OKULÖNCESİNDE ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI

Yapılan araştırmalar, oyunların ve etkin oyuncak kullanımının erken çocukluk dönemindeki bireylerin sosyal yeterliklerini, dil gelişimlerini ve bilişsel kapasitelerini geliştirmelerinde yardımcı olduğunu ortaya koymaktadır. Öte yandan oyunların yaratıcılığı geliştirip geliştirmediği konusunda hem olumlu hem olumsuz sonuçlanan araştırmalar bulunmaktadır. Oyunun bilişsel, duyuşsal ve sosyokültürel gelişimin hangi alt dallarına ne düzeyde katkıda bulunduğuna dair araştırma sonuçlarında çelişkiler bulunsa da, incelenen araştırmaların hepsi oyunun çocuk gelişimine katkıda bulunduğuna dair sonuçlar ortaya koymuştur. Oyunun en az üç açıdan çocuk gelişimine katkıda bulunduğu söylenebilir. Bunlar sosyal gelişim, bilişsel gelişim ve dil gelişimidir.

Hayal gücü yüksek olan çocukların daha fazla analojiye (benzetme) başvurdukları, hayal gücü gerektiren oyunlarda daha uzun süre etkin rol aldıkları, yaratıcı hikayeler anlattıkları, oyunları yönlendirdikleri ve yeni fikirlerle oyunun amacını farklı biçimlerde gerçekleştirdikleri, öte yandan hayal gücü düşük çocuklara göre çok daha inatçı oldukları öne sürülmektedir.

Bilişsel gelişime doğrudan etki edebilecek oyun etkinliklerinde bireysel farklılıkların yanı sıra cinsiyet de önemli bir yere sahiptir. Araştırmalar kızların başkaları ile fikirlerinin uyum içinde olmasına daha fazla önem verdiklerini, erkeklerin ise kendi fikirlerini kabul ettirme eğiliminde olduklarını göstermektedir. Ayrıca özellikle üç boyutlu oyun materyallerini kullanırken erkeklerin daha etkin olduklarını, kızların erkeklerle beraber katıldıkları oyunlarda kendi başlarına oynadıkları oyunlara göre üç boyutlu oyun materyallerini kullanmada daha üretken olduklarını gösteren araştırmalar mevcuttur. Erkekler kurallara, yer ve zaman ilişkilerine, kalabalık takım oyunlarına ağırlık verirken kızlar sıcak arkadaşlıklara daha fazla önem vermektedirler. Hatta erkeklerin kızlara göre oyunlarda daha coşkulu, daha şakacı ve daha espirili oldukları öne sürülmektedir.

Oyun materyallerinin dil gelişimine hizmet edebilecek şekilde seçilmesi, kitapların, posterlerin, pankartların, etiket ve işaretlerin kullanılması, dil gelişimini olumlu biçimde etkilemektedir. Özellikle hikaye kullanılan etkinliklerde çocukların bu hikayeleri canlandırmalarının istenmesi, hikayeler ışığında dramatizasyon ve rol oynama etkinliklerinin gerçekleştirilmesi, dil gelişimine önemli katkıda bulunmaktadır.

Okulöncesi eğitimde sıklıkla kullanılan kuklalar gerek oyun materyalleri arasında gerekse görsel materyaller arasında gösterilebilir. Okulöncesi öğretmenliği programlarında araç yapımı derslerinde kumaş kukla, parmak kuklası, ahşap kukla, ipli kukla, kukla tiyatrosu ve kukla üretim teknikleri hakkında bilgi verilmekte, öğretimde bu materyalden sıklıkla yararlanılmaktadır.

Yaratıcı yarışma çocukları geliştiren, başarma hırslarını ve öğrenmeye güdülenmelerini arttıran sosyal ve kültürel bir olgudur. Ancak çocukların yarışırken başkalarının performansına engel olmaya çalışmaları yarışmanın amacının tam tersine hizmet etmesine neden olacaktır.

