ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME - Deneme Sınavı - 3

Mutlak değerlendirmede ölçüt, dersin hedef davranışlarıdır. Hedef davranışların belirli bir oranına sahip olan öğrencilerin başarılı sayılacağı kabul edilir. Değerlendirmede kullanılan ölçüt, mutlak başarının bir göstergesi olduğundan, mutlak değerlendirme adını alır.

Mutlak değerlendirme, önceden belirlenen ölçüte (mutlak kritere) bağlı olarak yapılan değerlendirmedir. Mutlak ölçüt kullanılır. Ölçüt gruptan bağımsız olarak belirlenmiştir. Bu değerlendirmede ölçülmek istenen özelliklerin bütünü ön plandadır. 40 sorunun 30 tanesini yanıtlayan öğrenciler dersten geçer. Ölçme Değerlendirme dersinden 60 puan ve üstünü alanlar geçer.
Mutlak değerlendirmede belli bir standart ölçüte göre değerlendirme yapılmaktadır.

Öğrenciler mutlak ölçütlere göre değerlendirildiklerinde Mutlak Başarı Yüzdesi hesaplanır. Bu formül aşağıdaki gibidir.

MBY= Mutlak başarı yüzdesi

X_b = Öğrencinin (Bireyin) puanı

X_mak = Testten alınabilecek en yüksek puan

MBY=28/40*100= 70 notu bulunur.

Bağıl ölçüt, ölçme yapıldıktan sonra ölçme sonuçlarından çıkarılan ölçüttür.

Bağıl Değerlendirme: Bir öğrencinin başarısını, o öğrencinin içinde bulunduğu sınıfındaki diğer öğrencilerin başarı düzeyleri ile bağlantılı bir şekilde değerlendirilmektedir.

Bağıl değerlendirmede ölçüt sınıfın ortalama başarı düzeyidir. Sınıfın ortalama başarısı üzerinde puan alan öğrenciler başarılı; altında puan alan öğrenciler ise başarısız sayılır. Bu durum, öğrencileri birbirleri ile yarışma ortamına iterek başarı düzeyinin artırılmasına neden olabilir.

Bağıl Değerlendirme: Bir öğrencinin başarısını, o öğrencinin içinde bulunduğu sınıfındaki diğer öğrencilerin başarı düzeyleri ile bağlantılı bir şekilde değerlendirilmektedir.

Bağıl değerlendirmede ölçüt sınıfın ortalama başarı düzeyidir. Sınıfın ortalama başarısı üzerinde puan alan öğrenciler başarılı; altında puan alan öğrenciler ise başarısız sayılır. Bu durum, öğrencileri birbirleri ile yarışma ortamına iterek başarı düzeyinin artırılmasına neden olabilir.

Bağıl değerlendirmede kullanılan yöntemde Z ve T standart puan hesaplaması yapılmaktadır. Öğrencilerin ham puanları aritmetik ortalama ve standart kaymaya göre Z puanlarına dönüştürüldükten sonra, elde edilen ölçüt T puanları bağıl değerlendirme ile nota dönüştürülür.

Burada Bilgenin ilk sınavdan aldığı puan z ye dönüştürüldüğünde z=1 bulunur, aynı şekilde Özgenin ikinci sınavdan aldığı puan z ye dönüştürüldüğünde z=2 bulunur. Bu durumda Özge’nin ikinci sınavdaki başarısı Ali’nin ilk sınavındaki başarısından daha iyi olduğu anlaşılır.

Bu iki değerlendirme türü değerlendirmenin hangi amaçla yapılacağına göre tercih edilmelidir. Eğer amaç belirli bir programa öğrenci seçmek ise bu öğrenciler arasından en başarılı olanların seçilmesi bağıl değerlendirme ile daha anlamlı hal alır. En iyiler kendi aralarında yarışmaya girecek ve yarışmayı önde tamamlayanlar seçilme hakkını kazanacaklardır. Bu şekilde yapılan değerlendirmelerde bazen istenilmeyen yeterlik düzeyine sahip olanların başarılı olma durumları söz konusu olabilir. Bu durum başvuru sayısının fazla olması durumunda çok sorun yaratmayabilir. Üniversiteye giriş amacıyla yapılan sınavlar bağıl değerlendirmeye örnek uygulamalardır. Değerlendirmedeki amaç yeterlik belirleme ise bağıl değerlendirmenin kullanılması olumsuzluk yaratabilir. Yeterlik belirlemede en uygun olan mutlak ölçüttür. Farklı uygulamalarda yeterlik ölçütü değişebilir. Bazen bu ölçüt %50’lerde yeterli görülebilirken, bazen de %80’lerde yeterli görülebilir. %80’lerde bir yeterlik ölçütünün gerektiği bir alanda mutlak değerlendirme yerine bağıl değerlendirme kullanıldığında %40 mutlak başarı sağlayan bir bireyin başarılı sayılması mümkün hale gelebilir.

