ÖLÇME ARAÇLARININ NİTELİKLERİ

 Ölçme araç ve yöntemlerinde bulunması gereken üç özellik aşağıdaki gibi sıralanabilir: · Güvenirlik · Geçerlik · Kullanışlılık

 Ölçmede kullanılan araçlar bu özellikler açısından istendik düzeyde ise bu araçlarla yapılan ölçmeler gerçeği daha iyi yansıtabilir ve bu ölçmelere dayanarak varılan kararlar daha isabetli olabilir.

 Ölçme araçlarının güvenirliği ölçme sonuçlarının hatalardan arınıklık derecesidir.

 Hata, bir özelliğin gerçek değeri ile ölçülen değeri arasındaki farktır. Çok iyi sanılan ölçme araçlarıyla yapılan ölçmelerde bile bir miktar hata vardır.

 Hatalar; · Ölçme araçlarından (terazi, cetvel, metre, test vb.) · Ölçme yönteminden (yazılı, sözlü, kısa cevaplı vb.) · Ölçme işlemini yapan kişiden · Ölçmenin yapıldığı ortamdan · Bireyin kişisel özelliklerinden kaynaklanmaktadır.

  Ölçme araçlarındaki hatalardan kurtulmak ya da en aza indirmek için; · Hatanın ne olduğunun tanımlanmasına · Ölçme sonuçlarındaki hata miktarlarını hesaplamaya yarayan yöntemlerin bulunmasına ihtiyaç vardır.

 Hatalar aşağıdaki üç grupta incelenebilir: · Sabit hata · Sistematik hata · Tesadüfi hata

 Miktarı bir ölçmeden diğerine değişmeyen hatalardır.

 Ölçülen büyüklüğe, ölçmeciye ya da ölçme koşullarına bağlı olarak miktarı değişen hatalara sistematik hata denir.

 Sistematik hatalara istatistikte yanlılık denilmektedir. Hatanın nereden kaynaklandığı, yani yönü bellidir.

 Kaynakları yönü ve miktarı belli olmayan hatalardır. Ölçme sonucuna gelişigüzel karışır.

 Tesadüfi hatalar, çoğu halde kaynağı ölçme işlemini yapan kişiden ve cevaplamayı yapan kişinin dalgınlığından gelir.

 Bu araçlarla yapılan ölçme işlemlerindeki hata miktarını azaltmak, ölçme aracının iyi hazırlanmasına bağlı olmakla birlikte, araçların bazı niteliklere sahip olmasına bağlıdır.

Bir ölçme aracının güvenirliği, aracın ölçmek istediği değişkeni ne derece duyarlıkla ölçtüğü, ya da ölçme sonuçlarının hatalardan arınıklık derecesidir.

 Ölçme araçlarının güvenirliği aşağıdaki faktörlere bağlıdır: · Kullanılan ölçme araçlarının duyarlılığı · Ölçme şartları

 Tutarlılık, kararlılık ve duyarlılık güvenirliğin anlamlarıdır.

 Ölçme araçlarının duyarlılığını artırmak için biriminin değerini küçültmek gerekir. Ölçme aracının biriminin değeri azaldığı ölçüde duyarlılığı artar ve böylece daha az hatalı ölçme işlemleri yapılır.

 Ölçme işleminin hatası azaldıkça, ölçme sonuçlarının ve aracın güvenirliği artar.

  Eğitimde bir ölçme aracının duyarlılığını artırmak ya da biriminin değerini küçültmek, soru sayısını artırmakla sağlanabilir.

 Ölçme sonuçlarının güvenirliğini artırmada en etkili yol, soru sayısını artırarak birimin değerini küçültmekle başlar.

 Ölçme araçları için güvenirlik kestirme yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: · Test-tekrar test yöntemiyle güvenirlik · Paralel formlarla kestirilen güvenirlik · Eşdeğer iki yarıyla kestirilen güvenirlik · Testi oluşturan maddelerin birbiriyle uyumuna bakılarak güvenirliğin kestirilmesi

 Paralel olarak oluşturulan iki testin bir öğrenci grubuna uygulanması sonucu, alınan puanlar arasındaki korelasyon katsayısı güvenirlik olarak adlandırılmaktadır.

 Bulunan korelasyon katsayısı testin iki eşdeğer formu arasındaki tutarlılığı ve testlerin her birinin güvenirliği anlamına gelir.

