FİZİKSEL BİLİM

  Hareket, bir cismin bir gözlemciye göre yer değiştirmesidir.

 Hareket olayının anlaşılması için bilinmesi gereken terimler; • Alınan yol, • Yer değiştirme, • Hız ve • İvmedir.

 Alınan yol; bir hareketlinin belirli bir zaman aralığında kat ettiği mesafedir ve metre (m) birimiyle ölçülür. Örneğin Eskişehir'den Ankara'ya giden bir otobüs 240 kilometre yol alır.

 Yer değiştirme; bir cismin ilk bulunduğu yeri son bulunduğu yere birleştiren en kısa yoldur. Başka bir deyişle, bu iki yeri birleştiren doğru parçasının uzunluğudur. Ancak yer değiştirme yönlü bir büyüklüktür. Yer değiştirmenin yönü, cismin ilk bulunduğu yerden son bulunduğu yere doğrudur.

 Bir cismin hareketindeki çabukluğu ya da yavaşlığı anlatmak için hız kavramını kullanırız. Hız, hareketin çabukluğunu ve yönünü anlatan fiziksel bir terimdir. Örneğin kuzeye doğru saatte 600 km hareket eden bir uçağın hızı kuzeye doğru 600 km/sa (km/h) tir. Buradaki hızın ölçü birimi km/h; uçağın 1 saatte kaç kilometre yer değiştirme yapacağının ölçüsüdür. Dikkat ederseniz hız kavramının içinde yön de vardır. O hâlde hızı tam olarak anlatabilmek için büyüklüğünün yanı sıra yönünü de belirtmemiz gerekmektedir.

 Çoğu zaman bir otomobilin hızının büyüklüğü ya da yönü ya da hem büyüklüğü hem de yönü değişebilir. Örneğin bir araç durgun halden kalkarak uygun bir hıza gelinceye kadar hızlanır. Eğer araç kırmızı trafik ışığına rastlarsa yavaşlayarak durur. Araç bir viraja geldiğinde hız azaltılarak viraj dikkatlice dönülür. Yani hızın hem yönü hem de büyüklüğü değişir. Hızdaki bu büyüklük ya da yön değişimini anlatmak için ivme kavramını kullanırız. İvme, hızın büyüklüğündeki ya da yönündeki değişimi anlatmak için kullandığımız bir fiziksel kavramdır. İvmenin büyüklüğünü; hız değişimini, geçen zamana bölerek buluruz.

 Bazı büyüklükler aynı zamanda yöne de sahiptirler. Böyle büyüklüklere vektör adı verilir. Yer değiştirme, hız, kuvvet, vektörel büyüklüklere örnek olarak gösterilebilir. Vektörel fiziksel büyüklükler, az önce öğrendiğimiz yer değiştirme gibi, hem büyüklüğü hem de yönü olan fiziksel büyüklüklerdir.

 Zaman; saniye (s), yer değiştirme; metre (m) alındığında metre/saniye (m/s) ya da zaman; saat (h), yer değiştirme kilometre (km) alındığında kilometre/saattir (km/h). Yani hızın birimi, mesafe ve zaman için seçilen birimlere bağlıdır.

 Kuvvetlerin cisimler üzerinde farklı etkileri vardır. Kuvvet; • Cisimleri hareket ettirir, • Hareket eden cisimleri durdurur, • Hareket eden cisimlerin hareket yönünü değiştirir, • Cisimlerin şeklini değiştirir.

 Kuvvet, büyüklüğünün yanı sıra yönü de olduğu için vektörel bir fiziksel büyüklüktür ve newton (N) birimiyle ölçülür.

 Yeryüzünde 1 kg'lık bir kütleye etki eden, yerçekimi kuvveti 9,8 newton'dur. Bir başka deyişle yeryüzünde 1 kg kütleli bir cismin ağırlığı 9,8 newton (N)' dur.

