OKULÖNCESİNDE DRAMA - Deneme Sınavı - 8

Çocukların kendilerini ifade aracı olarak kullandıkları yolların başında oyun gelir. Oynamayı davranış kazandırma boyutuyla birleştirmek, onları olumluya yönlendirmek gerekir. Bu aşamada canlandırma yoluyla “...mış gibi, ...miş gibi yaparak” eğlenirken öğrenirler. Bir yandan yeni yazın örnekleri ile karşılaşmaları bir yandan da bu örnekleri canlandırarak içselleştirmeleri; yaparak yaşayarak öğrenmeleri sağlanmış olacaktır.

Drama, hayatı içgüdüleri ile değerlendiren küçük çocukların hayal gücünü ve yaratıcılığını geliştirmede önemli bir araçtır. Çocukların ezberlemek için yazılı sözlere ya da kendi dünyalarını ifade etmek için, kalıplaşmış davranış modellerine gereksinimleri yoktur. Gereksinimleri olan şey, özgürlük ve ilgi çekici bir ortamdır. 

Çocuk yazınında, çocuğu yaratıcı kılacak, onun düşünsel, duygusal ve duyuşsal gelişimine katkı sağlayan ve okulöncesi dönemde uygulanan yöntemlerden biri de eğitimde dramadır. Drama, aynı zamanda bir disiplin ve sanat biçimidir. Okulöncesi dönemde çocuk, keşiflerini ve öğrenmelerini çoğu zaman duyuları yoluyla yapar. O, hemen her konuda duyarlıdır ve taklit ederek uygulamaya sokar. Onlar, ağzınızla söylediklerinize değil, gözlerinizle söylemediklerinize yanıt verirler. Bu yönüyle dramanın en önemli işlevlerinden biri duyarlığın gelişimine olan katkısıdır. Drama, bu katkıyı sanatsal biçimde verir. Dramada her birey etkindir. Etkili uygulanan her bir sanat dalı eğitime büyük katkıda bulunur.

Okulöncesinde çocuk yazını ile ilgili uygulanacak drama etkinlikleri genellikle basit bir öyküden, masaldan ya da şiirden yola çıkılarak geliştirilir. Basit bir doğaçlama başlangıcı, ortası ve sonu olan bir biçime dönüşür. Konuşmalar bir öykü, masal ya da şiirden de alınmış olsa, karşılıklı konuşmalar (diyaloglar) her zaman oyuncular tarafından yaratılır. Öykü ya da masalların tümü ya da bir bölümü canlandırılabilir. Çocuklar öyküyü kendi istedikleri gibi canlandırırlar. Öğretmenler, gerçekleşen etkinliğin süreci ile ilgilenmelidirler. Öykü canlandırılmasının bir izleyiciye sunulması önemli değildir. Ancak, çocuklar öyküyü başka bir sınıfın çocukları karşısında oynayabilir. Daha ciddi bir sunum drama etkinliğinden çıkarak bir tiyatro gösterisine dönüşecektir. Oysa çocukların, metin oluşturma düzeyinde                  de yaratıcılıklarını kullanmaları temel alınmalıdır.

Çocuklar drama yoluyla karakterlerle kendilerini özdeşleştirirken, kitaplar ve anlatılanlar (öykü, masal, şiir  vb.) onlara daha gerçek görünmeye başlar. Çocuklar başka insanlarla bu özdeşimi kurmaya dramatik oyunlar yoluyla başlarlar.

Çocuk yazınının drama yoluyla sunulması ile, çocuğa kazandıracakları;

Çocuk yazınını dramaya uyarlarken amaçlanan hedeflere ulaşmak için dikkat edilmesi gerekenler;

Şiiir ya da tekerlemeler çocuklara okunduktan sonra,  içeriği ile ilgili  çeşitli sorular sorularak, daha  ayrıntılı bir çalışma yapılabilir: “Tekerleme ya  da  şiir nasıl  bir ortamda  geçiyor olabilir?”,  “Karakterler  neye  benziyor?”,  “İlk sözlerden önce neler olmuş olabilir?”.  “Bittikten sonra  neler  olacaktır?”  gibi sorularla çocukların imgesel düşünme  ve  yaratıcılıkları desteklenir. Çocuklar bu  soruları yanıtladıktan sonra canlandırma, rol oynama ve doğaçlama  çalışmaları uygulanır. Çocuğa okunan masal,  masalımsı öykü  (fabl),  şiir gibi yazın  türleri  çocuğun dünyasında bir yer bulacaktır.  Çocuk,  bir masal  kahramanın ardından gidecek; bir masalımsı öyküdeki kahramanlardan bir olacaktır.