  İki testin paralel olabilmesi için iki testin aynı değişkeni ölçmesi, testten alınan puanların aritmetik ortalamalarının ve standart kaymalarının ve formlar arasındaki korelasyonların eşit olması gerekir.

 Test bir gruba uygulandıktan sonra, testin maddeleri iki gruba ayrılır. Sınavı alan her öğrenci için testin birinci ve ikinci yarılarından iki ayrı test puanı elde edilir. Bu test puanlarından yararlanarak bir formül aracılığıyla testin iki yarısı arasındaki tutarlılık anlamındaki güvenirlik kestirilebilir.

 Sınavı alan her öğrenci için testin birinci ve ikinci yarılarından elde edilen test puanlarından yararlanarakaşağıdaki formülle testin iki yarısı arasındaki tutarlılık anlamındaki güvenirlik kestirilebilir: rx = Testin güvenirliği r12 = İki yarı puanları arasındaki korelasyon katsayısı

 Bu yöntemle, bir testin bütün maddelerinin birbiriyle ne derece tutarlı olduğu kestirilir.

 Kuder ve Richardson güvenirliğin kestirilmesi için aşağıdaki formülü önermişlerdir: K = Madde sayısı Pj = j maddesinin güçlük indeksi qj = 1-Pj Sx2 = Test puanlarının varyansı

  KR-20 ile hesaplanan güvenirlik katsayısının yüksek olması; · Puanların tesadüfi hatalardan arınık olduğu · Ölçülen değişkenin tek boyutlu olduğu · Grubun heterojen olduğu (testin grubu birbirinden iyi ayırdığı) · Testi oluşturan maddelerin homojen olduğu (maddelerin birbiriyle uyumlu ve aynı davranışları ölçtüğü) · Testin yapı geçerliğinin yüksek olduğu anlaşılır.

  Bu formülle güvenirlik kestirmek için madde analizi çalışması gerekir. Eğer madde analizi çalışması yapılmamışsa, test istatistikleri (X, Sx ve K) varsa, bütün maddelerin eşit güçte olduğu ve homojen olduğu sayıltısıyla KR-20 formülü, KR-21 adlı formüle dönüştürülebilir.

Cevap: K-21 aşağıdaki formül aracığıyla hesaplanabilir

 Öğrenci başarısını temsil eden ölçme sonuçlarında da birtakım hatalar vardır. Bu hataların standart bir değeri, kullanılan ölçme aracının güvenirliği ve standart kayması bilindiğinde, kestirilebilir. Bu hataların standart değeri ölçmenin standart hatası olarak adlandırılır.

Cevap: Ölçmenin standart hatası aşağıdaki formülle hesaplanabilir: Se = Ölçmenin standart hatası Sx = Test puanlarının standart kayması rx = Testin güvenilirliği 

 Geçerlik ölçme aracının amacına hizmet edebilme derecesidir. Geçerlik, bir ölçme aracının ölçmek istediği değişkeni ölçüp ölçmediği, ölçüyorsa onu başka değişkenlerden ne derece arınık olarak ölçtüğü şeklinde tanımlanabilir.

 Bir araç, amacını gerçekleştirdiği sürece geçerlidir. Amacını gerçekleştirmede yetersiz kalan araçların geçerliği düşmektedir.

  Ölçme aracının geçerliği, güvenirliğinden etkilenir. Eğer ölçme aracının güvenirliği düşük ise yani, ölçme sonuçları hatalı ise ölçme aracından alınan sonuçların geçerliliği de düşer. Bu nedenle, ölçme aracının geçerli olması için güvenilir olması bir ön şarttır.

 Ölçme araçlarının kullanılış amaçlarına göre farklı geçerlik türleri bulunmaktadır. Ölçme araçlarının geçerlik kanıtları da göre geçerlik türlerine farklılık göstermektedir. Aşağıda geçerlik türleri sıralanmıştır: · Kapsam geçerliliği · Yordama geçerliliği · Yapı geçerliliği · Uygunluk geçerliliği · Görünüş geçerliliği

 Sınav sorularının ölçülmek istenilen konu alanını kapsayıp kapsamadığı kapsam geçerliliğini gösterir.

 Öğrencilerin, seçme amacıyla yapılan sınavlardaki başarı ölçülerine bakarak, öğretim programındaki başarılarını kestirmek sınavın yordama geçerliliğini verir.

 Eğer sınavla seçilen öğrenciler, seçilmeyen öğrencilere göre daha başarılı olacaksa seçmede kullanılan aracın yordama geçerliliğinin olduğu söylenebilir.

