OKULÖNCESİNDE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

Eğitimde ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin üstlendiği roller;
• öğrenme-öğretme faaliyetlerinin etkili olarak planlanması, uygulanması ve elde edilen sonuçların etkili ve minimum hata ile değerlendirilmesi,
• öğrencilerin öğrenme düzeyleri, ilgileri ve yetenekleri konusunda isabetli kararlar verilmesidir.

Ölçme: Herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da başka sembollerle ifade etmektir.

Ölçek: Birim olarak kabul edilmiş olan herhangi bir şeyin alabildiği kadar ölçü.

Değerlendirme: Ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırarak, ölçülen nitelik hakkında bir değer yargısına (anlamlandırma, karar verme, yorum yapma) varma sürecidir.

Güvenirlik: Ölçülmek istenen belli bir şeyin, sürekli olarak aynı sembolleri almasıdır

Geçerlilik: Bir ölçme aracının ölçmeyi amaçladığı özelliği, başka herhangi bir özellikle karıştırmadan, doğru olarak ölçebilme derecesidir.

Eğitim sisteminde ölçme işlemleri çok farklı yöntemler ile yapılmaktadır. Bu teknikler aşağıdaki gibidir:
• Sözlü Yoklama
• Yazılı Yoklama
• Yazılı Sınavlar
• Ödev ve Projeler

Sözlü yoklamaların sınırlılıkları da bulunmaktadır. Bu sınırlılıklar aşağıdaki gibidir:
• Sözlü ifade yeteneği yetersiz olan öğrenciler, bilgiyi bildiği halde düşük not alabilirler.
• Bazı öğrenciler utangaç olabilirler.
• Kapsam geçerliliği düşüktür.
• Yanıtların kayıt işlemi olmadığından güvenirliği düşük olabilir.
• Düşünme için yeterli zaman verilemeyebilir.
• Öğrencilerin herhangi bir özelliğinden dolayı gerçeği yansıtmayan düşük ya da yüksek not verilebilir.
• O anki psikolojik durum sorulara verilen yanıtları etkileyebilir.

Sözlü yoklamaların geçerliğini ve güvenirliğini yükseltmek için yapılması gereken davranışlar bulunmaktadır. Bu davranışlar aşağıdaki gibidir:
• Öğretmenler işlenen konuların içeriklerine ve hedef - davranışlarına bakarak soruları sınıfa gelmeden önce hazırlamalıdır.
• Öğretmenler hazırladıkları soruların kesin olabilecek cevaplarını içeren bir cevap anahtarı hazırlamalıdır.
• Öğretmenler sözlü yoklamaları başka yeteneklerin ölçülmesinde kullanmamalıdır.
• Sözlü yoklama tarihleri önceden bildirilmelidir.
• Öğrenciler psikolojik olarak rahatlatılmalıdır.

Kısa cevaplı testler her eğitim seviyesine uygun değildir; çünkü cevaplayıcıdan basit bir cevaplama ve kolay bir cevap kaydı istendiği için, bu yapıdaki testler aşağı eğitim basamaklarında kolaylıkla uygulanabilir. İlkokul ve ortaokul sınıf düzeyleri kısa cevaplı testler için daha uygundur.

Öğrenme ve öğretme ortamlarında uygulanan ölçme teknikleri ile doğru, hatasız ya da en az hata ile ölçmelerin yapılabilmesi için, bulunması gereken çeşitli nitelikler bulunmaktadır. Bu nitelikler aşağıdaki gibidir:
• Güvenirlik
• Geçerlik
• Kullanışlılık

Mutlak değerlendirmede belli birtakım ölçütler bulunmaktadır. Öğrencilerin aldığı notlar belirlenen bu standartlara ulaşması gerekmektedir.

Bağıl değerlendirmede genel olarak sınıfın genel bir başarısı belirlenir. Öğrenci başarısı sınıfın genel başarısı dikkate alınarak değerlendirilir.

Bu değerlendirmede öğrencilerin öğrenme sürecine girmeden önce getirdikleri ön bilgileri ve hazır bulunuşluk düzeylerinin ölçülmesi esası vardır. A seçeneği bu değerlendirmeye örnektir.

Değer Biçmeye Dönük Değerlendirme: Bu tür değerlendirmeler dönem ortalarında ve dönem sonlarında uygulanmaktadır. Öğrencinin belirlenen hedefleri öğrenip öğrenmediğini yani geçip kalması konusunda karar verme işlemidir. Buna göre B, C, D ve E seçenekleri değer biçmeye dönük değerlendirmeye girmektedir.

İçerik açısından, bir materyali değerlendirmede cevaplanacak sorular şöyle sıralanabilir:
• Materyal öğrenme hedefine uygun mudur?
• Materyal öğrenmeyi destekleyecek ya da güçlendirecek yapıya sahip midir?
• Materyal öğrenme yaşantılarına uygun mudur?
• Kullanılan dil anlaşılır ve ortama uygun mudur?
• Tasarım kriterlerine uyulmuş mudur?

Ölçme: Herhangi bir niteliği gözlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da başka sembollerle ifade etmektir.