Drama etkinliği bittikten  sonra,  sınıftakiler bir araya  gelerek bir değerlendirme  yaparlar. Değerlendirme aşaması  drama için  çok  önemli  bir aşamadır. Böylece öykü,  masal  ya  da şiirin yeniden canlandırılması daha  zengin sonuçları yaratacaktır. “Canlandırma sırasında ne iyi gitti?, Birkaç  arkadaşınızın aynı  anda  konuşması  nasıl  çözümlenebilir?, Değiştirilmesi gereken bir yer var mı?” soruları yanıtlanır. Yapılan tartışmalardan sonra,  gerekli değişiklikler yapılır ve öykü yeniden canlandırılır.

Öğretmen öyküyü anlatırken, belirli bölümlerini çocukların eylemlerle canlandırması;

Öğretmen öyküyü anlattıktan sonra  rol dağılımı  yapılır. Öyküyü yeniden anlatmaya  başlar ve öykünün karakterleri, öğretmenin  anlattığı  biçimde uygun eylemleri  yaparak canlandırma yapar. Çocuklar öyküyü dinlerken karakterleri yalnızca eylemleriyle canlandırırlar ve konuşmak  zorunda kalmazlar. Bu tekniğe alıştıktan sonra  bir sonraki aşama uygulanabilir. Bu teknik  dramaya yeni  başlayan  çocuklar için  çok  uygundur. Bir yetişkinin  metni  okuması çocukların yalnızca eylemlerine yoğunlaşmalarına yardımcı olur.

Öğretmen öyküyü çocuklara okuduktan sonra,  canlandırma için gerekli tüm hazırlıklar yapılır, çocukların öyküyü canlandırmaları istenir.  Çocuklar tüm konuşmaları öyküye uygun olarak, kendi tümceleri ile  sunarlar. Öğretmen öyküyü çocukların sözle  anlatmaları için onları yönlendirir ve onlara  yardımcı olur.  Çocukların öykünün çizgisinden çıkmadıklarından emin  olur.  Ancak  çocukların öyküdeki tümceleri aynı  biçimde söyleme  zorunlulukları yoktur. Çocuklar öyküye yeni  sözcükler, tümceler ekleyebilirler.  Bu etkinlik için kullanılacak öykülerin içeriğinde  sözcük  ya da tümce  yinelemeleri olması,  çocukların öyküyü daha kolay yorumlamalarına yardımcı olacaktır. Bu çalışma  için  çocuk  sayısının 5-6 olması yeterlidir. Ancak  öyküdeki karakter sayısının fazla olması  durumunda ise (Örneğin, öyküde 5-6 tane tavşan ya da 10-12 tane çiçek  varsa)  tüm sınıfı  bu etkinliğe  katmak olasıdır.

Çocuk yazını, çocuğun ileriki yaşlardaki okuma alışkanlığını oluşturan yapıtlardan oluşur. Çocuğun kendisine okunanı ya da kendisinin okuduğunu anlama, yorumlama, tamamlama, uyarlama gibi etkinliklerde bulunması gerekir. Bu etkinlikler sırasında çocuktan, edindiği deneyim ve bilgilerini yaşamın diğer alanlarına aktarması, göndermede bulunması beklenir. Bu da çocuk yazınının, önemli bir işlevini yerine getirdiğinin göstergesidir. Çocuk yazınında drama, çocuğu yaratıcı kılar. Onun düşünsel, duygusal ve duyuşsal gelişimine katkı sağlayan ve okul öncesi dönemde uygulanan yöntemlerden biridir.

Çocuk yazınının drama yoluyla sunulması şu amaçlara ulaşmayı sağlar: Çocukların yaşam ve öğrenme deneyimlerini genişletir, Dil gelişimlerini destekler, Yaratıcılıklarını geliştirir, Sosyal ve duygusal gelişimlerini destekler, Yazın türleri ile yaşam arasındaki bağların kurulmasını destekler Çocukların bu süreçten haz duymalarına, yeni bilgiler öğrenmelerine ve yaşamdan zevk almalarına yardımcı olur.

Çocuk yazını ile ilgili yapılacak drama çalışmalarında göz önüne alınması gereken bazı ilkeler vardır. Bu ilkeler şöyle özetlenebilir: 1. Etkinliklere katılan çocuklar, yeni ve değişik şeyler keşfetmeye hazırlıklı olmalı ya da hazırlanmalıdır. 2. Drama çalışmaları süresince çocukların kendilerini rahat ve güvenli hissetmeleri sağlanmalıdır. 3. Etkinliğe katılan çocukların gönüllü olmaları esastır. Katılamayan çocuklar zorlanmamalı, katılım konusunda desteklenmelidir. 4. Drama etkinlikleri, ilköğretim çocuklarının gelişim düzeyine uygun hazırlanmalı, etkinlik hazırlanırken kolaydan zora doğru düzenlenmelidir. 5. Drama etkinliği hazırlanırken, çocukların küme içindeki diğer çocuklarla tartışarak, düşünce alışverişi yaptırılmasına özen gösterilmelidir. 6. Çocukların düşündükleri ve hissettikleri önemlidir. Bunu dile getirmeleri için yer, zaman ve söz hakkı verilmelidir.

