OKULÖNCESİNDE DRAMA - Deneme Sınavı - 7

Genellikle çocuklar kendi  dünyaları ile dış dünya arasındaki  bağı sanatsal çalışmalar (resim,  üç boyutlu çalışmalar, müzik, drama  v.b.)  aracılığı ile  kurmaktadırlar. Özellikle okulöncesi çocuğu için  sanat  eğitimi çok  daha öncelikli bir yere sahiptir. Okulöncesinde özellikle çocukların yaptıkları resimler, kendi  duygu ve düşüncelerinin bir ürünü  olduğu için  çok önemlidir ve değer taşır. Sanatsal etkinlikler yolu  ile çocuk  kendini ifade  etme olanağına  ulaşır. Çocuğun yaptığı sanatsal çalışmalarda kendi  davranışlarının ve kendi  yeteneklerinin izleri görülür. Çocuk,  çevreden edindiği  izlenimlerini, deneyimlerini, davranışlarını, duygu ve düşüncelerini sanatsal etkinlikler yolu  ile sergileyebilir, aktarabilir. Ancak  bu konuda çocuğa ortam hazırlanmalı, ona özel  bir şeyler yapabilmesi için olanaklar verilmelidir. Sanatsal etkinlikler içerisinde bulunan çocuk  her davranışı  ile kendi  varoluşunu ortaya  koyar. Çocuğun yaratıcı düşüncesinin geliştirilmesine yardımcı olan herkesin  kendi  yaratıcı düşüncesini geliştirmesi, beslemesi gereklidir. Bu nedenle tüm sanatlar hakkında bilgi  sahibi  olmalı, günümüz sanatındaki yeni  yaklaşımları da izlemelidir.

Eylem Sanatlar: Eylemler  bütünlüğü  halinde insanın, insanı  ve doğayı anlattığı sanatlar. Tiyatro,  opera, sinema  vb. tüm sanatları kapsamaktadır.

Yüzey  Sanatları: Düz bir yüzey üzerinde gerçekleştirilen tüm sanatlar. 

Hacim Sanatları: Bir hacmi olan (eni-boyu-yüksekliği) tüm sanatlar.

Uzam (mekân) Sanatları: Yaşam alanı olarak gerçekleştirilen tüm sanatlar.

Dil Sanatları: Bütün edebi  eserler kapsamaktadır.

Ses Sanatları: Müzik ve bütün türleri.

Okulöncesi kurumlarda çalışan eğitimcilerin; çocuklarla sanatsal çalışmalar  yapabilmeleri için duyu, duyum, duygu, algı gibi önemli  kavramların ne olduğu, ne işe yaradığı konusunda bilgi  sahibi  olmaları gerekmektedir. 

Resim  çalışması  için  öncesinde bir konu  saptanıp, konuşulup  canlandırmadıysa yani  o konu  çocuğun yaşantısında bir biçimde yer almadıysa çocuklar resim çalışmasına başlamadan önce  şu soru ve sorunları dile  getirirler.

Bunun  için saptanan konu  önceden konuşulmalı, canlandırılmalı, hangi  teknikle (suluboya, pastel  boya  vb.)  resim  yapılacağı çocuğun anlayacağı bir dille  açıklanmalı, daha  sonra resim  yapmaya geçilmelidir. Eğitimci ya  da yetişkin  çocuğun sanatsal çalışmalar yapmasını desteklemeli, ona cesaret  vermelidir.

Çocuklara sanatsal bir bakış açısı  kazandırmak, yaratıcılığı ve estetik duyarlılığı geliştirmek amacıyla, yetiştiriciler çocuklara, sanat eleştirisi konusunda bazı sorular sorarak, onları yönlendirebilir. Bu amaçla bazı sorular çocuklara yöneltilir.

Sonuç  olarak okulöncesinde sanat  eğitimi çalışmaları yapılırken  çocukların duygularını geliştirici  ortamların önemsenmesi gereklidir. Duyumsama, sanatsal çalışmalar  yapma, sanat  hakkında bilgi  sahibi  olma,  sanatçıları tanıma  ve sanatçıların  yöntemlerini öğrenme estetik  yaşantılar  için ön plana  çıkmaktadır.                                                      Çocuklara bu konuda zaman  tanımak gerekir. Çevreleri estetik  nesnelerle donatılmalıdır. Bulundukları ortamlar karmaşık, düzensiz, aşırı sesli  değil, temiz,  aydınlık ve renkli olmalıdır. Duyuları harekete geçirici, bakma, dinleme, dokunma, koklama ve tatma konusunda onları  kışkırtmalıdır. Çiçekler, bitkiler, hayvanlar, yumuşak  yastıklar, sallanan sandalyeler, heykeller ortama  öğretici ve estetik  özellikler  katarlar.

