OKULÖNCESİNDE MÜZİK EĞİTİMİ II

Nazlatmalar, bebeklerin çevreyle iletişim sağlamalarını hızlandıran müzikli oyunlardır. Konuşmadaki abartılı melodilerle ve vurgulamalarla sesel olarak bebeğin algılarının açılmasında önemli rol oynar.

Nazlatmalar bebeğe ritmik tensel dokunuşlarla ve en sondaki gıdıklama, mıncıklama ya da hoplatmalarla bebekle anne yada bebekle yakın akraba arasındaki duygusal bağların oluşmasına ve derinleşmesine yardımcı olur.

Tekerlemelerin sıklıkla yinelenmeleri çocuklara dil çevikliği ve akıcı bir konuşma becerisi kazandırır.

Ritmik yapı çok belirgindir, abartılı bir ifade ile tekerlemelerin asıl iskeleti, omurgasıdır. Ritm, tekerlemelerdeki akışkanlığı sağlayan en önemli ögedir.

Sayışmalar işlev olarak tekerlemelerden ayrılır. Sayışmaları tekerlemelerden ayıran en önemli fark, tekerlemeler baştan sona şarkılı biçimde sürerken, sayışmaların ortasında bir yerde ezgi sona erer. Geri kalan kısım ezgisiz biçimde salt ritmli konuşma (resitatif) olarak sürer.

Ninnilerin sözleri çoğu kez edebi olarak fazla bir anlam ifade etmez, çünkü doğaçtan söylenirler. Bazen sözü ezgisi bilinen bir dörtlük, anne tarafından kendi çocuğuna uyarlanarak doğaçlama olarak sürdürülür.

Oyun havaları ve çalgı müzikleri, yerel ve bölgesel bir gelenek içinde, bir kişi tarafından yaratıldıktan sonra, halkın diline düşer, her söyleyenin her söyleyişinde ufak tefek değişikliklere uğrayarak yeniden yaratılırlar. Giderek ilk yaratıcıları unutulur, türkü toplumun ortak yaratma gücünün ürünü olur. Bu türlü, yaratıcısı bilinmeyen, toplumun ortak malı olan türküler “anonim” olarak nitelenir.

Ezgisi yabancı, sözleri Türkçe olan şarkılara “aktarma şarkılar” denir. Bu şarkıların ezgileri alınıp, bu ezgilere Türkçe söz yazılmaktadır. Söz yazımı, ya orjinal sözün Türkçe anlamı düşünülerek yapılmakta ya da orjinal sözlerin konusu gözetilmeden uyarlayan kişi tarafından ezgiye yeni bir söz yazılması biçiminde iki farklı anlayışa göre yapılabilmektedir.

Tonal müziğin ögelerinden hareket edilerek oluşturulan şarkılara “Öykünme şarkılar” denir. Eğitim müziği olarak kullanılan şarkılardan bir bölümü öykünme şarkılardır. Bu şarkıların sözleri ve müziği Türk bestecilerince yapılmış olmakla birlikte, uyarlama şarkılarda olduğu gibi şarkının özü çocuklara yabancı kalmaktadır.

Ulusal şarkı dağarcığı, tek ve çoksesli halk türkülerimizle ve bestecilerimizin yarattığı, kaynağını halk müziğimizden alan Türk okul şarkılarıyla kurulacaktır. Sonuç olarak, okul müziğimize, halk türkülerimiz ile Türk okul şarkıları egemen kılınmalı, aktarma ve öykünme şarkılara da bunların yanında yer verilmelidir, ancak eğitimin temeli kesinlikle Ulusal şarkı Dağarcığı' na dayandırılmalıdır.

Nazlatmalar,bebeklerin çevreyle iletişim sağlamalarını hızlandıran müzikli oyunlardır. Konuşmadaki abartılı melodilerle ve vurgulamalarla sesel olarak bebeğin algılarının açılmasında önemli rol oynar. Nazlatmalar bebeğe ritmik tensel dokunuşlarla ve en sondaki gıdıklama, mıncıklama ya da hoplatmalarla bebekle anne yada bebekle yakın akraba arasındaki duygusal bağların oluşmasına ve derinleşmesine yardımcı olur. Doğru cevap E'dir.

