutlak başarı yüzdesi 80 ile 100 puan arasında ise tablodaki ilk satıra göre T puanlarına karşılık gelecek olan notlara bakılır. Diğer hallerde ise devam eden satırlardan uygun olanına göre nota dönüştürme işlemi yapılır.

 Nota çevirmede mutlak ve bağıl değerlendirme yöntemlerinin üstünlükleri ve zayıf yönleri bulunmaktadır. Mutlak değerlendirmede başarı, öğrencinin yalnızca dersin hedef ve davranışları dikkate alınarak belirlenmektedir. Yönetmelikte dersin hedef ve davranışlarının yüzde ne kadarı öngörülmüş ise o düzey yakalandığında öğrenci başarılı sayılabilmektedir. Bağıl değerlendirmede ise öğrencinin, sınıfın ortalama başarısının üzerinde başarı göstermesi gerekir. Dolayısıyla öğrencinin bir dersten başarılı sayılabilmesi başka öğrencilerinin başarılarına bağlıdır. Bu durum öğrenciler arasında bir rekabet ortamı yaratır. Bu rekabet ile sınıfın ortalama başarısının artırılması hedeflenmektedir. Ancak bu durum bazen olumsuz şekilde kullanılmaya da açıktır.

 Bu iki değerlendirme türü değerlendirmenin hangi amaçla yapılacağına göre tercih edilmelidir. Eğer amaç belirli bir programa öğrenci seçmek ise bu öğrenciler arasından en başarılı olanların seçilmesi bağıl değerlendirme ile daha anlamlı hal alır. En iyiler kendi aralarında yarışmaya girecek ve yarışmayı önde tamamlayanlar seçilme hakkını kazanacaklardır. Bu şekilde yapılan değerlendirmelerde bazen istenilmeyen yeterlik düzeyine sahip olanların başarılı olma durumları söz konusu olabilir. Bu durum başvuru sayısının fazla olması durumunda çok sorun yaratmayabilir. Üniversiteye giriş amacıyla yapılan sınavlar bağıl değerlendirmeye örnek uygulamalardır.  

 Değerlendirmedeki amaç yeterlik belirleme ise bağıl değerlendirmenin kullanılması olumsuzluk yaratabilir. Yeterlik belirlemede en uygun olan mutlak ölçüttür. Farklı uygulamalarda yeterlik ölçütü değişebilir. Bazen bu ölçüt %50’lerde yeterli görülebilirken, bazen de %80’lerde yeterli görülebilir. %80’lerde bir yeterlik ölçütünün gerektiği bir alanda mutlak değerlendirme yerine bağıl değerlendirme kullanıldığında %40 mutlak başarı sağlayan bir bireyin başarılı sayılması mümkün hale gelebilir.