2002 yılında ABD’de yapılan bir araştırmada kapsamlı bir literatür taraması yapılmış ve resimli kitaplarla ilgili yapılan araştırmaların sonuçlarından yararlanılarak bu kitapların yararları özetlenmiştir. Araştırmaya göre resimli kitaplar;

Bilgisayar destekli öğretim materyallerinin avantajları ve dezavantajları fiziksel gelişim, bilişsel gelişim, duygusal gelişim ve sosyal gelişim olmak üzere dört ana başlık altında incelenebilir.

Bilgisayarların okulöncesi eğitime yönelik en çok endişe uyandıran dezavantajlarından biri aşırı ya da uygunsuz kullanımdan kaynaklanabilecek Karpal Tünel Sendromu, göz kızarıklığı, şişmanlık, uykusuzluk, kramp ve ağrılar gibi fiziksel yan etkilerdir. Araştırmalar bu rahatsızlıkların çoğunlukla uzun, kesintisiz ve sağlıksız kullanım biçimlerinden ya da ergonomik olmayan monitör, klavye ve farelerden kaynaklandığını göstermektedir.

Bilgisayarların okulöncesi eğitime yönelik en çok endişe uyandıran dezavantajlarından biri aşırı ya da uygunsuz kullanımdan kaynaklanabilecek Karpal Tünel Sendromu, göz kızarıklığı, şişmanlık, uykusuzluk, kramp ve ağrılar gibi fiziksel yan etkilerdir. Araştırmalar bu rahatsızlıkların çoğunlukla uzun, kesintisiz ve sağlıksız kullanım biçimlerinden ya da ergonomik olmayan monitör, klavye ve farelerden kaynaklandığını göstermektedir.

Çocuklar başkaları ile oynarlarken başkalarının kendilerinden farklı görüşlere sahip olabileceğini öğrenirler. Ayrıca başkalarının da kendileri gibi hisleri olabileceğinin farkına varırlar. Bu durum ben-merkezci görüşlerinin yavaş yavaş azalmasını sağlar. Böylece başkalarının fikirlerine saygılı olmayı öğrenmeleri ve farklı görüşlerin bulunduğu çok kültürlü ya da çok sesli sosyal ortamlara uyum sağlamaları kolaylaşır.

Çocuklar oyuna kabul edilmede işe yarayan stratejileri arkadaşlarını gözlemleyerek kısa sürede öğrenirler.
Çünkü bu stratejiler kimin oyuncu kimin oyun dışı olacağını belirlemede oldukça büyük öneme sahiptir. Bunun dışında diğer çocuklarla etkileşim, kardeşlerle etkileşim ve yetişkinlerle etkileşim gibi faktörlerin çocuğun oyun sırasındaki davranışlarında önemli rol oynadığı düşünülmektedir.

Özellikle oyuncakların birden fazla amaca hizmet ediyor olması ve oyun araçlarının tek bir sonuca götüren yapılandırılmış araçlar olmaması; çocuğun hayal gücünü daha etkin biçimde kullanmasına, aynı materyallerle farklı yollardan sonuca gitmelerine ve farklı şeyler yaratmalarına yardımcı olmaktadır.

Hayal gücü yüksek olan çocukların daha fazla analojiye (benzetme) başvurdukları, hayal gücü gerektiren oyunlarda daha uzun süre etkin rol aldıkları, yaratıcı hikâyeler anlattıkları, oyunları yönlendirdikleri ve yeni fikirlerle oyunun amacını farklı biçimlerde gerçekleştirdikleri, öte yandan hayal gücü düşük çocuklara göre çok daha inatçı oldukları öne sürülmektedir. Ancak formal eğitim ortamları genellikle sessiz, kayıtsız şartsız söz dinleyen çocuklara daha çok değer vermektedir.