Tekerlemelerde, ritmik yapı çok belirgindir, abartılı bir ifade ile tekerlemelerin asıl iskeleti, omurgasıdır. Ritm, tekerlemelerdeki akışkanlığı sağlayan en önemli ögedir. Tekerlemelerde durağan ritmlere yer yoktur, hep hareketli, hep uçarıdır. Bu nedenle ritmler kısa sürelerin, daha çok sekizlik ve on altılıkların yer aldığı kıvrak bir örgüden oluşur.

Ezgi, son derece yalın ve ezgilerde kullanılan ses alanı oldukça sınırlıdır. Tekerleme dağarının çok büyük bir kısmı üç ses üstüne yapılanmıştır. Mırıldanma, konuşmadan şarkıya geçiş sürecinde önemli aşamalardan biridir. Çocuk, mırıldanarak bir anlamda kendi müziksel yetilerini sınamakta, kendince şarkı söyleme provaları yapmaktadır. Ünlü ve ünsüzlerden oluşturulan anlamlı-anlamsız heceler ve sözcükler, anadilin ritmik yapısı ile ilişkilendirilerek bir tür resitatif oluşturulmaya başlanır. Doğru cevap B'dir.

Sayışmalar ve tekerlemeler ulusal müzik dilimizin ögelerinden "Hüseyni" makamının çekirdeğini oluşturmaktadır. Bu çekirdek, biri karar perdesi, diğeri yardımcı durak olmak üzere iki perde üstüne yapılanmıştır. Giderek bu perdelere bir üçüncüsü, yeden perdesi de katılır. Böylelikle çocuk folklorumuzun çok büyük bir kısmının zeminini oluşturan üç perdeli dizi kurulur. Örneğin; la, sol, fa seslerinden oluşan bu dizide, sol kararlı ezgiler Hüseyni, fa kararlı ezgiler Rast makamına yapılanır. Doğru cevap D'dir.

Sayışmalar işlev olarak tekerlemelerden ayrılır. Çünkü sayışmalar, oyun kurulmadan önce çocuklar arasında ebenin adil biçimde belirlenmesini ya da kümelere ayrılma gerektiğinde kavga çıkmadan eş seçiminin sağlanması amacıyla oluşturulmuşlardır. Doğru cevap A'dır.

Ninniler yalnızca halk müziğinin değil, sanat müziği repertuarının da önemli ögeleri arasında yer alır. Hem Batı müziği bestecileri (Schubert, Schumann, Brahms vb.) hem de çağdaş Türk müziği bestecileri (Saygun, Sun, Akın vb.) ninni türünde birçok yapıt vermişlerdir. Doğru cevap B'dir.

Türk okul müziğine temel olabilecek şarkıların oluşturmasında bazı ilkeler bulunmaktadır. Bunlar;

Ezgisi yabancı, sözleri Türkçe olan şarkılara Aktarma şarkılar denmektedir. Bu şarkılar İngiliz, Alman, Rus, Fransız, Japon vb. uluslara ait şarkılardır. Bu şarkıların ezgileri alınıp, bu ezgilere Türkçe söz yazılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Tonal müziğin ögelerinden hareket edilerek oluşturulan şarkılara "Öykünme Şarkılar" denmektedir. Eğitim müziği olarak kullanılan şarkılardan bir bölümü öykünme şarkılardır. Doğru cevap A'dır.

Okul müziğimizde amaç, kaynağını halk türkülerinden alan Türk okul şarkılarının yaratılması, tek ve çoksesli halk türküleri ile Türk okul müziği şarkılarının öğretime temel alınmasıdır. Böylelikle halkın yarattığı müziklerin yok olmaktan ve yozlaşmaktan korunması, geliştirilmesi, toplumun kendi değerlerine açılarak kendini anlamasına ve aşmasına yardımcı olunmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Çalgı müziği dendiğinde ilk önce akla çocukların çaldığı çalgılarla yapılan müzik türü gelmektedir. Başta Orff Çalgıları olmak üzere çocukların çalabileceği bazı ritim çalgıları için yapılmış müziklerdir. Bu konuda henüz beklenen ölçüde kaynak bulunmamaktadır, ancak blokflüt ve mandolin gibi çalgılar için yapılan yayınlardan faydalanılabilir. Doğru cevap D'dir.