OKULÖNCESİNDE YARATICILIK

Okulda üründen çok sürece önem verilmelidir. Çocuklara çalışmalarını tamamlamaları için yeterli zaman verilmelidir.

Çocukların yaratıcılıklarının gelişmesi için bol uyaranlı ve iyi düzenlenmiş bir sınıf ortamı gereklidir.

Kapalı Uçlu Araç Gereçler:
Yap-bozlar gibi yalnız bir doğru yöntem ya da bir yanıtı olan araç gereçlerdir. Çocukların belirli bir
biçimde düşünmesi ya da yapması amaçlanmıştır.

Fen köşesinde; kum ve su için kullanılabilecek bir havuz, bu havuzun hemen yanında raflara yerleştirilmiş çeşitli boyutlarda kovalar, bardaklar, sürahiler, süzgeç ve kürek vb. bulundurulur. Bunun yanı sıra su oyunu için kullanılabilecek araç gereçler, böcek kafesi, plastik böcekler, büyüteç, fener, mıknatıs, tohumlar, taşlar, çocuklar tarafından hazırlanmış yaprak albümleri ve çocuklar tarafından yetiştirilen bitkiler bulunur.

Paylaşım ve Değerlendirme Zamanı: Bu etkinlik, çocukların serbest zaman etkinliğinin önemli olduğunu, amaçsız bir şekilde ortada dolaşmamaları gerektiğini anlamalarına yardımcı olur. Bunun yan› sıra çocukların kendilerini ifade etmelerine ve topluluk önünde konuşmalarına olanak sağlar.

Dış Değerlendirmeden Yoksun Bir Çevre Yaratma; Öğretmen, çocuğu kendi değerlerini bir kenara bırakarak değerlendirirse çocuğun yaratıcılığının gelişmesine yardımcı olur. Öğretmen, çocuğu kendi değerleriyle yargıladığı zaman çocukta bir tehdit uyandırıp, savunmaya gereksinme oluşturabilir. Dıştan gelen yargılamalar, çocuğun kendi istediklerini ve istemediklerini, kendi düşünce ve duygularını anlamasını ve açıkça ifade etmesini engelleyebilir.

Potansiyel Gelişim Düzeyi: Çocukların yetişkinler ya da daha yetenekli arkadaşlarının destekleri ile
başarabildikleri düzeydir.

Öğretmen, kapalı uçlu sorular yerine açık uçlu sorular sorarak çocukların esnek düşünmelerini ve geniş bir bakış açısı kazanmalarını sağlamalıdır. Ayrıca, açık uçlu sorular çocukta merak uyandırır, çocuğu risk almaya cesaretlendirir ve çocuğun kendine güveni artırır.

Demokratik tutumda çocuğun varlığını kabul eden, çocuğa değer veren ve çocuğun ihtiyaçlarını dikkate alan bir aile yapısı vardır.

Tutarsız Tutum;
Bu tutum çocuk eğitimi açısından en zararlı olanıdır. Sınırlılıklar konusunda tutarsızlık vardır. Anne babanın tutumu aşırı hoşgörü ile sıkı disiplin arasında gider gelir. Bu çocuklar hangi davranışın yanlış, hangi davranışın doğru olduğunu bilemezler. Doğru ile yanlışın sürekli birbirine karıştığı bu ortamda, çocuk her yaptığının sürekli kontrol etmek zorunda kalır. Bu, çocukta kaygı ve ailenin rehberliğine
karşı güvensizlik oluşturur.

Öğretmen, çocuğun yaratıcılığının gelişmesi için gerekli olan psikolojik ve fiziksel ortamı hazırlar ve yaratıcılık yolculuğunda çocuğu destekler. Ayrıca, öğretmen yaratıcılığın gelişmesinde oldukça önemli yer tutan ailenin eğitimi ile de ilgilenir ve böylece çocuğun yaratıcılığının okul dışında da desteklenmesini sağlar. Çocukların yaratıcılıklarını geliştirmek istiyorsak bunun için en uygun çevreyi sağlamamız gerekir. Yaratıcılığı geliştirmek için duygusal ve fiziksel çevreye önem verilmelidir.