Yazın Türlerini Canlandırma Aşamaları ; Öğretmen kullanılacak metni seçtikten sonra, çocuklara okur ya da anlatır. Örneğin bir öykü ya da masal canlandırılmaya karar verildiğinde, bir kez daha dinlenir ve karakterlere, olayların sırasına dikkat edilir. Yazın türünün nasıl canlandırılacağına ve oyuncuların kimler olacağına karar verilir. Öykünün canlandırılacağı ortama karar verilir. Daha sonra, her bir çocuğa öyküdeki olaylar, konular anımsatılır. Çocukları bir öyküyü canlandırmaya hazırlamak için, öncelikle çocukların öyküdeki karakterleri tanımlaması (Bu karakterler kim, ne yaptılar, kendilerini nasıl hissettiler) sağlanır. Öykünün nasıl canlandırılacağına karar verebilmeleri için oyunculara bir süre verilir. Drama etkinliği bittikten sonra, sınıftakiler bir araya gelerek bir değerlendirme yaparlar.

Öğretmen öyküyü anlatırken, belirli bölümlerini çocukların eylemlerle canlandırması Öğretmen öyküyü anlattıktan sonra rol dağılımı yapılır. Öyküyü yeniden anlatmaya başlar ve öykünün karakterleri, öğretmenin anlattığı biçimde uygun eylemleri yaparak canlandırma yapar. Çocuklar öyküyü dinlerken karakterleri yalnızca eylemleriyle canlandırırlar ve konuşmak zorunda kalmazlar. Bu tekniğe alıştıktan sonra bir sonraki aşama uygulanabilir. Bu teknik dramaya yeni başlayan çocuklar için çok uygundur. Bir yetişkinin metni okuması çocukların yalnızca eylemlerine yoğunlaşmalarına yardımcı olur.

Öğretmen öyküyü anlatırken, belirli bölümlerini çocukların sözlerle canlandırması ;Öğretmen öykünün bir bölümünü anlatır ve çocuklardan öykünün karakterlerinin sözlerini söylemelerini ister. Öğretmen öyküye bir giriş yapar, aralarda ve sonda konuşur. Çocuklar ise karakterlerin sözlerini kendi sözleriyle sunarlar. Çocukların rolleri ezberlemesi istenmez, ancak karaktere ve duruma uygun sözler söylemelerinin uygun olacağı söylenir.

Çocukların tüm öyküyü sözlerle canlandırması ;Bu aşamada da gerekli tüm hazırlıklar yapıldıktan sonra, çocukların öyküyü canlandırmaları istenir. Çocuklar tüm konuşmaları öyküye uygun olarak, kendi tümceleri ile sunarlar. Öğretmen öyküyü çocukların sözle anlatmaları için onları yönlendirir ve onlara yardımcı olur. Çocukların öykünün çizgisinden çıkmadıklarından emin olur. Ancak çocukların öyküdeki tümceleri aynı biçimde söyleme zorunlulukları yoktur. Çocuklar öyküye yeni sözcükler, tümceler ekleyebilirler.

Çocuklar kendilerine okunan ya da anlatılan öykü, masal ya da şiirle ilgili drama etkinliği yaparken, öyküyü hatırlayacak, karakterleri daha iyi anlayacak, olayların nasıl geliştiğini yaşayacak, bütün bunların yanı sıra kendi duygu ve düşüncelerini de ifade etmiş olacaklardır. Çeşitli yazın türlerinin işlenilebileceği değişik drama teknikleri vardır. Bunların başında “Dramatizasyon Tekniği” gelir. Bunun dışında Kuklalar, Sözsüz Canlandırma (Pandomim), Rol Oynama ve Doğaçlama, teknikleri de çocuk yazın türlerinin drama yoluyla işlenmesinde yardımcı olabilecek tekniklerdir.

Doğaçlama: Doğaçlama, öykünün çizgisini aşarak, dışına çıkılması ile ilgili bir tekniktir. Çocukları öyküden uzaklaştırıp yeni bir durumun yaratılmasına izin verir. Öykü, masal ya da şiiri bilen çocuklar bunlarla ilgili olayları, karakterleri öyküde anlatıldığının dışındaki durumlarda canlandırır ve kendilerinden bir şeyler katarlar.

Rol Oynama: Dramanın bir tekniği olan rol oynama etkinliği genellikle öykülerin belirli bölümleri için ya da kısa öyküler için kullanılır. Canlandırılan bölümler, karakterlerin karşılaştıkları zorluk ve sorunların ele alındığı bölümlerdir. Çocuklar bu sorunlarla ilgili bölümleri canlandırarak sorunu daha iyi anlamaya ve üzerinde konuşmaya, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu anlamaya çalışırlar.