Oyun materyallerinin dil gelişimine hizmet edebilecek şekilde seçilmesi, kitapların, posterlerin, pankartların, etiket ve işaretlerin kullanılması, dil gelişimini olumlu biçimde etkilemektedir.

Özellikle hikâye kullanılan etkinliklerde çocukların bu hikayeleri canlandırmalarının istenmesi, hikayeler ışığında dramatizasyon ve rol oynama etkinliklerinin gerçekleştirilmesi, dil gelişimine önemli katkıda bulunmaktadır.

Yaratıcı yarışma çocukları geliştiren, başarma hırslarını ve öğrenmeye güdülenmelerini arttıran sosyal ve kültürel bir olgudur. Ancak çocukların yarışırken başkalarının performansına engel olmaya çalışmaları yarışmanın amacının tam tersine hizmet etmesine neden olacaktır. Bu bağlamda grup ruhunun yerleştirilmesi ve yarışta herkesin kazandığının yeterince aşılanması gerekmektedir. Bunlar gerçekleştirildiğinde yaratıcı yarışmalar, çocukların normal şartlar altında başarabileceklerinin üstünde performans sergilemelerine ve grup halinde yükselmelerine olanak tanıyacaktır.

Araştırmaya göre resimli kitaplar;
• Çocuklara nasıl kitap kullanacaklarını öğretmekte ilk adımdır,
• Çocuğun görsel yetilerini ve dil gelişimlerini destekler,

Bilgisayarların okulöncesi eğitime yönelik en çok endişe uyandıran dezavantajlarından biri aşırı ya da uygunsuz kullanımdan kaynaklanabilecek karpal tünel sendromu, göz kızarıklığı, şişmanlık, uykusuzluk, kramp ve ağrılar gibi fiziksel yan etkilerdir.

Ayrıca okulöncesi öğrencilerle yapılan bazı araştırmalar, öğretim ortamlarının bilgisayar destekli öğretim materyalleri ile desteklendiği sınıflardaki çocukların böyle bir destek görmeyen çocuklara oranla bilişsel gelişimlerinin çok daha üst düzeyde olduğunu göstermektedir.

Bilgisayarların daha önce kendine güvensizlik hisseden okulöncesi öğrencilerin kontrol, kendi kendine yetme, kendine değer verme ve kendine güvenme özelliklerinde artış sağladığına yönelik araştırmalar da bulunmaktadır.

Bilgisayar destekli öğretim etkinliklerinin öğrenciyi sınıf ortamından izole ettiğine dair iddialar, etkinliklerin doğru biçimde kullanıldığında öğrenciyi izole etmek bir yana etkileşimi arttırdığını gösteren araştırmalar yardımıyla çürütülmüştür.

2004 yılında ABD’de yapılmış olan bir araştırma, materyalleri kullanırken yapılan tüm etkinliklerde dikkat edilmesi gereken etmenleri beş başlık altında toplamaktadır:
1. Kullanılan materyaller ve öğrenilen konu çocuğun bilişsel düzeyine uygun olmalıdır.
2. Somut materyaller kullanılarak öğrenilenler pekiştirilmelidir.
3. Çocuk materyal kullanımında her zaman etkin olmalı, çocuğu pasif konuma getirecek etkinliklerden kaçınılmalıdır.
4. Materyalleri kullanırken etkin öğrenmenin gerçekleşmesi ve öğrenilenlerin transfer edilebilmesi için gerekli yapılandırmayı kolaylaştıracak, rehberlik ve yardımı sağlayabilecek profesyonel yetişkinlerin materyal kullanımını yönlendirmesi gerekmektedir.
5. Öğrenilenler, farklı konu alanları ile ilişkilendirilebilmeli, öğrenilenler ile gerçek hayat arasında sürekli bağ kurulabilmeli, aynı ham madde ile farklı amaçlar için ve farklı derslerde kullanılabilecek materyaller yaratılarak çocukların hayal güçleri ve yaratıcılık düzeyleri desteklenmelidir.