 Seçilmeyen öğrenciler için yordama geçerliliği hesaplamak doğru olmaz. Çünkü seçilmeyen öğrencilerin öğretim programındaki başarı ölçüleri bilinmemektedir.

 Seçmede kullanılan ölçme sonuçları yordayıcı değişken olarak alınıp, öğretim programındaki başarı ölçüleri de ölçüt (yordanan) değişken olarak alındığında, yordayıcı ile ölçüt arasındaki korelasyon katsayısı (benzerlik ölçüsü) yordama geçerliği olarak alınabilir.

 Her ölçme aracının ölçmek istediği bir yapı vardır. Bu yapılar bazen ‘başarı’, bazen ‘ilgi’ ve bazen de ‘tutum’ gibi psikolojik özelikler olabilir.

 Testlerin ölçmek istediği yapılara yönelik sorular ya da maddeler yazılır. Aynı yapıyı ölçen yeterli sayıda madde bir arada tutulduğunda ve farklı yapıları ortaya koyan maddeler dışarıda bırakılarak testlerin yapı geçerliliği sağlanabilir.

 Yapı geçerliliğini ölçmek için yazılan maddelerin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: · Yazılan maddeler hep aynı özelliği ölçmeye yönelik olduğundan birbirlerine benzerlik gösterirler. · Bazen de aynı yapıyı ölçmek için yazılsa bile bu maddeler farklı yapılara yönelik bilgiler verebilir.

 Yapı geçerliliğini azaltan durumları matematik dersi için hazırlanmış bir sınav örneği üzerinden inceleyelim. Matematik dersi için hazırlanan bir sınavda soruların bazıları matematik başarısını ölçmek amacı ile yazılmış olsa bile okuduğunu anlama becerisini de ölçüyorsa bu tür sorular, matematik testinin yapı geçerliliğini düşürebilir. Öğrenci belki matematik becerisine ve sorunun çözümü için gerekli bilgiye sahiptir; ancak soru ile ne sorulduğunu anlayamıyorsa, bu soru matematik becerisinden başka bir beceriyi ölçtüğünü gösterir. Bu tür soruların testte yer alması yapı geçerliliğini azaltır. Benzer şekilde sınav sorularının ölçmek istediği beceri dışında ‘dikkat’, ‘yazı güzelliği’, ‘ilgi’ gibi yapıları ölçecek şekilde hazırlanmaması gerekir.

 Ölçme araçlarının yapı geçerliliğini kanıtlamada korelasyona dayalı faktör analizi yöntemlerine başvurmak gerekir.

 Hazırlanan ölçme aracının, daha önceden aynı özelliği ölçmek amacıyla hazırlanmış ve geçerli ve güvenilir olduğu kanıtlanmış bir ölçme aracı ile karşılaştırılarak benzerliğinin bulunması, yeni aracın da önceki gibi geçerli ve onunla benzer bir özellik ölçtüğü yönde bilgi verir.

 Ölçme aracının uyum geçerliliği, her iki aracın bir öğrenci grubuna uygulanmasıyla alınan puanlar arasındaki benzerlik ölçüsüne (korelasyona) bakılarak bulunabilir.

 0,70 ve üzeri bir benzerlik ölçüsü uyum geçerliliği için yeterli sayılabilir.

 Görünüş geçerliği uzman kanısına dayalı geçerlik içerisinde düşünülebilir. Görüntü itibari ile aracın istenilen özelliği ölçmek için uygun olup olmadığı hakkında uzman görüşlerine dayalı sübjektif bir karardır.

 Ölçme aracının ekonomik olması, uygulama süresinin kısalığı, ölçmeciden istediği beceriler, hazırlamasının ve uygulamasının kolaylığı, puanlamasının pratikliği gibi etkenler ölçme aracının kullanışlılığını gösterir.

 Ölçme aracının kullanışlılığı, güvenilirliğini ve geçerliliğini artırır.

 Soru sayısının azlığı ve puanlamasının objektif olmaması nedeniyle yazılı yoklamaların diğerlerine göre geçerliliğinin ve güvenirliğinin düşük olduğu rahatlıkla görülebilir.

 Sınıflama gerektiren testlerin şans başarısının yüksekliği belirtilen niteliklerini düşürücü yönde rol oynarken, soru sayısının çokluğu artırıcı yönde rol oynar.

 Kısa cevaplı testlerde ise, hem soru sayısının çok olması ve hem de şans başarısının olmaması güvenirlik ve geçerliğinin yüksek olmasını sağlamaktadır.