Sınıf içi süreç değerlendirmede kullanılan ölçme araç ve yöntemleri; öz değerlendirme, akran değerlendirme, performans ödevleri, projeler, gözlem formları, kavram haritaları ve portfolyolardır.

Puanların sıraya konulması: Öğretmenin sınav sonuçlarına bakarak öğrenci grubunu daha iyi tanıması için, ilk yapılması gereken ölçme sonuçlarının düzenlenmesi işidir. Ölçme sonuçlarının düzenlenmesinin en basit yolu, onları büyüklük sırasına koymaktır. Ölçme sonuçlarının büyüklük sırasına konulması, sınavdan alınan en düşük ve en yüksek puanların neler olduğunun ilgili bireyler tarafından kolayca görülmesini sağlar. Puanların sıralı bir şekilde verilmesi ile sınavdan alınan en düşük ya da en yüksek puanların yanında, bu puanlara yakın olan ikinci üçüncü vs. puanların da görülmesi sağlanır. Aşağıda, ilköğretim sekizinci sınıftaki 50 öğrencinin matematik dersinden 40 üzerinden aldıkları puanların bir dökümü, örnek olarak verilmiştir; bundan sonraki işlemler hep bu örnekteki veriler üzerinde gerçekleştirilmiştir.

Gerekli bilgileri topladıktan ve toplanan istatistik bilgilerin özetini yaptıktan sonra, bu bilgilerin toplu olarak görülebilmesi ve kolay anlaşılıp yorumlanabilmesi için grafiklerden yararlanılır. Grafikler günlük hayatta da çok kullanılan, bilgilerin daha kolay anlaşılır ve daha çabuk yorumlana bilirliğini artıran özelliklere sahiptirler. Ölçme sonuçlarının daha anlaşılır bir biçimde sunmanın ve özetlemenin bir diğer yolu grafikle gösterimlerdir. Grafikler frekans tablolarında bir gruba ilişkin özetlenen bilgilerin göze, hitap edecek şekilde farklı bir biçimde ifade edilmesidir. Grafikler, çok fazla olan verinin daha kolay anlaşılır olmasını sağlar. Grafikte ölçme sonuçlarını gösteren yatay eksen ve ölçme sonuçlarının gözlenme sıklıklarını, yani frekansları gösteren düşey eksenden oluşur. Amaca ve verilerin durumuna göre çeşitli grafikler kullanılabilir.

Eğitimde öğrencinin kendi kendini değerlendirmesine fırsat vermek, öğrenciyi değerlendirme süreci içerisinde tutmak onların güdülenmelerini sağlayabilir.Öğrencinin öz değerlendirme sonuçları ile bu kazanımları yoklayan sınav sonuçları karşılaştırılarak öğrenme eksikliklerinin yanında yanlış öğrenmeleri de belirlenebilir. Yanlılık yaratabilir.Bu şekilde yapılabilecek bir değerlendirmenin başarı belirlemede tek başına kullanılması uygun olmayabilir. Öz değerlendirmenin, öğrenme sürecindeki eksik öğrenmeleri belirlemede kullanılması daha uygundur. Öz değerlendirme bireyin güçlü ve zayıf yönleri hakkında kendisi hakkında bilgi veren bir ölçme ve değerlendirme yöntemidir.

Bunlarla birlikte Turgut ve Baykul (2010) performansa dayalı ölçmelerin yapılandırılmamış veya az yapılandırılmış bilgi toplama, düzenleme ve işleme, resim ve grafik yapma, kompozisyon yazma, nutuk ve şarkı söyleme, şiir okuma, bir müzik aleti çalma, bir aracı tamir etme ve kullanma (otomobil veya dürbün) gibi el becerisi veya yaratıcılık isteyen öğrenme ürünlerinin ölçülmesinde daha çok kullanılabileceğini ifade etmektedirler.

Projeler performans ödevlerine benzemekle beraber performans ödevlerinden daha kapsamlı ve bilimsel araştırma süreçlerinin uygulanmasını gerektirmektedir. Okullarda öğrencilerin üst düzey davranış göstermelerine olanak sağlayan bir uygulamadır. Projeler kapsamına göre öğrencilere bireysel veya grup olarak verilebilir. Projeler geniş kapsamlı ve okul dışı araştırma, inceleme ve uygulama gerektirdiğinden bütün dersler için yapılması mümkün değildir. Projeler de¤erlendirilirken, değerlendirmenin objektifliğini sağlamak için uygun de¤erlendirme çizelgeleri oluşturulmalıdır.