Çocukların yaratıcılığının ortaya çıkarılmasının ve geliştirilmesinin ilk basamağı, uygun çevre koşullarının oluşturulmasıdır.

Yaratıcılığın geliştirilmesi için gerekli okul koşulları (Isenberg ve Jalongo, 1997; Ya-Pa, 2006): Okul çalışanları, stressiz, kaygı düzeyi düşük, olumlu ve sıcak bir ortam oluşturmaya çalışmalıdırlar. Okulda üründen çok sürece önem verilmelidir. Çocukların yoğun olarak uğraştıkları etkinliklerde zaman sınırlaması verilmemelidir.  Çocukların kendilerini özgürce ifade edebilecekleri ve kendini ifadenin yüreklendirildiği ve değer verildiği fiziksel ve duygusal bir ortam oluşturulmuştur. Yarışma ve dışsal ödüller sınırlandırılmalıdır. Okul duvarları çocuklar tarafından yapılan ürünlerle kaplanmalıdır.

Yaratıcılığın Desteklenmesinde Psikolojik Etkenler Carl Rogers’a göre (1954) yaratıcı potansiyelin ortaya çıkabilmesi iki içsel psikolojik duruma bağlıdır. Bunlar; psikolojik güven ve psikolojik özgürlüktür. Okul ortamında, çocukta psikolojik güven ve psikolojik özgürlüğün oluşumunda öğretmenin tutum ve davranışları oldukça önemlidir. Ayrıca bireyin değerini kayıtsız şartsız kabul etmek, dış değerlendirmeden yoksun bir çevre yaratma duygudaşlıkla (empatiyle) anlayış da pskolojik güven ve psikolojik özgürlükte önemlidir. Yaratıcılık söz konusu olduğunda dış değerlendirmeden uzak bir çevre yaratmak daha kabul edilebilir bir durumdur.

Kullanılan araç gereçler çocukların ilgisini ve hayal gücünü canlı tutacak özellikte olmalıdır (Ömeroğlu ve Turla, 2001). Araç gereçler açık uçlu ve kapalı uçlu olmak üzere ikiye ayrılabilir. Kapalı uçlu araç gereçlerde yalnız bir cevap ya da bir doğru yöntem vardır. Çocukların belirli bir şekilde düşünmesi ya da yapması amaçlanmıştır. Yap-bozlar ve Montessori araç gereçleri kapalı uçludur (Yıldız ve Şener, 2003). Kapalı uçlu araç gereçler, çocuğun zihinsel ve motor gelişimini destekler, fakat çocukların yaratıcı olmalarına olanak tanımaz (Wolfgang ve Wolfgang, 1999). Açık uçlu araç gereçler ise birçok olasılıklar sunar ve çocuğu değişik düşünmeye ve çözümler bulmaya yönlendirir (Yıldız ve Şener, 2003). Boyalar, bloklar, legolar, artık nesneler gibi çocuğun kendine özgü ürünler oluşturabileceği ve değişik biçimlerde kullanabileceği tüm araç gereçler açık uçludur.

Anne baba tutumları, çocuğun gelişimi üzerinde oldukça etkili olmasının yanı sıra, çocuğun yaratıcılığı üzerinde de etkilidir. Dört tip anne baba tutumu vardır. Bunlar; demokratik tutum, baskıcı tutum, aşırı hoşgörülü tutum ve tutarsız tutumdur. Her tutumun yaratıcılık üzerine farklı etkileri vardır.

Duygusal çevrenin en önemli unsuru öğretmenin tutumudur. Öğretmen, çocukların yaratıcı olmaları için, sınıfındaki bütün çocukların değerli olduklarını ve oldukları gibi kabul edildiklerini hissetmelerini sağlamalıdır