OKULÖNCESİ EĞİTİMDE FEN

Fen bilimi merak etmektir-gökyüzünde dolunayı, bir yaz akşamı denizdeki yakamozu, yılan balıklarının onlarca yıl sonra kilometrelerce yol alarak doğdukları yere gizemli dönüşlerini, ateşböceğinin ışığını ve doğanın daha sayamadığımız sırlarını hayranlıkla karışık heyecan duyarak gözlemlemek, araştırmak, keşfetmek ve sorgulamaktır.

  Erken çocukluk döneminde fen eğitimi; etkinlikler, sınıf sohbetleri, okuma ve diğer öğretim yöntemleriyle harmanlanarak verilmelidir. Fen içeriğini çocuklar bilimsel süreci uygulamaya geçirerek keşfederler ve kavrarlar. Bilimsel süreci uygulamanın ve bilimsel düşünme becerilerine sahip olabilmenin en etkin yolu ise çocuğun yaparak öğrenmesidir.

 Paradigma, evrensel olarak kabul edilmiş bilimsel başarıların sınırlarını en ince ayrıntısına kadar çizdiği kavramsal ve kuramsal çerçeve olarak tanımlanmaktadır.

 Bilim kavramı Latince kökenli “bilmek” anlamında kullanılan bir terimdir. Bilim genel anlamda bilimsel bilgi birikimi ya da bilimsel gerçekler topluluğu olarak tanımlanır.

 Çocuklar çevrelerini tanımaya yönelik bir merak duygusu içindedirler ve bu algının başlangıcı bebeklik dönemlerine kadar uzanır. İki nesneyi birbirine vurduğunda sesler çıkartması, bir nesneyi yere atarken eğilip onun düşüşünü takip etmesi, banyoda yüzen ve batan oyuncaklarının farkına varması, duvarda oluşan gölgesiyle oynaması, nesneleri ağzıyla, eliyle, gözüyle sürekli keşfetme gereksinimi bu olağanüstü serüvenin ilk fen deneyimleridir. Çocuk, çevresiyle olan bu etkileşimi ve araştırıcı kimliğiyle kendine sağlam ve süreğen bir fen altyapısı oluşturmaya başlar.

Erken çocukluk döneminde fen öğretilmesinin nedeni genelde iki gerekçeyle ilişkilendirilmiştir: • Fen bilimi gerçek dünyadır ve • Bilim akıl yürütme becerilerini geliştirir. Bunlardan ilki bilimsel fen kavramlarını anlamaya işaret ederken, ikincisi bilim eğitiminin yordama becerisini destekleyici özelliğini tanımlamaktadır. Diğer bir ifadeyle yordama becerisi sadece fen bilimi için değil, diğer bilim alanlarının da yararlanılacak uygulama becerilerini kullanmaya karşılık gelmektedir. Öte yandan fen kavramlarının sadece basit gözlemlere ve deneylere indirgenmemesi gerektiğini, hem kavramların hem de bilimsel süreç becerilerinin kazandırılmasının çok farklı sorgulayıcı etkinlik ve etkileşimli öğrenme ortamları gerektirdiğini vurgulamak gerekir.

 Erken çocukluk döneminde fen eğitiminin neden verilmesi gerektiği daha özelleştirilmiş bir argümana dayandırılmıştır. Bu gerekçeler; • Çocuklar doğal çevreyi gözlemleme ve onun hakkında düşünme eğilimindedir, • Fen eğitimi, çocukların fen bilimine karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağlar, • Bilimsel olay ve olguları çocuklara erken tanıtma, bilimsel kavramların ileriki yıllarda daha iyi anlaşılmasına imkan verir, • Erken yaşlarda bilimsel dilin kullanımı bilimsel kavramların nihai gelişimini olumlu etkiler, • Çocuklar bilimsel kavramları anlayabilir ve bilimsel muhakeme yapabilir, • Bilim, bilimsel düşüncenin geliştirilmesi için etkiler, olarak sıralanabilir.