Sözlü yoklamaların sınırlılıkları da bulunmaktadır. Bu sınırlılıklar aşağıdaki
gibidir:
• Sözlü ifade yeteneği yetersiz olan öğrenciler, bilgiyi bildiği halde düşük not
alabilirler.
• Bazı öğrenciler utangaç olabilirler.
• Kapsam geçerliliği düşüktür.
• Yanıtların kayıt işlemi olmadığından güvenirliği düşük olabilir.
• Düşünme için yeterli zaman verilemeyebilir.
• Öğrencilerin herhangi bir özelliğinden dolayı gerçeği yansıtmayan düşük ya
da yüksek not verilebilir.
• O anki psikolojik durum sorulara verilen yanıtları etkileyebilir.

Ödev ve projelerin eğitim ve öğretime getirdiği katkılar aşağıdaki gibidir:
• Öğrencilerin yaratıcılık yetenekleri gelişir.
• Öğrencilerin araştırma yetenekleri gelişir.
• Öğrencilerin sorunları çözme yetenekleri gelişir.
• Öğrencilerin toplumsallaşma yetenekleri gelişir.
• Öğrencilerin sorumluluk alma duyguları gelişir.

179Turgut (1984) ölçmelerdeki güvenirliği sağlamak için çeşitli önerilerde bulunmaktadır:
• Sınavlarda mümkün olduğunca soru sayısı fazla olmalıdır.
• Sınavlarda kullanılan soruların veya test maddelerinin öğrenciler tarafından ne demek istendiği tam olarak anlaşılmalı ve cevaplanabilir düzeyde olmalıdır.
• Öğrenciler sınav sorularını dikkatle ve çabuk cevaplandırmaya teşvik edilmelidir.
• Öğrenciler sınav esnasında güdülenmeli ve her soruyu cevaplandırması için de teşvik edilmelidir.Sınav süresi öğrenciler tarafından bütün soruların cevaplandırabileceği uzunlukta olmalıdır.
• Sınav soruları sınıfın yarısı tarafından rahatlıkla cevaplandırılabilecek düzeyde olmalıdır. Yani, sınav soruları öğrencilerin düzeyine göre ne çok zor ne de çok kolay olmalıdır.
• Sınav sonuçları tarafsız olarak puanlanmalıdır.
• Sınav sonuçlarını okuyacak olan her öğretmen hemen hemen aynı sınav sonucunu ortaya koymalıdır. Eğer ortaya farklı sonuçlar çıkıyorsa ortada bir hata var demektir. Bunun mutlaka düzeltilmesi gerekir.

Sınavda sorulacak soruların derste öğretilmiş konuları öğrenmeden de cevaplandırılabilecek nitelikte olması, sınav sorularının derste işlenen konuların tümünü içine almaması veya dengeli olarak kapsamaması, kopya yapılmış olması, puanlamada yanlı davranılması puanlamanın güvenilir olmaması, vb. gibi birçok etken bu sınavdan elde edilen puanların geçerliğini düşürür.

Kullanışlılık özelliği çeşitli ana bilgileri kapsamaktadır. Bu ana bilgiler Turgut (1984) tarafından aşağıdaki
biçimde açıklanmaya çalışılmıştır:
• Kullanılacak olan sınav aracının ekonomik olması ve öğretmene veya öğrenciye ayrı bir yük getirmemesi gerekmektedir. Öğretmenler maliyeti düşük olan sınavlar hazırlamalıdır.
• Öğretmenlerin sahip olduğu zamana göre yazılı yoklama veya test tipi sınavlar hazırlanmalıdır.
• Uygulama süresi iyi bir biçimde ayarlanmalıdır. Öğretmen yine içinde bulunduğu şartlara, konum ve öğrenciye en uygun zamanı belirlemelidir.
• Her test ya da sınavın başında sınav ile ilgili her bilgiyi içeren bir yönerge bulunmalıdır.

Tanıma ve Yerleştirmeye Dönük Değerlendirme
Bu değerlendirmede öğrencilerin öğrenme sürecine girmeden önce getirdikleri ön bilgileri ve hazır bulunuşluk düzeylerinin ölçülmesi esası vardır.

Yapılan birçok araştırma sonuçlarına göre öğrenci
başarısının etkili ve hatasız olarak değerlendirilmesinde kullanılabilecek olan bazı ölçütler bulunmaktadır. Bu ölçütler aşağıdaki gibi olabilir;
• öğrencinin dönem boyunca derse katılımları,
• öğrencinin vize ve final sınav sonuçları,
• öğrencinin grup veya bireysel araştırma ödevleri,
• sınıf içindeki başarı ortalaması,
• öğrencinin konu ile ilgili başlangıçtaki davranışları,
• dersin hedefleri ve davranışları.

İçerik açısından, bir materyali değerlendirmede cevaplanacak sorular şöyle sıralanabilir:
• Materyal öğrenme hedefine uygun mudur?
• Materyal öğrenmeyi destekleyecek ya da güçlendirecek yapıya sahip midir?
• Materyal öğrenme yaşantılarına uygun mudur?
• Kullanılan dil anlaşılır ve ortama uygun mudur?
• Tasarım kriterlerine uyulmuş mudur?

Okulöncesinde kullanılacak eğitim yazılımlarının çocukların öğrenme becerilerine uygun olması, genellikle bir örnekle istenilen davranışı önceden çocuklara göstermesi gereklidir.
Öğrenci açısından ise şu sorular ön plana çıkmaktadır.
• Materyal öğrenciyi motive edici nitelikte midir?
• Materyal yaratıcılığa olanak sağlamakta mıdır?
• Materyal öğrencinin gelişim düzeyine uygun mudur?
• Materyal soyut yaşantılara tercih edilme özelliğini taşımakta mıdır?