 Hepimiz biliriz ki; bir topu yukarıya doğru hangi hızla fırlatırsak fırlatalım top bizi terk edip gitmez. Top yükselirken yavaşlayarak durur ve sonra hızlanarak aşağıya doğru düşer. Topa yukarıya doğru hareketini başlatmak için yukarıya doğru bir kuvvet uyguladık. Topu, önce yavaşlatarak durduran, sonra onu aşağıya doğru hızlandırarak düşüren bir kuvvet vardır. Bu kuvvete yerçekimi kuvveti adı veriyoruz. Bir cisme etkiyen yerçekimi kuvvetine o cismin ağırlığı adını veriyoruz.

 İki ya da daha fazla sayıda kuvvet bir cisim üzerine birlikte etki ettiği zaman onların toplam etkisi kuvvetlerin birleştirilmiş etkisi kadardır. Bu birleştirilmiş etkiye kuvvetlerin bileşkesi adı verilir.

 Bir cisim üzerine yönleri aynı olan iki kuvvet etkidiği zaman bileşke kuvvet, kuvvetlerin toplamı kadar olur ve bileşkenin yönü kuvvetlerin ortak yönüdür.

 Bir cisim üzerine yönleri zıt olan iki kuvvet etkidiği zaman bileşke kuvvetin büyüklüğü kuvvetlerin  farkı kadar olur ve bileşkenin yönü büyük kuvvetin yönüdür.

 İki yüzeyin sürtünmesinden oluşan dirence sürtünme denir.

 Bazı durumlarda sürtünmeyi çoğaltmak isteriz. Örneğin bir araba, virajı dönerken tekerleklerle yol arasındaki sürtünme yeteri kadar büyük değilse araba savrularak yoldan çıkar, hatta devrilebilir. Frenlenen bir arabanın çabuk durmasını isteriz. Yoksa kazalar meydana gelir. Cevap: Yürümek için de sürtünmeye gereksinme vardır. Karlı-buzlu bir yolda sürtünme çok azdır. Bu yüzden böyle bir yolda bir arabayı hareket ettirmek de, durdurmak da zordur. Bütün bunlar için de sürtünmenin büyük olmasına gereksinme vardır.

 Bazı durumlarda enerji kaybına neden olduğu için sürtünmeyi azaltmak isteriz. Örneğin makine dişlileri arasındaki sürtünmeyi azaltmak için onları yağlarız. Ya da buz patencilerinin kolay kaymalarını sağlamak için ayakkabılarının altını metalden yaparız.

 Günlük işlerimizi yaparken makas, el arabası, tırnak makası, vida gibi birtakım araçlardan yararlanırız. Bunlar ve bunlara benzeyen aletlere basit makineler adı verilir. Bu aletler işi daha kolay yapmamızı sağlarlar. Örneğin ağır bir yükü kaldırarak kamyona yüklemek zordur. Fakat bir eğik düzlem kullanarak bu işi kolayca gerçekleştirebiliriz. Basit makineler iş yapma kolaylığı sağlayan ama asla enerji tasarrufu sağlamayan aletlerdir.

 Makas, el arabası, tırnak makası, maşa, ceviz kıracağı, vb. aletler kaldıraçlar sınıfına girer.

 Kaldıraç türleri üç grupta toplanabilir: • Birinci tür kaldıraçta destek ortada, kaldırılacak yük ve uygulanan kuvvet birer uçtadır. Böyle bir kaldıraçla ağır cisimleri yerinden kaldırmak mümkündür. • İkinci tür kaldıraçta destek bir uçta, kaldırılacak yük ortada ve uygulanan kuvvet diğer uçtadır. Bu tür kaldıraçla ağır yükleri taşımak mümkündür. • Üçüncü tür kaldıraçta destek bir uçta, kaldırılacak yük diğer uçta ve uygulanan kuvvet ortadadır. Bu tür kaldıraç, elimizle tutulması tehlikeli ve zor olan maddeleri taşımakta kullanılır.

 Makaralar, ekseni etrafında dönebilen ve çevresinde oluğu olan disk şeklindeki araçlardır.