 Okulöncesi dönemde verilecek fen eğitimi, çocuğun bilişsel, psikomotor ve duyuşsal alanlarda davranışlar geliştirmelerine yönelik olarak tasarlanmalıdır. Bir okulöncesi fen programı öncelikle temel fen bilgisini kavrama ve uygulamaya yönelik bilişsel alan becerilerini kazandırmaya yönelik yapılandırılmalıdır. Ayrıca bu program çocukta duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışmasını gerektiren fen yeterliklerini kapsayan psikomotor becerileri de kazandırmayı amaçlamalıdır. Son olarak, duyuşsal alan esas alınarak çocuğun fen bilimine karşı olumlu tutum ve bilinçlilik gibi değerler kazandırılması da bu programın temel hedefleri arasında olmalıdır.

 Çocukların kişisel gözlemleri ve deneyimleri arttıkça, bilimsel becerileri de o ölçüde gelişir. Araştırmaların ve çocuğa sunulan kaynakların yapısı ve miktarı bağlamında bu dönemde çocuğa farklı araştırma ortamları yaratmak, sorgulayıcı ve yaparak öğrenmeyi teşvik edici etkinlikler sunmak, çocukta fen bilgisi gelişimine ivme kazandıracaktır. Çocukların sağlık ve güvenliklerini tehdit edecek ortamları kontrol altına alıp, onları mümkün olduğunca farklı araştırma kaynaklarını kullanmaya yönlendirme bu dönemdeki araştırmaların kalitesini artıracaktır. Çocukların deneyim kazanmaları sürecinde, ayrımcılığı ortadan kaldırmaya yönelik yoğun bir çaba sergilenmesi gerekir.

 Okulöncesi dönem keşif ve gözlemlerinin kalitesini etkileyen etmen; çocuğun akranları ve yetişkinlerle kurduğu etkileşim ve bunun sıklığıdır. Bu dönemde yapılandırılmış etkinliklerin yanı sıra kendiliğinden gelişen ya da yarı yapılandırılmış etkinliklerle kazanılan deneyimler de önemli bir yer tutar. Bununla beraber, bireysel araştırma ve grup çalışmaları, yeni bilimsel bilgi ve becerilerin kazanılması, kullanılması ve geliştirilmesi bakımından fen eğitiminde etkili öğretim tekniklerindendir. Çocuğa yaptığı araştırma boyunca sorular sormak, onu soru sormaya teşvik etmek ve deneyimlerini akranlarıyla ve yetişkinlerle paylaşmaya yönlendirmek erken çocukluk dönemi araştırmalarının niteliğini arttırırken aynı zamanda bilimsel kavrayış ve iletişim becerileri de geliştirecektir. Bir diğer önemli nokta da bilimsel dil kullanımının önemidir. Dil becerisinin kavram kazanmadaki etkisi kadar özellikle erken çocukluk döneminden başlamak üzere bilimsel dilin kullanımı da çocukların bilimsel düşünme ve araştırma yöntemlerini geliştirmelerine yardımcı olacaktır.

 Bir okulöncesi fen eğitim programı çocuğun araştırmacı ve yaratıcı yanlarını ön plana çıkarabilmesine, kendisini ve çevresini algılayabilmesine, olaylar ve nesneler arası ilişki kurabilmesine, öğrendiklerini dış dünya ile ilişkilendirebilmesine ve iletişim kurabilmesine, olaylar karşısında tahmin yürütebilmesine ve problem çözme becerisini geliştirebilmesine fırsat verecek nitelikte bir içerikle planlanıp, sunulmalıdır.

 Okulöncesi fen eğitimi çocuklara, bireysel olarak ve yetişkinler (öğretmen ve ebeveyn) rehberliğinde keşfederek öğrenmelerini sağlayacak ortamlar yaratarak keyifli aynı zamanda da duyusal-algısal yönden uyaran deneyimler kazandırabilmeyi amaçlamaktadır. Fen eğitiminin diğer önemli bir amacı ise çocukların öğrendikleri kavramları çevreleriyle ilişkilendirmelerini sağlamaktır. Çocuklar zaten doğal olarak öğrendikleri yeni bilgiyi mevcut deneyimleriyle bağdaştırmaya ve benzerlikler aramaya eğilimli bir davranış sergilerler.

