OKULÖNCESİNDE YARATICILIK

Analoji, genel görünüşünde birbirine benzemeyen ve aynı kavram altına konamayan şeyler arasındaki benzerliklere dayanarak çıkarım yapmadır.

Sinektik tekniği ise, analojiler, mecazlar (metaforlar) ve paradokslar oluşturmak amacıyla farklı olan elementlerin bilinçli ve sistematik bir yolla birleştirilmesi sürecine dayanan bir tekniktir. Sinektik tekniğinin amacı, sorun çözme sürecini daha etkili ve verimli kılmaya yarayan analojileri sistematik bir biçimde kullanma yollarını öğretmektir.

Bilimdeki keşiflerin ve sanattaki özgün yapıtların çıkış noktası analojik düşünceyi sembolize eden gizli benzerlikleri görebilmekte yatmaktadır. Samuel Morse’un telgraf işi ile uğraştığı ilk yıllarda göndermiş olduğu ilk telgraf mesajları birkaç kilometre geçtikten sonra o kadar cılızlaşmakta idi ki büyük bir hayal kırıklığı yaratmıştı. Sorun, telgraf sinyallerinin uzun mesafelere gidecek kadar güce sahip olmaması idi. Bu soruna çözüm, analojik düşünce yoluyla bulunmuştur.

Mana transferi, metaforun en önemli ayırt edici özelliklerinden birini oluşturur. Bu durumda terimler ya da nesneler gerçek anlamlarının dışında mecazi bir biçimde kullanılır. Metaforlarda somut bir terimin soyut bir terim için, soyut bir terimin de somut bir terim için kullanıldığı sık sık görülür.

Kişisel analoji tekniği ile sorun çözmeye çalışlan bir kişi, sorunun hayalde bir parçası olur. Bu tür bir yaklaşım, sorun konusunda yeni açılımlar ve farklı bakış açıları kazandıracaktır. Aşağıdaki sorular kişisel analoji tekniğinin kullanımına yönelik bazı etkinlikleri içermektedir. Bu soruları kendinize yönelterek, ne kadar alışılmışın dışında düşünebileceğinizi denemeye çalışınız.

Kişisel analoji etkinlikleri:

• Yaz boyu en güzel çiçeklerden polen toplayıp bal yapan bir arı olsaydınız ve bir gün balınızın alınıp yerine şekerli su konduğunu görseydiniz ne yapardınız?

• Yılbaşında evleri süsleyen ışık olsaydınız nasıl tasarımlanmak isterdiniz?

• Çölde bir ağaç mı yoksa saksıda bir gül mü olmak isterdiniz? Neden?

• Coşkuyla akan ırmağa düşmüş bir yaprak olsaydınız hâliniz ne olurdu, suyun sizi nerelere taşımasını isterdiniz?

• Kitaplıkta tozlanmış, yıllardır bir elin bile değmediği bir kitap olsaydınız ne düşünürdünüz?

• Eğer bir para cüzdanı olsaydınız kendi kendinize ne söylerdiniz?

• Rüzgarın sokaktan sokağa savurduğu kağıt parçası olsaydınız kendinizi rüzgarın kollarından kurtarmak için ne yapardınız? Rüzgarla ne konuşurdunuz?

Sinektik tekniği, benzer ya da birbirinin zıttı olan ya da açık bir biçimde ilişkili görünmeyen fikirler, teoriler, davranışlar, tutumlar, imgeler ya da cisimler arasında basit ya da karmaşık bağlantılar kurma sürecine dayanan bir düşünme ve problem çözme tekniğidir. Analojiler, metaforlar ve paradokslar sinektik tekniğinin temel düşünme kanallarını oluşturmaktadır. “Rüzgâr gibi geldi geçti” örneğinde olduğu gibi benzetmeler, analojinin en önemli özelliklerinden biridir. Metafor kullanımında ise durum daha da farklıdır. Mana transferi, metaforun en önemli ayırt edici özelliklerinden birini oluşturur. Bu durumda terimler ya da nesneler gerçek anlamlarının dışında mecazi bir biçimde kullanılır. Metaforlarda somut bir terimin soyut bir terim için, soyut bir terimin de somut bir terim için kullanıldığı sık sık görülür. Sözgelimi, “Ateş düştüğü yeri yakar.” örneğinde somut bir şey olan ateş” soyut bir terim olan “acı”yı sembolize etmektedir.

