OKULÖNCESİNDE MATERYAL GELİŞTİRME

Akıcılık: Bir sorunun çözümü için kabül edilebilir çok sayıda düşünce ya da ürün ortaya koymaktır. Esneklik: Bir soruna farklı bakış açılarından ya da farklı yaklaşımlardan çözüm önerisi getirmektir. Özgünlük: Daha önce başkasının ortaya koymadığı, bilinenlerden farklı yeni bir çözüm önerisi ortaya koymaktır.Zenginleştirme / Detaylandırma: Başka birisinin geliştirmiş olduğu bir düşünce ya da ürünü daha ileriye götürmek, zenginleştirmek ya da detaylandırmaktır.

Etkin Katılım İlkesi: Okulöncesi dönemde çocuk materyali izleyen değil, materyale dokunan, onu hisseden ve materyal ile ilgili etkinliği yapan kişi olmalıdır.

Beyin Fırtınası Tekniği: Bu teknik ile çocuklar, belirlenen bir sorunu çözmek için düşüncelerini seri biçimde açığa vururlar. Süreçten önce çocuklara düşüncelerini özgür biçimde belirtmeleri için cesaretlendirilmelidir. Çocukların düşünceleri eleştirilmemeli, diğer çocukların da eleştirmesine olanak verilmemelidir. Örneğin okulöncesinde öğrencilere “sınıf ortamının nasıl daha güzel biçime dönüştürülebileceği” sorulabilir. Bu konuda fikir üretmeleri istenebilir.

Altı şapkalı düşünme tekniği, altı farklı bakışı simgeleyen farklı renklerdeki şapkaları takarak ya da takmış gibi yaparak düşünceleri analiz etmek ve bir karara ulaşmak için kullanılan bir tekniktir. Beyaz şapka objektif ve tarafsız bir bakış açısını; kırmızı şapka duygusal bakış açısını; siyah şapka olumsuz ve karamsar bakış açısını; sarı şapka olumlu ve iyimser bakış açısını; yeşil şapka yaratıcılığı ve mavi şapka olayları soğukkanlı bir şekilde değerlendirmeyi ve karar vermeyi temsil eder.

Altı Şapkalı Düşünme Tekniği: De Bone (1997)’ın geliştirdiği bu teknikte, altı farklı şapka rengi vardır. Her bir şapkanın temsil ettiği bir düşünce biçimi vardır. Beyaz şapka tarafsızlığı, kırmızı şapka tutkuyu, siyah şapka karamsarlığı, sarı şapka iyimserliği, yeşil şapka üretkenliği, mavi şapka ise serinkanlılığı ve kontrolü temsil eder. Olgu ve olaylara farklı açılardan bakmayı gösterir. Örneğin okulöncesinde öğrencilere bir öykü anlatılır. Öyküde yer alan kahramanın ne yapması gerektiği farklı şapkalar kullanılarak değerlendirilmesi sağlanır.

Yaratıcı Drama: Çocukların önceden yazılı bir metin olmadan, kendi bilgi ve becerileri ile doğaçlama olarak bir durumu canlandırmasıdır. Çocuk drama ile toplum içerisinde söz almayı, empati kurmayı, sosyalleşmeyi, olayları somutlaştırmayı, beden ve dilini etkili biçimde kullanmayı da öğrenir. Okulöncesi dönemde çocuklara bir olayın başı sunulur ve bunu doğaçlama olarak canlandırmaları istenebilir. Örneğin öğretmen sınıfta dramayı canlandırmak için üç gönüllü ya da istekli öğrenci seçer. Birisi parasını kaybeden çocuk, diğeri parayı bulan çocuk, diğeri ise polistir. Çocuklardan bu durumu canlandırmalarını ister. Drama etkinliği tamamlandıktan sonra sınıfta durum değerlendirmesi yapılır.

Tahta Bloklar: Sağlıklı ve hafif olması nedeniyle en çok tercih edilen oyun materyallerinden birisidir. Tahta bloklar birbirlerinden farklı büyüklük, biçim ve renklerde olabileceği gibi aynı özelliklere sahip de olabilirler. Tahta bloklarla çocuklar yeni kavramlar ve üç boyutlu biçimler tasarlayabilirler. Hayallerini üç boyutlu olarak biçimlendirebilirler. Tahta bloklar da konstrüksiyon temelli materyaller arasında yer almaktadır. Bu materyaller çocukların hem uzamsal düşünme becerilerini artırmakta hem de keşfederek öğrenmelerine olanak sağlamaktadırlar. Aynı zamanda tahta bloklar çocukların fizyolojik gelişimine de katkıda bulunabilmektedir. Çocuklara tahta bloklar verilerek, onlardan yeni ürün modelleri tasarlamaları istenebilir, tahta blokları kullanarak daha önce görmedikleri, hayallarindeki bir binayı yapmaları söylenebilir ya da tahta blokları üst üste koyarak dengeli biçimde durmalarını sağlamaları istenebilir.