 Okulöncesi ve ilköğretimin ilk yıllarında bilimsel süreç becerilerini kazandırabilmek için fen etkinliklerinin, çocuğun ilgisini ve merakını uyandıracak yapıda tasarlanmış olması gerekir. Bu yaş grubuna yönelik etkinliklerin öğrenim çıktılarının sadece kavrama düzeyinde değil analitik ve eleştirel düşünme ve problem çözme düzeylerinde de beceriler geliştirmelerine hizmet edecek şekilde planlanması gerekir.

 Bu dönemde verilecek fen eğitiminin genel olarak üç temel hedefinden bahsetmek mümkündür: • Fen bilimine ilişkin temel kavramları kazandırmak ve böylece fen bilgisi altyapısını oluşturmak ve geliştirmek, • Bilimsel süreç ve uygulama becerilerini geliştirerek fen kavramlarını ve bilimi anlamalarına yardımcı olmak, • Fen bilimine karşı olumlu tutum kazandırmaktır.

 Okulöncesi dönemde verilecek fen eğitiminin özelleştirilmiş amaçlarından bazıları şunlardır: • Çocukların çevrelerine karşı doğal merak ve ilgilerini uyandırmak, • Doğada sürekli bir değişim olduğunun farkına varmalarını sağlamak ve bu değişimlerin birbirleriyle ilişkilerini vurgulamak, • Fenle ilgili temel kavramları ve problem çözme becerisini geliştirmek, • Çocukların çevreyle etkileşime girmelerine ve böylelikle gözlem ve sorgulama becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmak, • Fen bilimi ile ilgili gelişim düzeyine uygun alet, ekipman ve malzemelerin kullanımına ilişkin becerileri kazandırmak, • Yapıcı, yaratıcı ve eleştirel düşünme becerilerini kazandırmak, • Çocukların yeni edindikleri bilgileri bildikleriyle ilişkilendirmelerini sağlamak, • Fiziksel, duyuşsal, zihinsel ve sosyal gelişimlerine yardımcı olmak, • Çocukların sahip oldukları fen bilgisi ve becerilerini günlük hayata aktarabilmelerini sağlamak, • Dil ve iletişim becerilerini geliştirmek, • Bağımsız düşünme ve sorgulama becerilerini geliştirmek, • Kişisel düşünceleri yapıcı biçimde ifade edebilme becerisi geliştirmek, • Başkalarının duygu ve düşüncelerine karşı duyarlı ve saygılı olma anlayışını geliştirmek, • Çevreyi tanıma, sevme ve çevre bilincini aşılamaktır. • Son olarak, fen eğitimi kapsamında öğretilmesi planlanan kavramlar daha önceden de vurgulandığı gibi erken çocuklukta büyük öneme sahiptir ve çocukların günlük hayatlarını da yakından etkilemektedir.

 Fen bilgisi içeriği; bilim insanları tarafından üretilen ve yenilebilen bilimsel bilgi topluluğudur.

 Bilimsel süreç; bilim insanının bilgiyi kullanma ve problem çözme yöntemleridir.

 Bilimsel tutum; bireyin bilimsel bir probleme veya bir olguya yönelik sergilediği yaklaşımdır.

 Çocuklar, fen biliminin içeriğini bilimsel süreçleri uygulayarak öğrenirler. Bu nedenle bilim insanının bilimsel bilgiyi edinme yolunda uyguladığı araştırma basamakları, çocuklara gelişim düzeyleri dikkate alınarak öğretilmelidir. Bilimsel süreç ve uygulama becerileri, çocukların yeni bir bilimsel bilgiyi somut deneyimlerle işlemelerine imkan verir.