Sinektik tekniği, benzer ya da birbirinin zıttı olan ya da açık bir biçimde ilişkili görünmeyen fikirler, teoriler, davranışlar, tutumlar, imgeler ya da cisimler arasında basit ya da karmaşık bağlantılar kurma sürecine dayanan bir düşünme ve problem çözme tekniğidir. Analojiler, metaforlar ve paradokslar sinektik tekniğinin temel düşünme kanallarını oluşturmaktadır. “Rüzgâr gibi geldi geçti” örneğinde olduğu gibi benzetmeler, analojinin en önemli özelliklerinden biridir. Metafor kullanımında ise durum daha da farklıdır. Mana transferi, metaforun en önemli ayırt edici özelliklerinden birini oluşturur. Bu durumda terimler ya da nesneler gerçek anlamlarının dışında mecazi bir biçimde kullanılır. Metaforlarda somut bir terimin soyut bir terim için, soyut bir terimin de somut bir terim için kullanıldığı sık sık görülür. Sözgelimi, “Ateş düştüğü yeri yakar.” örneğinde somut bir şey olan ateş” soyut bir terim olan “acı”yı sembolize etmektedir.

Sinektik tekniği, benzer ya da birbirinin zıttı olan ya da açık bir biçimde ilişkili görünmeyen fikirler, teoriler, davranışlar, tutumlar, imgeler ya da cisimler arasında basit ya da karmaşık bağlantılar kurma sürecine dayanan bir düşünme ve problem çözme tekniğidir. Analojiler, metaforlar ve paradokslar sinektik tekniğinin temel düşünme kanallarını oluşturmaktadır. “Rüzgâr gibi geldi geçti” örneğinde olduğu gibi benzetmeler, analojinin en önemli özelliklerinden biridir. Metafor kullanımında ise durum daha da farklıdır. Mana transferi, metaforun en önemli ayırt edici özelliklerinden birini oluşturur. Bu durumda terimler ya da nesneler gerçek anlamlarının dışında mecazi bir biçimde kullanılır. Metaforlarda somut bir terimin soyut bir terim için, soyut bir terimin de somut bir terim için kullanıldığı sık sık görülür. Sözgelimi, “Ateş düştüğü yeri yakar.” örneğinde somut bir şey olan ateş” soyut bir terim olan “acı”yı sembolize etmektedir.

Özellik listeleme tekniğini kullanan kişi, bir sorunun ya da nesnenin öğelerini belirler ve bu öğeleri daha iyi nasıl geliştirebileceğini düşünür. Özellik listeleme tekniği, öğeleri, boyutları ya da parçaları belirlenebilir her türlü nesnenin ya da düşüncenin başkalaştırılmasında, bunlardan yenilikler üretilmesinde ya da öğeleri belirlenebilir sorunların çözümünde kullanılabilir. Örneğin yeni bir masa icat etmeye çalışan bir marangoz, masanın ayakları, ayakların biçimleri, masanın gövdesi, tasarım şekli, rengi, büyüklüğü ve ham maddesi gibi önemli öğelerini öncelikle belirler. Daha sonra her bir öğenin içerebileceği çeşitleri ya da bu öğelerin özelliklerini sıralar (altı kişilik, ahşap, meşe görünümlü, dikdörtgen, kenarları işlemeli vb.). Oluşan bu listeden tercih edilen birleştirmeler yapılır. Öte yandan var olan bir masaya bu teknik kullanılarak yeni bir biçim de kazandırılabilir. Öncelikle masanın öğeleri ve bu öğelerin özellikleri belirlenir. Bu öğelerden bir ya da birkaçı değiştirilerek masaya yeni bir görünüm ve işlev kazandırılabilir.

Kendinizi ilk kez uçmaya çalışan bir serçe yavrusu olarak düşünün. Kardeşleriniz bir bir uçmuş, yuvadan ayrılmış; bir tek siz ve en zayıf olan kardeşiniz yuvada kalmışsınız. Siz uçmaya çalışırken yukarıda bir kartal, aşağıda da bir yılan sizi gözlüyor. Neler hissederdiniz? Neler düşünürdünüz? Kartal aşağı doğru pike yapıp pençelerini açtığında, yılan ise yavaş yavaş ağaca tırmanmaya başladığında geleceğiniz konusunda ne tür umutlarınız olurdu? Kişisel analoji tekniği ile sorun çözmeye çalışan bir kişi, sorunun hayalde bir parçası olur. Bu tür bir yaklaşım, sorun konusunda yeni açılımlar ve farklı bakış açıları kazandıracaktır.