Okulöncesi eğitimde kullanılan oyun materyallerinin sahip olması gereken bir takım özellikler bulunmaktadır. Bu özelliklerden bazılarına bakıldığında;

Bu materyaller, çocukların sanatsal yönlerini keşfetmelerine ve kendilerini başkalarına bir sanat aracılığı ile ifade etmelerine olanak sağlar. Aşağıda okulöncesi dönemde çocuklarda yaratıcılığı destekleyen sanatsal çalışmalarda kullanılabilen materyal kullanımlarına örnekler verilmiştir.

Yoğurma Materyalleri

Boyama Materyalleri

Kağıt Malzemeye Dayalı Materyaller

Müzik Etkinliklerinde Kullanılan Materyaller

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen gelişimler; endüstride, askeriyede, tarımda ve diğer alanlarda köklü değişimlere neden olmuştur. Günümüzde kas gücü gerektiren ya da tek düze biçimde sürekli olarak aynı görevi yapan meslekler, geçerliliklerini yitirmeye başlamışlardır.

Bilgi, bireyin kendisinin düzenlemiş olduğu, var olan bilgi birikimleri ile karşılaştırarak ilişki kurup benimsediği/benimsemediği olgulardır.

Yaratıcılık, bireyin önceden var olan bilgi ve birikimlerine dayanarak bir sorunu sezmesi ve bu sorunu çözecek özgün bir fikir ya da ürün ortaya koyması demektir. Bir şeyi bilmek; onu özümlemek, kavramak, uygulamak, değerlendirmek ya da kısaca kullanmak için her zaman yeterli olmamaktadır. Bu bilginin ihtiyaç duyulduğunda işe koşulabilmesi gerekmektedir.

Piirto, bir sorun ile karşılaşıldığında, çocuklara farklı metafor kullanarak öğretmeye çalışmayı önermektedir.

Çocuğa görelik ilkesine göre her yaştaki çocuğun gelişimi birbirinden farklıdır. 3 yaşındaki bir çocuğun fiziki ve bilişsel yapısı, 6 yaşındaki bir çocuktan oldukça farklıdır.

Güncellenebilirlik İlkesine göre yeni bilgiler ışığında materyallerde değişiklikler yapılması gerekebilir. Her zaman yeni materyaller almak ekonomiklik ilkesine ters düşebilir. Ayrıca istenilen nitelikte materyal bulmak her zaman olanaklı değildir. Böyle durumlarda var olan materyallerin üzerlerinde değişiklik yapılması daha verimli sonuçlar doğuracaktır.

Okulöncesi dönemde çocuk materyali izleyen değil, materyale dokunan, onu hisseden ve materyal ile ilgili etkinliği yapan kişi olmalıdır. Dolayısı ile etkin olarak katılımı çok önemlidir.

Öğretmenin heyecan taşıması çocukların yaratıcılıklarına katkı sağlayan bir özelliktir.

Aşırı baskıcı bir aile ortamında büyüyen çocuk, özgür düşünme ve düşündüğünü yapma yetisini zamanla kaybedecektir. Böyle bir çocuk otorite ya da toplum tarafından benimsenen tutum ve davranışlar ile sınırlı kalır. Yeni düşünce ya da ürün ortaya koymanın kendisi üzerinde baskı oluşturacağını bildiğinden, yeni ürünler ortaya çıkaramaz.

Bir soruna farklı bakış açılarından çözüm önerileri getirmek yaratıcılığın esneklik boyutunu temsil eder. Akıcılık bir sorunun çözümü için kabul edilebilir çok sayıda düşünce ortaya koymak iken, özgünlük daha önce başkasının ortaya koymadığı, bilinenlerden farklı yeni bir çözüm önerisi ortaya koymaktır. Zenginleştirme / detaylandırma ise başka birisinin geliştirmiş olduğu bir düşünce ya da ürünü daha ileriye götürmektir.

4-6 yaş arasında çocukların içinde bulunduğu dönem incelendiğinde çeşitli şekiller çizip boyadıkları, nesneler ve rakamlar arasında ilişki kurdukları görülmektedir. Ayrıca bu dönemdeki çocuklar neden-sonuç ilişkileri kurabilmektedirler. I. ve II. ifade doğru, III ifade ise yanlış olarak verilmiştir.