 Fen eğitiminde temel beceriler şöyle sıralanabilir: • Gözlem yapma; duyu organları kullanılarak bir nesne veya olay hakkında bilgi edinme becerisidir. • Karşılaştırma; nesne veya olayların benzer ve farklı yönlerini tanımlayabilme becerisidir • Sınıflandırma; nesnelerin veya olayların belirli özellikleri temel alınarak yapılan gruplama becerisidir. • Sayma; nesnelerin niceliğini ifade edebilme becerisidir • Ölçme; standart veya standart olmayan araçlar kullanarak gözlem ve kıyaslama verilerini (uzunluk, ağırlık gibi) sayısal ifade edebilme becerisidir • İletişim kurma becerisi; gözlem ve araştırma sonuçlarını sayısal ve niteliksel olarak ifade edebilmedir • Tahmin etme; araştırmaya başlamadan önce incelenecek konu ile ilgili olarak ön yargıda bulunabilme becerisidir. • Çıkarım yapma; gözlemlerden rasyonel sonuçlar çıkarma sürecidir. • Hipotez kurma; araştırılacak soruya ilişkin geçici genelleme yapma veya olası tahmin yürütme becerisidir. Değişkenleri tanımlama; araştırmanın bulgularını etkileyecek faktörleri belirleme becerisidir. • Değişkenleri kontrol etme ise sonucu etkileyecek birden fazla faktör olması halinde, faktörlerden birini değiştirip diğerlerini sabit tutarak sonuçlar üzerine ne tür etkide bulunduğunu belirleme becerisidir. • Test etme ve verileri yorumlama; değişkenler arası etkileşimleri inceleyerek hipotezleri yoklama ve sonuçları yorumlama becerisidir.

 Okulöncesi fen eğitimi, dört alan esas alınarak incelenmiştir. Bunlar; • Canlılar Dünyası, • Maddenin Doğası, • Fiziksel Bilim ile • Uzay ve Dünya’mız konularıdır. Okulöncesi fen öğretim programı hazırlanırken ideal olan, her alana eşit olarak yoğunlaşmaktır.

  Canlılar dünyası fen bilimleri öğretim programının en önemli alanlarından biri olarak kabul edilmektedir. Doğal birer gözlemci olan çocuklar sürekli olarak çevrelerindeki canlı veya cansız hemen hemen tüm nesne ve olayları anlamlandırma çabası içindedirler. Bu nedenle canlılar dünyası alanına yoğunlaşan bir fen eğitim programı, çocukların biyoloji ve ekoloji alanlarında temel bilgi ve becerilere sahip olmasını amaçlamalıdır. Okulöncesi dönemde canlılar dünyası şu konuları içermektedir; • Canlı-cansız kavramları, • Bitkiler ve hayvanların temel ihtiyaçları, yaşam evreleri ve üremeleri, • İnsan vücudu, duyularımız, iskelet sistemi, kaslar, organlar ve temel ihtiyaçları, • Çevre ve ekoloji (çevre problemleri, geridönüşüm, enerji/ su verimliliği).

 Maddenin doğası temel kimya konularının öğrenimine yönelik etkinlikleri kapsamaktadır. Su ve kum gibi maddelerle çok küçük yaşlarda tanışan çocuklar bu alana yönelik hazırlanan etkinliklerde katı, sıvı, gaz gibi kavramları tanıyabilecek, karışımlar ve özellikleri hakkında fikir sahibi olabileceklerdir. Özellikle, maddenin doğası konulu fen programında çocuklar; • Madde ve onun temel özelliklerini inceleyecek, • Farklı çözeltiler hazırlayarak bunların özelliklerini karşılaştıracak, • Ve aynı zamanda asit-baz kavramlarını etkinlikler yoluyla oynayarak, yaparak, tartışarak ve araştırarak öğreneceklerdir.

 Fiziksel bilim günümüz teknoloji dünyasında büyüyen çocukların ilgisini çekecek bir bilim alanıdır. Bu alana ilişkin öğretim programı boyunca çocuklar; • Kuvvet, • Enerji, • Hareket ve • Basit makinelerle tanışacaklar, • Mıknatısla oynayacak ve onun özelliklerini sınayabilecek, • Ses ve ışık gibi kavramları etkinlikler yoluyla kavrayabileceklerdir.

 Aynı şekilde bu alan da çocukların ilgilerini çeken konuları ele almaktadır. Çocukların ilk öğrendiği kavramlardan biri Gökyüzü, Güneş ve Ay’dır. Gece ve gündüz kavramlara, yıldızlar ve mevsimsel değişimler çocuklar için gözleme açık araştırma konularıdır. Uzay ve Dünya’mız bilim alanının içeriğini; • Hava, • Su, • Kara, • Kayalar ve mineraller, • Güneş, ay ve yıldızlar ve • İklim konularını oluşturmaktadır. Bu fen bilimi alanı, canlılar dünyası alanında olduğu gibi çocuklarda çevre bilincinin geliştirilip, bunun yaşam biçimi şekline dönüştürülmesinde çok önemli bir basamak olarak görülmelidir.

