OKULÖNCESİNDE MATERYAL GELİŞTİRME - Deneme Sınavı - 6

Algıda seçicilik; bireyleri kendi tercihleri, ihtiyaçları, beklentileri, öğrenim durumu ve çevresel koşulları doğrultusunda belirlediği kavrama yönlendirmesi ile ilgilidir. Birey, algısal düzenleme ve bütünlük ile uyaranları yeniden örgütleyip yorumlamakta ve anlamlandırmaktadır. Birey, algısal düzenleme ve bütünlük sürecinde algılanan kavramdan gelen farklı uyaranları anlamlı bir bütün haline getirir ve düzenler. Algıda değişmezlik, bireylerin algılarını geçmiş deneyim ve yaşantılarını da göz önünde bulundurarak yorumlamalarını sağlar. Böylece bireyler, hangi ortamda olursa olsun belli kavram ya da olayları aynı biçimde algılarlar. Bireylerin algılanan kavramdan gelen uyaranları olduğundan farklı ya da yanlış algılaması algıda yanılsama olarak adlandırılmaktadır. Algıda yanılsama, algılanan kavram, ortam ve algılayan bireyin niteliklerine dayalı olarak oluşabilir. Algılanan kavramın oluşturduğu yanılsama genellenebilir nitelik taşıyabilir, her birey benzer bir algıda yanılsama durumu yaşayabilir. Ancak bireyden kaynaklanan yanılsamalar bireysel özellik gösterdiği için değişkenlik göstermektedir. Dolayısıyla resim algıda bir yanılsama oluşturmaktadır.

İşitsel mesaj işitmeye yönelik gönderilen mesajdır; bedensel mesaj beden hareketleriyle gönderilen mesajdır, Online mesaj elektronik ortam aracılığıyla gönderilen mesajdır; alt algısal mesaj başka bir objenin içine gömülü olan bir işaret ya da mesajdır. Görsel mesaj ise bir ya da daha fazla sayıda bireyin psiko-motor, bilişsel ve duygusal davranış ve anlayışlarını değiştirmeyi amaçlayan işaretler örüntüsü olarak tanımlanmaktadır?

Görseller, yazılı metinler, renk ve ses görsel mesaj düzenleme sürecinin bileşenleri olarak nitelendirilmektedir. Ancak günümüzde çoklu ortam teknolojileri destekli öğretim materyalleri, öğretim süreçlerinde etkili bir biçimde kullanılmakta ve bu bağlam da, çoklu ortamlar da görsel mesaj düzenleme sürecinin bir bileşeni olarak nitelendirilmektedir.

Görsel mesaj geliştirme sürecinin bir bileşeni olan görsellerin mesaj geliştirme sürecinde kullanımında kimi ilkelere dikkat etmek gerekmektedir. Bu ilkeler şöyledir: • Görseller, öğretim materyalinin bir parçası olarak öğrenmeye güdülenmeyi sağlamalıdır. • Görseller, hedef kitlenin düzeyine ve hazır oluşluklarına uygun olmalıdır. • Görsellerin taşıdıkları mesajlar, hedef kitlenin ilgisini canlı tutacak nitelikte olmalıdır. • Görseller, öğretim materyalinin amacına hizmet etmeli ve öğretim içeriğinin materyal bağlamında algılanmasını ve somutlaştırılmasını sağlayıcı nitelikte olmalıdır. • Görsellerin taşıdıkları mesaj farklı anlamlara yol açmamalı, açık, anlaşılır ve anlam bütünlüğü taşır bir biçimde hedef kitleye sunulmalıdır. • Görseller, görsel mesaj iletiminin diğer bileşenleri ile ilişkilendirilerek bütünlük oluşturacak biçimde kullanılmalıdır. Örneğin; metin içerisinde ilişkili görsele referans vererek mesaj daha etkili ve güçlü hale getirilebilir. • Mesaj iletimi sürecinde yeterli sayı ve nitelikte görsele yer verilmeli ve kullanılan görseller öğretim materyalinin amacına ilişkin önemli bilgileri vurgular nitelikte olmalıdır. • Görsel mesaj iletiminin bir bileşeni olan görseller, sistematik ve sınıflandırılmış bir yapı içerisinde hedef kitlenin algılama düzeyini kolaylaştırıcı biçimde sunulmalıdır. Örneğin; önemli görselleri belirginleştirmek, çerçeve kullanmak, renklerini parlaklaştırmak ya da siyah-beyaz yapmak görsellerin algılanırlığını amaca uygun biçimde etkili hale getirebilir. • Görseller aynı zamanda boyut özellikleri (derinlik, uzaklık, oran, perspektif vb.) bağlamında da mesaj iletimine uyum sağlamalıdır. Dolayısıyla mesaj iletim sürecinde görselin sayı ve niteliğine dikkat edilmelidir.