 Sabit makarayla bir yük kendisine eşit kuvvet uygulayarak yukarıya kaldırılırken hareketli makarayla ise yarısı kadarlık bir kuvvet uygulayarak yukarıya kaldırılır.

 Çok ağır yükleri, kendisinden çok daha küçük olan kuvvetler uygulayarak yukarıya kaldırmaya yarayan, birkaç sabit ve hareketli makaradan oluşmuş basit makinelerdir.

 Ağır yükleri belli yüksekliğe kaldırmak zor olduğu zaman eğik düzlem yardımıyla yükten daha az bir kuvvet ile cisimler istenilen yüksekliğe çıkarılabilir. Eğik düzlemin meyili ne kadar az olursa uygulamamız gereken kuvvet de o kadar az olur.

 Mıknatıs, doğada metal filizi olarak bulunan demir oksit bileşiğidir. Mıknatıslar demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği gösterirler. Bir mıknatıs; çubuk, U, at nalı gibi çeşitli şekillerde biçimlendirilebilir. Şekli nasıl olursa olsun bir mıknatısın daima iki kutbu vardır. Bunlardan; • Biri N (kuzey) kutbu, • Diğeri ise S (güney) kutbudur.

 Bir mıknatısı ikiye bölerseniz her birinin N ve S kutbu olan iki tane daha yeni küçük mıknatıs elde ederseniz. Bölme işlemini ne kadar sürdürürseniz sürdürün yalnızca N ya da yalnızca S kutbu olan tek kutuplu bir mıknatıs elde edemezsiniz. Mıknatıslar, aynı cins kutuplar birbirini itecek, farklı cins kutuplar ise birbirini çekecek şekilde etkileşirler.

 Bir iğne mıknatısı, ağırlık merkezinden asılırsa daima N kutbu kuzeyi, S kutbu güneyi gösterecek şekilde dengeye gelir. Pusulalar bu esasa göre çalışır.

 Mıknatısların birçok kullanım yeri vardır. Bunlardan bazıları; elektrik motorları, elektrik jeneratörleri, metal vinçleri, hızlı tren raylarıdır.

 Başka bir kuvvet örneği de elektrik yükleri arasındaki kuvvettir. Doğada iki farklı cins elektrik yükü vardır. Bunlardan; • Birine pozitif (artı, +), • Diğerine de negatif (eksi, –) elektrik yükü adını veriyoruz. Elektrik yükleri de tıpkı mıknatısın kutupları gibi; aynı cins yükler birbirlerini itecek, farklı cins yükler ise birbirlerini çekecek şekilde etkileşirler.

 Bütün maddeler atomlar ya da birkaç atomun bir araya gelmesinden oluşmuş moleküllerden meydana gelmiştir. Yeryüzündeki bütün maddeler element dediğimiz özgün maddelerden oluşmuştur. Atomun merkezinde, içinde protonlar ve nötronları barındıran bir çekirdek vardır. Çekirdeğin etrafındaki çeşitli yörüngelerde ise elektronlar bulunmaktadır.

 Elektronlar negatif, protonlar pozitif, nötronlar ise yüksüz parçacıklardır. Elektron ve protonların yükleri eşit büyüklükte fakat zıttır. Normal bir atomda kaç tane proton varsa o kadar da elektron vardır. Dolayısıyla normal koşullarda bir atom nötr yani yüksüzdür. Protonlar ile nötronlar çekirdeğe sıkı sıkıya bağlıdır. Bu yüzden çekirdekten ayrılamazlar. Ama elektronlar bazı etkilerle örneğin sürtmeyle atomdan kopabilirler. İşte elektriklenme olaylarını oluşturan bu elektronlardır. Elektron ve proton sayıları eşit olan bir madde yüksüzdür. Eğer madde elektron kazanırsa, denge elektronlar lehine bozulacağından negatif yüklü hale gelir. Tersine olarak elektron kaybeden bir maddede protonlar daha fazla olacağından madde pozitif yüklü olur.

 Çekirdekteki (+) yüklü parçacıklardır.