 Okulöncesi eğitimde fen öğretimindeki başarısı pek çok farklı değişkene bağlı, karmaşık bir yapıdır. Sözgelimi, okulöncesi öğrenme ortamlarının fiziksel özelikleri (çocuk-öğretmen oranı, sınıf büyüklüğü, fen köşesi varlığı vb.), araç-gereç zenginliğinin yanı sıra öğretmenlerin mesleki donanım, alan bilgisi, uygun öğretme ve değerlendirme tekniklerine sahip olmaları ve fen bilimine yönelik tutumları fen öğrenme ve öğretme kalitesi ve kalıcılığı üzerinde etkili unsurlar olarak sıralanabilir.

 Bu dönemde fen eğitimi, etkinliğe dayalı ve yaparak öğrenmeyi destekler ortamlarda gerçekleştirilmelidir. Deneyler, gözlem, inceleme ve araştırma gezileri, oyunlar, teknolojik öğrenme araçları (bilgisayar, televizyon vb.), sosyal etkileşimlere olanak veren çalışmalar ve diğer programlarla (sanat, rutin etkinlikler, anadil, vb.) ilişkilendirilmiş fen etkinlikleri, bu dönem için uygun fen öğretim platformlarıdır. Bireysel keşiflerin yanı sıra grup etkileşimlerine fırsat yaratacak eğitsel ortamların yaratılmasına özen gösterilmelidir. Fen öğretim ortamları ayrıca çocuğa kazandırılması hedeflenen bilgi ve becerileri yansıtan malzeme ve ekipmanlar içeren, fiziksel olarak çok çeşitli uyaranlarla zenginleştirilmiş, kolaylıkla şekil değiştirmeye imkan veren, gürültü oluşabilecek köşelerden (oyun, sanat) uzak, bireysel ve grup çalışmalarına olanak veren, sağlık ve güvenlik önlemleri alınmış ve tüm çocukların (farklı cinsiyet, etnik köken, gelir ve sosyal statü, öğrenme düzeyleri-görme, işitme ve bedensel engelleri dikkate alan) aynı seviyede etkinliklere erişimlerini sağlayacak şekilde tasarlanmış olmalıdır.

 Fen köşesi, öğretmenin yaratıcılığı kadar öğrencinin ve ebeveynin de tasarımına dahil olabilecekleri bir ortamdır. Bitki, hayvan, deneysel araçlar, oyuncaklar ve günlük hayatta kullanılagelen eşyalar (çocukların doğal olarak tercih ettikleri) bu köşenin materyallerini oluşturabilir. Bu materyallerin sağlık ve güvenliği tehlikeye sokmayacak yapıda olmaları, çocukların algılama becerilerinin gelişimine yardımcı olan (farklı renk, şekil, yapı gibi) ve çocukların erişebilecekleri şekilde yerleştirilmeleri gereklidir.

 Yapılandırmacı yaklaşıma göre bir okulöncesi fen eğitim ortamı aşağıda sunulan amaçlar göz önüne alınarak tasarlanmalıdır. • Bir alandan diğerine geçişte kolay bir trafik akışı yaratılmalıdır. Sınıftaki mevcut hareketlilik süregelen etkinlikleri etkilememelidir. • Genel olarak fiziksel ortamın kullanımı mümkün olduğunca esnek olmalıdır. Kullanılan program alanları kolaylıkla mobilize olabilmeli ve değişime uygun olmalıdır. Çünkü bu ortamlar çocukların özel ihtiyaçlarına göre yenilenebilir. • Mobilyaların seçimi ve kullanımında esnekliğe dikkat edilmelidir. Farklı büyüklük ve şekilde mobilyalardan yararlanmak ayrıca bireysel grup çalışmalarına olanak verir ortamlar yaratmak önemlidir. • Sınıftaki malzemelerin ulaşılabilirliği çocukların öz-yönlendirmelerini teşvik eder. Diğer bir deyişle, öğrenciler bazı malzeme ve nesnelere kendi kendilerine (öğretmenden yardım almaksızın) erişebilmelidirler. • Öğrenme ortamları arasındaki karşılıklı ilişki yaratıcı problem çözmeyi özendirebilir. • Sınıftaki nesne ve materyallerin çok farklı şekillerde kullanılması çocukların çevrelerinizdeki olasılıkları görebilmelerine fırsat verir.