Gözlem formları birer değerlendirme araçlarıdır. Değerlendirilecek özellikler psikomotor beceriler gerektiriyorsa gözlem formlarının kullanılması uygun bir yoldur. Bazı öğrenci özelliklerinin kağıt kalem testleri ile ölçülmesi zor ve bazen de mümkün değildir. Öğrencilerin resim yapma becerilerinin, güzel konuşma becerilerinin, yüksek atlama becerilerinin klasik sınav türleri ile ölçülmesi mümkün değildir.

Tepe değer, bir puan dağılımında en çok tekrarlanan puandır; ya da frekansı en çok olan puandır. Eğer bir puan dağılımında en fazla alınan puan varsa, puan dağılımının merkezi noktası, o puana doğru yaklaşır. En fazla frekansa sahip olan puan sıralı puan dağılımında başta ya da sonlarda yer alırsa tepe değer, çok iyi bir merkezi dağılım ölçüsü olma özelliğini kaybeder. Bazen de en fazla tekrarlanan puanın birden çok puanda olduğuna rastlanabilir. Bu durumda tepe değerin de sayısı artar ve dağılım, iki, üç ya da daha çok tepe de- ğerli puan dağılımı adını alır. Örnek olarak kullandığımız sıralı verilerde tepe değerin ne olduğuna bakıldı- ğında, en fazla tekrarlanan puanın 77 olduğu görülmektedir (dört kez tekrarlanmıştır).

Ortanca (medyan): Kelime anlamına bakıldığında ortanca sıralı verilerde ortaya (%50’inci sıraya) gelen puandır. Puanlar büyüklük sırasına dizildiğinde puan dağılımını iki eşit parçaya ayıran puan, dağılımın ağırlık merkezini tepe değere göre daha iyi göstermektedir. Eğer ortancanın bulunacağı puan sayısı çift ise puan dağılımını iki eşit parçaya ayıracak tek bir puan yoktur. Örneğin puan sayısı sekiz olan bir dağılımda puanları iki eşit sayıda ayıracak tek bir puan yoktur. Tam ortaya gelecek olan puan dördüncü ve beşinci sıradaki puanın arasına gelir. Bu durumda ortanca dördüncü ve beşinci sıradaki puanların aritmetik ortalamalarının alınmasıyla hesaplanır.

Puan dağılımındaki puan sayısının tek olması durumunda ortancanın hesaplanması daha kolaydır. Çünkü, puanlar sıralandığında dağılımı iki eşit parçaya bölen tek bir puan bulunur. Yukarıdaki tabloda puan dağılımında yirmi beş puan olduğundan, onüçüncü sıradaki puanın sağında ve solunda eşit sayıda (on ikişer tane) puan olacağından ortancanın kolayca hesaplanması mümkündür.

Novak ve Gowin (1984), kavram haritalarının bilgileri organize etmede, öğrencilerle kavramların anlamlılığını tartışmada, yanlış anlamaları gidermede ve yüksek düzeyde düşünme yeteneği geliştirmede kullanılabileceğini belirtmektedir. Kavram haritalarının öğretim yöntemi olarak kullanılması, kavramlar arasında var olan ilişkileri belirlemenin ötesinde kavramların gruplandırılarak birbirlerini hangi durumda nasıl etkileyeceğini bulmalarına da fırsat verir.

Merkezi dağılım ölçülerin aritmetik ortalamanın en düşük, tepe değerin en büyük ve ortancanın ikisi arasında yer aldığı dağılımda sola çarpıklık olduğu ve öğrenci başarılarının yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Ortalama ortancadan büyük, ortancada tepe değerinden büyük ise sağa çarpık dağılım denir. Bu durumda başarısız öğrencilerin daha çok olduğu ve çarpıklığın sağa doğru olduğu görülmektedir. Eğer ortalama, ortanca ve mod birbirine eşit ise dağılımın simetrik olduğu anlaşılmaktadır. Başarılı ve başarısız öğrencilerin oranlarının eşitliği söz konusudur. Merkezi yığılma ölçüleri birbirine eşittir.

Kavram Haritası puanlama ölçütleri aşağıda verilmiştir:

Bağlantı sözcükleri

Hiyerarşi

Çapraz bağlantılar

Örnekler

İlişkisel Puanlama Modeli, McClure ve Bell (1990) tarafından geliştirilmiştir. Haritalar, harita üzerinde belirlenen farklı ifadelerin değerlendirilmesiyle puanlanır. İfade iki kavramı birleştiren etiketlendirilmiş oklardır. Her bir ilişki 0 ile 3 arasında puanlanmaktadır.