 Çekirdeğin etrafındaki yörüngelerde dolanan (–) yüklü parçacıklardır. Bunların yükleri protonların yüklerine eşit büyüklükte fakat kütleleri protonunkinden yaklaşık olarak 1600 kat küçüktür.

 Yaklaşık olarak protonla eşit kütleye sahip çekirdekteki yüksüz parçacıklardır.

 Cisimlerin elektriklenmesi üç farklı şekilde olabilmektedir: • Sürtünmeyle Elektriklenme: Tarağınızı yün kazağınıza sürttükten sonra küçük kâğıt kırıntılarına yaklaştırınız. Tarağın bu kâğıt kırıntılarını çektiğini göreceksiniz. Bunun nedeni elektriklenmedir. Cisimler sürtündüğü zaman birinden diğerine elektronlar geçer. Böylece elektron kazanan cisim (–) yükle, kaybeden cisim ise (+) yükle yüklenmiş olur. Tarağınızı yün kazağınıza sürtünce tarak elektron kazanır, dolayısıyla (–) olarak yüklenir. Elektron kaybeden kazak ise (+) olarak yüklenir. Eğer bu olayı cam çubuk ve ipekli kumaşla tekrarlarsanız, elektron kaybeden cam çubuk (+) olarak yüklenirken, elektron kazanan ipekli kumaş ise (– ) olarak yüklenir. • Dokunma ile elektriklenme: Dokunma ile elektriklenme bir cisme dokundurulduğunda mevcut yükü paylaşırlar ve böylece nötr cisim de aynı cins yükle yüklenir. Buna dokunmayla elektriklenme denir. Cisimlerin son yükleri cisimlerin büyüklükleriyle orantılıdır. • Etki ile Elektriklenme: Başlangıçta yüksüz K ve L küreleri birbirine temas halinde iken (+) yüklü bir M çubuğu L küresine yaklaştırılsın. M çubuğundaki (+) yükler, K küresinden L küresine doğru (–) yükleri çeker. Böylece K küresinin çubuğa uzak olan kısmı (+) yükle yüklenirken, L küresinin çubuğa yakın olan kısmı (–) yükle yüklenir. Daha sonra küreler ayrılır ve M çubuğu uzaklaştırılırsa, K küresi (+) yükle ve L küresi de ayni büyüklükte (–) yükle yüklenmiş olur. Böylece M çubuğu kürelere dokundurulmadan K ve L küreleri yüklenmiş olur. Böyle yüklemeye etki ile elektriklenme denir.

 Tarak ve cam çubuk üzerinde sürtme ile oluşan elektrik, bu cisimler üzerinde hareketsiz kalabilmektedir. Bu cisimlerin küçük kâğıt parçacıklarını çekmesinin nedeni üzerlerinde duran elektrik yükleridir. Elektrik; plastik, cam, tahta gibi maddeler üzerinde hareketsiz durabilmektedir. Bu türlü elektriğe durgun elektrik denir.

 Durgun elektriğin üzerinde hareketsiz kaldığı plastik, cam, tahta vb. maddelere yalıtkan denir.

 Metaller de sürtme ile elektriklenir ama metal üzerinde oluşan bu elektrik yükleri metalin bütün yüzeyine çabucak yayılır ya da metalin temasta bulunduğu diğer cisimlere geçer. Kumaşa sürtülen yemek kaşığının kâğıt kırıntılarını çekmemesinin nedeni onun sürtmeyle elektriklenmemesi değil, oluşan elektriğin süratle kaşık üzerinde dağılarak elimize geçmesi sonucu kaşığın yükünü kaybetmesidir. Elektriğin üzerinde hareketsiz kalamadığı ve üzerinde hareket ettiği cisimlere iletken diyoruz. Demir, nikel, bakır, vb. tüm metaller iletkendir.

 Cisimlerin elektrik yüklü olup olmadıklarını, yüklü iseler yükünün cinsini anlamamıza yarayan alete elektroskop adı verilir. Elektroskop, iletken bir çubuğun bir ucuna bağlanmış iki metal yapraktan oluşmuş basit bir alettir.