 Yüzyıllar boyunca insanoğlu yaşamı ve yaşadığı ortamı anlamaya çabalamış ve bu çaba zaman içinde sadece anlamaya değil çözmeye ve çözüm üretmeye de dönüşmüştür. Yapılan ilk bilimsel çalışmalara bakıldığında öne çıkan bilim dallarının matematik, geometri, astronomi ve tıp olduğu görülür. İnsanoğlunun kendi bedenini, yaşadığı doğal çevreyi ve evreni anlama çabası göz önünde bulundurulduğunda bahsedilen bilim dallarının ilk çalışmalara temel oluşturması anlaşılır bir durumdur.

 Fen öğretmek için temel fen bilgisine sahip olmak elbette tartışılmaz bir gerekliliktir, ancak bu yeterliliğin yanı sıra okulöncesi öğretmenin, fen bilimine karşı olumlu görüşlere sahip olması ve gerekli koşullarda öğretiyi sunan, çocuğu gözlemleyen, sorgulayan, katalizörlük eden, danışman, öğrenmeyi kolaylaştıran, rehberlik eden ve kuram geliştiren rollerini de kolaylıkla üstlenebilmesi beklenir.

 Öğretmen, tüm sınıfa fen etkinliklerini ve bireysel seçenekleri tanıtmalı ve etkinlikler hakkındaki görüşlerini sunmalıdır. Öğretmen sınıftaki bireysel farklılıkları göz önüne alarak fen etkinliklerini tasarlamalı ve uygulamalıdır.

 Öğretmen, çocuklara yardımcı olabilmek, uygun biçim ve zamanda etkileşime geçebilmek ve çocukların ilgilerini, bilgilerini ve ihtiyaçlarını anlamak için hem doğal (yapılandırılmamış) hem de yapılandırılmış yollarla sürekli olarak çocukları gözlemlemelidir.

 Öğretmen, çocuğun fen kavramlarını öğrenme sürecinde sorular sormalı ve problem çözmeye teşvik etmelidir. Öğretmenin çocuğu gözlemlemesi ve anlamaya çalışması bu sürecin işlerliğinde önemli bir paya sahiptir.

 Öğretmen, çocuğun düşünme ve problem çözme yetilerini güdüleyerek çocuktaki zihinsel gücü harekete geçirmelidir. Öğretmenin bu rolü, “öğretmen tüm bilgilerin en önemli kaynağıdır” diye söylenegelen geleneksel öğretmen imajından farklılıklar gösterir. Geleneksel öğretmen, kendisi ve çocuk arasındaki bilgi birikimi uçurumuna dikkat çeken, katalizör rolündeki öğretmen ise çocuğun öğrenmesini harekete geçiren ve bunu da olumlu deneyimleri ve sürekli teşvik eden yaklaşımlarıyla başaran kişi olarak tanımlanabilir.

 Öğretmen, çocukları araştırmaları sırasında dikkatlice izlemeli, sözlerini kesmeden dinlemeli ve arada bir sorular yöneltmelidir. Bu rolde, öğretmen bilginin hepsini sunmak yerine bir bölümünü çocukla paylaşmalı (ipuçları şeklinde) ve çocuğa sorular sorarak mevcut probleme odaklanmasına yardımcı olmalıdır. Bu öğretim sürecinde öğretmen her öğrenciye sorunu için yeterli zaman ayırmalıdır.

 Öğretmen, her bir çocuğun öğrenme fırsatı yakalayabileceği ortamlar yaratmalıdır. Bu roldeki öğretmen, planlama, gerekli malzemeleri bir araya getirme ve deneysel ortamlar oluşturma gibi görevleri üstlenmelidir. Ayrıca öğretmen, çocukların yeni bilgiyi yapılandırmalarında risk almalarını ve hatalarından yeni kazanımlar edinmelerini onlara anlatmalıdır.

 Öğretmenin, çocukların sorularını cevaplayabilmesi için, kendi fen anlayışını ve ilgisini beslemesi ve heyecanını canlı tutabilmesi gerekir. Kuram geliştiren rolünde, öğretmenlerin, tıpkı çocuklar gibi uygun öğrenme, deneme ve tartışma ortamlarına ihtiyacı olduğu unutulmamalıdır.