Canlandırmalar (Animasyonlar): Nesnelerin belirli bir zaman dilimi içerisinde konum değiştirmesi, hareket etmesi, seslendirilmesi olarak tanımlanabilen canlandırma görüntüler, günümüzde çoklu ortam temelli öğretim materyallerinin tasarımlarında oldukça yoğun olarak kullanılmaktadır. Canlandırmalar, olayın özünü sembol ve simgelerle basitleştirerek hedef kitleye sunmakta ve mesaj iletimi sürecine anlatım kolaylığı getirmektedir.
Simülasyon ve Sanal Gerçeklik: Simülasyonlar, gerçek durumların modellenmesi ile oluşturulan ara yüzlerden oluşan hareketli görüntülerdir. Simülasyonlar, benzeşim hikayeler, etkileşimli oyunlar, simülatörler gibi birçok uygulamayı içermektedir. Sanal gerçeklik ortamları ise, dijital teknolojiler yardımı ile gerçek dünyanın benzeşimi sanal ortamların oluşturulmasıdır. Sanal gerçeklik ortamlarında kullanıcı, benzeşimin bir parçasıdır.
Gerçek Görüntüler: Gerçek yaşamdan kesitlerin ya da bir senaryo kapsamındaki gerçek kişi, mekan ve nesnelerle oluşturulan canlandırmaların (film ya da belgesel gibi) video görüntüleri gerçek görüntüler olarak isimlendirilmektedir. Bu tür görüntüler, özellikle çoklu ortam içeriğinde sunulan bilginin gerçek yaşamla ilişkilendirilmesinde ve bilgilerin somutlaştırılmasında etkili bir biçimde kullanılabilmektedir.
Dolayısıyla örnek olayda gerçek görüntülerden belgesel aracılığıyla yararlanılmıştır.

Kohlberg, insanların altı yargı aşaması geçirdiğini söylemiştir ve bunları üç düzey içerisinde açıklamıştır. Bunlar; Gelenek Öncesi Düzey; Geleneksel Düzey; Gelenek Sonrası Düzey’dir.
Freud, Psikoseksüel Gelişim Kuramı’nda kişilik gelişimini beş döneme ayırarak ele almaktadır. Buna göre:Oral Dönem (0–18 ay/1,5 yaş); Anal Dönem (1,5–3 yaş); Fallik Dönem (3–5/6 yaş); Gizil (Latens) Dönem (6-12 yaş); Genital (Ergenlik) Dönem (12–18 yaş)’dir. Rogers’ın Fenomenolojik Benlik Kuramı, Hümanistik kuramlardan biri olup insana ve onun yeteneklerine değer veren bir kuramdır. Rogers’ın kuramında “benlik” kavramı çok önemli bir yer tutar.
Freud’un topografik kişilik kuramı bilinç düzeylerini ifade etmektedir. Buna göre bilinç bir buzdağına benzer. Buzdağının suyun üstünde kalan kısmı bilinç, hemen altında kalan kısmı önbilinç ya da bilinçöncesi, en altta yer alan ve en geniş alanı kaplayan kısım ise bilinçdışı olarak tanımlanır.
Gestalt algı kuramı, insan zihninin görsel mesajları ne şekilde algıladığını açıklar. Gestalt algı kuramına göre, algılama sırasında, algılanan kavrama ilişkin bir takım özellikler ön plana çıkarken, diğer özellikler geri planda kalmaktadır. Algılama sırasında öncelikler algılayan bireyin nitelikleri, beklentileri ve ihtiyaçları doğrultusunda şekillenmektedir. Gestalt algı kuramının önemle üzerinde durduğu temel nokta bütünün kendisini oluşturan parçalardan farklı olduğudur.

Gestalt görsel algı kuramı içerisinde bir takım temel ilkelerden söz etmek olanaklıdır. Bunlar: şekil-zemin, yakınlık, süreklilik, tamamlama, devamlılık, benzerlik’tir. Bilinç ise Sigmund Freud’un Topografik Kişilik Kuramı’nın bir öğesidir.