 Yüksüz elektroskoba negatif yüklü plastik çubuğun yaklaştırılması durumunda elektroskobun yapraklarının açıldığı görülmektedir. Elektroskobun topuzuna yaklaştırılan negatif yüklü çubuk, elektroskobun topuzundaki nötr atomların bazı elektronlarını yapraklara doğru iterek topuzun pozitif, her iki yaprağın ise negatif olarak yüklenmesine neden olmakta ve böylece iki negatif yüklü yaprak birbirini iterek açılmaktadır. Negatif yüklü plastik çubuk geri çekildiğinde, elektroskoptaki elektronlar eski yerlerine dönerler ve yapraklar kapanır. Yüksüz elektroskoba negatif yüklü plastik çubuğun dokundurulması durumunda, elektroskobun yapraklarının açıldığı görülmektedir. Negatif yüklü çubuk, elektroskobun topuzuna dokundurulduğu zaman çubuktaki bir kısım elektronlar elektroskoba akmakta ve onun üzerinde yayılmaktadır. Elektroskobun her yeri negatif yüklü olduğu için negatif yüklü yapraklar birbirini itmekte ve açılmaktadır.

 Saz teli, zil, insan ve bazı hayvanların ses telleri gibi titreşen bir nesnenin oluşturduğu titreşimler dizisine ses denir.

 Ses titreşimlerden oluşmaktadır. Bu titreşimlerin yayılabilmesi için gaz, sıvı ya da katı maddesel ortamlara ihtiyaç vardır. Bu ortamlarda titreşimler dalgalar halinde yayılır. Boşlukta ses dalgaları yayılamaz.

  İnsanlar akciğerlerini ve ses tellerini kullanarak ses çıkarırlar ve onu ağızlarıyla biçimlendirirler. Böylece insanlar mırıldanabilir, bağırabilir, konuşabilir ya da şarkı söyleyebilir. Gırtlağımızda sert liflerden oluşan ses telleri vardır. Bunlar ciğerlerimizden gelen hava ile titreşerek ses çıkarırlar. Bu sesleri ağız, dudak, dil ve dişlerimizle biçimlendirerek sözcüklere ve melodilere dönüştürürüz.

  Akustik sesi inceleyen bilim dalıdır. Akustik ile uğraşan bilim adamları ve mühendisler, sesi ve insan işitmesini incelerler. Farklı nesnelerin sesle ne şekilde etkilendiklerini de araştırırlar.

 Sesin frekansı, sesi oluşturan kaynağın 1 saniyedeki titreşim sayısıdır.

 Sesin tınısı, aynı frekansta olduğu halde kaynaklar farklı ise seslerin farklı olarak algılanmasıdır.

 Sesin gürlüğü ses dalgalarının genliğine bağlıdır. Ses dalgalarının genliği ne kadar büyükse şiddeti o kadar büyük olur. Ses şiddeti desibel (db) cinsinden ölçülür. Asıl birim "bel"dir. Bel adı telefonun mucidi olan Alexander Graham Bell' in "Bell" soyadından gelir ve onun onuruna verilmiştir. Örneğin insan kulağında rahatsızlık yapan sesin şiddeti 120 desibel'dir.

  Kulağımız (S:63, Şekil 3.22); • Dış kulak, • Orta kulak ve • İç kulak olmak üzere üç kısımdan oluşmuştur.

 Her türlü ses dış kulağımızın en dış kısmında yer alan kulak kepçesi tarafından toplanarak kulak borusuyla orta kulağın başlangıcında yer alan kulak zarına gönderilir. Kulak zarı titreşmeye başlar. Bu titreşimler orta kulaktaki kemik köprü aracılığı ile iç kulağa iletilir. Titreşimler iç kulaktaki sıvıyı dalgalandırarak salyangoz adı verilen bölgedeki duyu hücrelerini etkiler. Bu etkiyi işitme sinirleri beynimize iletir ve böylece sesleri işitme gerçekleşir.