 Okulöncesi fen eğitiminde, belirtilen bu rollerin yanı sıra, öğretmenin etkili bir fen eğitimi sunabilmek için sahip olması gereken nitelikler şöyle sıralanabilir: • Doğadaki sürekli değişimleri ve bu değişimler arasındaki ilişkileri inceleme ve bilinmeyeni araştırma isteğine sahip olmalı, dolayısıyla çocukları da derinlemesine araştırmaları ve çalışmaları için cesaretlendirmelidir. • Çocukları, ilgilerini çeken ve doğadan topladıkları nesneleri fen köşesinde sergilemek ve bunlar hakkında konuşmak için sınıfa getirmeleri yönünde teşvik etmelidir. • Duyarlı bir birey olarak çevreyi koruma yönünde bir tutum sergilemeli ve çocuklarda çevre bilinci geliştirebilmek için önce onların çevreye, doğaya ve bilime karşı tutum ve davranışlarını gözlemlemeli ve kendi tutum ve davranışlarıyla onlara model olmalıdır. • Fen eğitimini özellikle oyunlar ve diğer eğitim programlarıyla bütünleştirebilmelidir. • “Öğretmen fen konusunda her şeyi bilemeyebilir” fikrini benimsemelidir. Önemli olan öğrenmeye açık olmalı ve bu görüşü de öğrencilerine aşılamalıdır. • Bireysel farklılıkları ve gelişim düzeylerini gözetir bir eğitim programı hazırlamalıdır. Erkek ve kız çocukların oyun oynama tercihlerini ve etkinliklere yaklaşımlarını gözlemlemeli ve farklı öğretim modellerinden yararlanarak ve çocukların tercihlerini ön plana çıkaran bir fen eğitimi programı hazırlamalıdır. • Çocukları soru sormaya, sorgulamaya, tahmin ve öngörmeye güdüler bir fiziki ortam yaratmalıdır. • Çocuklara, tahmin, gözlem, araştırma ve bulgularını tartışma için yeterli zaman tanımalıdır. • Çocukları pasif dinleyiciden çok aktif katılımcılar olarak görmeli ve öğrenmelerinde kendilerine sorumluluklar vermelidir. • Çocukların ilgilerini uyandıracak ve algılama becerilerini geliştirecek kaynak materyaller seçmelidir. Eğitici filmler, videolar, bilgisayar ortamında fen etkinlikleri, resimler ve farklı ders kitapları gibi materyaller fen derslerini zenginleştirecektir. • Kazandırılması amaçlanan fen kavramını hemen sunmak yerine önce çocukların konu üzerindeki mevcut bilgi ve deneyimlerini paylaşmaları için fırsat vermelidir. • Dogmatik görüşlerden uzak durmalıdır. Bilimsel bilginin sürekli bir gelişim içinde olduğunu ve değişebilirliğini anlamalı ve anlatmalıdır. • Çocukların fen bilgi ve becerilerini sınamak için hem bireysel hem de grup düzeyinde gözlem ve değerlendirme yapmalıdır. • Sağlık ve güvenliği tehdit edebilecek ortamlardan arındırılmış bir fen eğitim ortamı ve etkinlikler planlamalıdır. • Öğretilen fen kavramını çocuğun gerçek hayatla ilişkilendirebileceği etkinlikler tasarlamalıdır. • Sınıfa fen bilimi alanında çalışan kişileri davet ederek (mühendisler, doktorlar, müze çalışanları gibi) bu uzmanların meslekleriyle ilgili sunum yapmaları için bir iletişim ağı yaratmalıdır. • Yaratıcılığı ve hayal gücünü canlı tutan ve geliştiren etkinlikler tasarlamalıdır. • Öğretmen, çocuğun fen öğrenmedeki ilk eğitmeni olan ebeveynini öğrenme sürecine dahil etmelidir. Rutin toplantılar veya bireysel etkileşimlerle velilere eğitmen olarak rolleri anlatmalı ve çocukların gelişimleri paylaşılmalıdır. • Çocuk ve yetişkinlerin birlikte katılabilecekleri fen fuarları düzenlemelidir.