Görsel mesaj oluşturulması sürecindeki görsel kodlar görsel bir dil oluşturmaktadır. Görsel mesaj üzerinde hedef kitlenin algısal nitelikleri görsel kodların yapısını belirlemektedir. Görsel kodlamada görsel dili oluşturan üç temel bileşen vardır. Bunlar; görsel kodun konusu ya da içeriği, görsel kodun işlevsel yapısı ve görsel kodun derecesi ya da etkisidir. Görsel kodlama ve görsel dil oluşumu sürecinde birey, öncelikli olarak karşı karşıya olduğu görsel kaynağı algılama ve bir anlam yaratma eğilimindedir. Bu eğilim görsel kaynakla ilgili düşünme ve onu kavramayı beraberinde getirir. Daha sonra birey algılarını kavramlaştırma ve düşünmeye dayalı olarak yorumlama ve çözümleme gereksinimi duyar. Görsel kaynağın yorumlanması ve çözümlenmesi; bireyin içinde bulunduğu sosyal çevre, sosyal statü, kültürel altyapı görsel kültüre ilişkin hazır bulunuşu çerçevesinde görsel kodlar oluşturması ve görsel kaynağı bireysel olarak anlamlandırması aşamasıdır. Bireysel olarak görsel kaynağa ilişkin oluşturulan görsel kodlama bireylerin görsel kaynak ile ilgili bir takım yargılara varmasına yani sonuçlara ya da kazanımlara ulaşmasına yardımcı olur. En son aşamada birey, yargıya vardığı görsel kaynakla ilişkili bir görsel dil oluşturarak süreci sonlandırır. Aynı kaynak ile farklı zamanlarda, farklı ortamlarda ve farklı koşullarda karşılaşan birey oluşturduğu görsel dili yeniden gözden geçirerek değiştirir, geliştirir ve yeniden şekillendirir. Görsel okur-yazarlık ise, görsel bir imajı anlamaya (okumaya) ve kullanmaya (yazmaya) aynı zamanda imaja ilişkin düşünmeye ve öğrenmeye yönelik kazanılmış olan yeterliklerdir.

B, C, D ve E şıkları dijital ortamlarda görsel mesaj düzenlemeye ilişkin özelliklerdir. Görsel mesaj düzenleme sürecinde göz önüne alınması gereken ilkeler ise; dikkat çekme, anlam yaratma ve yaratılan anlamın kalıcılığını kolaylaştırma, açıklık, basitlik, uyum ve birlik’tir.

Görsel mesaj bileşenleri düzenlenirken olası bir karmaşıklığı gidermek için şunlar yapılabilir:

E şıkkında yer alan çözüm ise oluşan karmaşıklığın çözümü için değil soyutluktan kaçınmak için yapılabilecek bir çözüm önerisidir.

Görsellerin taşıdıkları mesaj farklı anlamlara yol açmamalı, açık, anlaşılır ve anlam bütünlüğü taşır bir biçimde hedef kitleye sunulmalıdır.

Görsel mesajda yer alan renkler birbirleri ile uyum sağlayıcı nitelikte olmalıdır.

Görsel mesaj düzenleme sürecinde çoklu ortam olanakları olarak canlandırmalardan, gerçek görüntülerden, simülasyon ve sanal gerçekliğe dayalı ortamlardan söz edilebilir.

Görsel algılama sürecindeki etmenler; algıda seçicilik, algısal düzenleme ve bütünlük, algıda değişmezlik ve algıda yanılsama olarak sıralanmaktadır.

Gestalt görsel algı kuramı içerisinde bir takım temel ilkelerden söz etmek olanaklıdır. Bunlar: şekil zemin ilişkisi, yakınlık, süreklilik, tamamlama, devamlılık, benzerlik’tir.

Bireylerin algılanan kavramdan gelen uyaranları olduğundan farklı ya da yanlış algılaması algıda yanılsama olarak adlandırılmaktadır.

Görsel mesaj düzenleme sürecinde göz önüne alınması gereken ilkeler; dikkat çekme, anlam yaratma ve yaratılan anlamın kalıcılığını kolaylaştırma, açıklık, basitlik, uyum ve birlik’tir.

Dijital ortamlarda görsel mesaj düzenlemeye ilişkin özellikler, bağıntılı olma, yakınsama, karmaşıklık, hız, soyutluk, anında geribildirim ve uyarlanabilirlik ve öngörülemezlik olarak sıralanmaktadır.