 Gelmiş geçmiş en büyük kuramsal fizikçilerden birisidir. Görecelik kuramının kurucusu olan Einstein, madde ve enerjinin eşdeğer olduğunu öngörmüş ve bunun sonucu olarak atom bombası ve nükleer santral yapılmıştır. Einstein 'in kuantum fiziği ve istatistik mekanik alanlarında da büyük katkıları vardır. 1921 yılında Nobel Fizik Ödülünü alan Einstein İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya'dan Birleşik Amerika'ya göç etmiş ve 1955yılından ölümüne kadar araştırmalarını bu ülkede sürdürmüştür.

 Kuantum fiziğinin kurucularından, olan büyük Alman fizikçisi. 1918 yılında Nobel Fizik Ödünün sahibi olan Planck, kuantum fiziği ve termodinamiğe çok önemli katkılar sağlamıştır.

 Işık bir cisme çarptığı zaman; • Biri düzgün, • Diğeri dağınık olmak üzere iki şekilde yansır (S:64, Şekil 3.23).

 Ayna, ışığın neredeyse tamamını düzgün olarak yansıtan cilalı yüzeylere verilen isimdir. Önceleri metal yüzeylerin parlatılmasıyla elde edilirlerdi. Günümüzde ise genellikle cam levhaların bir yüzü ince bir gümüş tabakası ile sırlanarak elde edilir.

 Sanal görüntü, aynadan yansıyan ışınların kendisinin oluşturduğu görüntülere gerçek görüntü diyoruz. Görüntüyü ışınların kendileri değil de tersine doğru uzantıları oluşturuyorsa böyle görüntülere sanal görüntü adını veriyoruz. Sanal görüntüleri, tıpkı aynada kendimizi görebildiğimiz gibi, gözümüzle doğrudan görebiliriz. Gerçek görüntüleri ise ancak onları bir ekran üzerine düşürdükten sonra görebiliriz.

 Düzlem ayna üzerine düşen paralel ışık demeti yine paralel bir demet olarak yansır. Işığın aynaya düştüğü noktadan aynaya çizilen dik doğruya normal; gelen ışının normalle yaptığı açıya gelme açısı ve yansıyan ışının normalle yaptığı açıya yansıma açısı denir.

 Küresel aynalar, küresel bir yüzeyin; • İç ya da • Dış yüzeyinin yansıtıcı hale getirilmesiyle elde edilirler. Eğer küre parçasının dış yüzü boyanıp (sırlanıp) iç yüzü yansıtıcı hale getirilirse bu küresel aynaya çukur ya da içbükey ayna adı verilir. Eğer küre parçasının iç yüzü boyanıp (sırlanıp) dış yüzü yansıtıcı hale getirilirse bu küresel aynaya tümsek ya da dışbükey ayna denir.

 Kırılma, kırılma yasaları adı verilen aşağıdaki kurallara uygun bir şekilde gerçekleşir (S:67, Şekil 3.27 ve Şekil 3.28): • Gelen ışın, normal ve kırılan ışın aynı düzlemde yer alır. • Işık optikçe daha yoğun ortama geçerken normale yaklaşarak kırılır. • Işık, optikçe daha az yoğun ortama geçerken normalden uzaklaşarak kırılır. • Işık, farklı saydam ortamlarda farklı hızlarla yayılır. Örneğin ışığın havadaki hızı saniyede 300.000 km, sudaki hızı saniyede 225.000 km ve camdaki hızı saniyede 200.000 km’dir. Işığın bir saydam ortamdan diğerine belirli bir açıyla gelmesi durumunda kırılmasının nedeni, işte bu hız farkıdır. Optikçe daha yoğun olan saydam ortamlarda ışığın hızı daha küçüktür.

 Mercekler fotoğraf makinesi, mikroskop, teleskop, kamera, gözlük gibi optik araçların en önemli parçasıdır. Mercekler genel olarak camdan yapılır. Ancak geçirgen plastikten yapılan mercekler de vardır.

 Merceklerin (S:68, Şekil 3.29 ve Fotoğraf 3.7); • Yakınsak mercekler ve • Iraksak mercekler olmak üzere başlıca iki tipi vardır.

 Yakınsak mercekler, ince kenarlı mercek de denilen bu merceklerin kenarları ince ortası şişkindir.

 Iraksak mercekler, kalın kenarlı mercek de denilen bu merceklerin kenarları kalın ortası çukurdur.

 Bir cisimden gözümüze gelen ışık, göz merceğinden geçerek gözümüzün arka bölümündeki retina tabakasında bulunan sarı benek üzerinde, cismin görüntüsünü oluşturur. Burada bulunan görme sinirleri yardımıyla beynimize iletilen sinyaller ile görme işlemi gerçekleşmiş olur.

 Astigmatlık, gözümüzün ön yüzeyindeki kornea tabakasının şeklinin hafifçe bozuk olmasından kaynaklanır. Bu şekil bozukluğu ışığın, gözün arka tarafındaki retina tabakasına odaklanmasına engel olur. Bunun sonucu olarak görüşümüz, her türlü mesafede bozuk ve bulanık olabilir. İleri derecede astigmatı olan insanlar sürekli çarpık ve bozuk görürlerken daha hafif astigmatı olan insanlarda baş ağrısı, göz gerilmesi ve yorgunluğu ve bazı uzaklıklarda bulanık görüntü gibi rahatsızlıklara rastlanır. Astigmatın birçok derecesi, uygun önerilmiş gözlüklerle optik olarak tedavi edilebilir. Korneayı cerrahi yöntemlerle düzeltme yöntemi de bazı hastalar için bir tedavi seçeneğidir.

 Periskopta iki yansıtıcı ayna ya da prizma bulunur. Birinci ayna hedeften gelen ışıkları doksan derece kırarak aşağı doğru yansıtır. İkincisiyse bu gelen ışıkları tekrar doksan derece kırarak yatay yönde göze iletir. Gelişmiş periskoplar, mercekler yardımı ile hedefi yaklaştırma, büyütme özelliği kazanır. Ayrıca periskopla yalnız cisimlerin şekli incelenmekle kalmaz, ayrıca hedef, mesafe ve açı göstergeleri ilavesiyle hedefle ilgili daha geniş bilgi de toplanır.

 Enerji kısaca "iş yapma yeteneği" olarak tanımlanabilir. Enerji; herhangi bir hareketi veya eylemi yapan ya da yapmaya hazır olan kabiliyet olarak da ifade edilebilir.

 Karbon temelli olan kömür, petrol ve doğalgaz bu grup yakıtlar olup, en temel enerji kaynaklarıdırlar. Fosil yakıtlar endüstriyel alanda çok geniş bir kullanım alanı bulmaktadır. Fosil yakıtların oluşmaları milyonlarca yıl gibi çok uzun bir süre aldığından, bunlar yenilenmeyen kaynaklar olarak da adlandırılırlar.

 Klasik enerji kaynaklarına alternatif olarak sunulan kaynaklardır, Bunlar; Güneş, hidroelektrik, rüzgar, jeotermel, dalga, gel-git ve akıntı, hidrojen, ve modern kütle olarak belirtilirler, Doğada sürekli var olan faktörlere dayalı olan bu kaynakların en önemli özelliği ise yenilenebilir olmaları ve doğaya zarar vermemeleridir, Bu yüzden alternatif enerji kaynaklarına, yenilenebilir enerji kaynakları da denilmektedir.

 Uranyum gibi ağır radyoaktif atomların bir nötronun çarpması ile daha küçük atomlara bölünmesi sonucu çok büyük miktarda enerji açığa çıkar. Bu olaya fisyon (ayrışma) denir. Hafif radyoaktifatomların birleşerek daha ağır atomları oluşturması sonucu çok büyük bir miktarda enerji açığa çıkar. Bu olaya da füzyon (kaynaşma) denir. Fisyon veya füzyon yoluyla ortaya çıkan enerjiye nükleer enerji denir.