Amaç okulöncesi çocuğunun  yaşantılarını, imge dünyasını olanaklar ölçüsünde zenginleştirmektir. Sanat  eğitimi; duyu, duyum, duygu, algı  eğitiminde  vazgeçilmemesi gereken hem zevkli  hem eğlendirici  hem de öğretici, belki  de en önemlisi çocuğun yaratıcılığını geliştirici  olması  gereken bir alandır.

Görsel  sanatlar, doğrudan  görsel  duyular üzerinde etki yapacak biçimde imgesel yansılar, gerçekliğe ilişkin bilgiler ve görüşler  getirmeye çalışarak,  insanların estetik  duyumlarını harekete geçirmeyi, yaşantı ve yargılama gücünü uyandırmayı amaçlar. Görsel  kavramlara dayalı olan  görsel  sanatlar, gerçekliğin görsel  olarak kavranan ve nesnel yansılarını veren, algılanan, kişide düşünceyi zenginleştirerek estetik  bir yaşantıya götüren  tüm sanatsal etkinlik alanlarını kapsar. Bu nedenle görsel  sanatlar, gerçeklikteki yalnızca görme duyularına açık  görünüşleri ortaya  koyar. Görsel sanat  ürünleri, edebiyat ve sahne sanatlarından farklı  olarak durağandırlar; kendi dinginlikleri içinde  var olurlar. Resimde renk ve renk  değerleri,  nesnelerin somut çeşitliliğini verir.  Buna  karşılık  heykel sanatı ürünleri, kural  olarak, insanın kendisi gibi,  üç boyutlu uzam  içinde  yer  alırlar; alımlanmaları daha değişik yöntemlere bağlıdır ve bu arada  daha  başka görsel sanat türlerine geçme olanağı da vardır (kabartma  gibi).  Görsel sanatları, bağımsız dallar  olan resim,  grafik,  heykel gibi sanatlarla birlikte  fotoğraf, sinema  ve mimarlık sanatlarını da içerecek biçimde geniş bir alanda ele almak  isteyen anlayışlar yaygındır. Görsel sanatlar insanların görsel  duyularına etkide bulunur; gerçekte de insanın dış dünyayla kurulan ilintisinde en çok  bu duyuların yeri  vardır.

Görsel sanatlarda, çeşitli maddelerin bilimsel olanaklarıyla birbirleri arasındaki düzen ilişkilerini  araştırma  eylemi olarak tanımlanan “biçimleme”  (tasarlama) kavramının da yeri  önemlidir. Görsel sanatlarda, yapıtın oluşumundaki amaç,  tasarım, seçeneklerin çözümlenmesi ve seçimi  aşamalarıyla diyalektik ilişkileri bulunan ve “biçimlendirme  eylemi” olarak tanımlanan “tasarlama”  sözcüğü,  aynı  zamanda biçimlendirmenin  düşünsel  ve eylemsel sürecini de içeren  ve anlatan bir sözcük  olarak kullanılmaktadır .

Okulöncesi çocuğunun  algı gücü çocuğun gelişimine  bağlı olarak farklı alanlarda etkilidir.

Görsel ayırma: Farklılıkları ve benzerlikleri ayırt  etme  becerisidir. Görsel ayırt  etme nesnelerin biçim,  hacim,  boyut  ve renk  özelliklerine göre  yapılmaktadır. 3-4 yaşlarındaki çocuklar birtakım farklı  cisim  ve renkteki biçimleri birleştirerek daha  farklı  biçimler oluşturabilirler.                                                                                                               

Okulöncesi eğitimde görsel algıyı geliştirecek başka çalışmalarda yapılmalıdır. Bunlar:         

 Sınıfandırma ve Eşleştirme: Biçimler  ve nesneler arasındaki ortak özellikler  vurgulanır.       

Biçim-Zemin Ayrımı: Herhangi bir nesnenin ya da şeklin üzerinde bulunduğu zeminden farklı  olduğunun  algılanması  durumudur.                                                                                 

Uzam ilişkisi: Boşluktaki  nesnelerin birbirlerine göre  konumlarını içermektedir.                   

Görsel Belleğin Geliştirilmesi: Görüş alanında bulunan görsel  bilgilerin belleğe yerleştirilmesi ve daha  sonra  bunların bellekten çıkarılması becerisini ifade  eder  ve 3 yaşları  dolayında uygulanır.

Küçük çocukların yakın çevrelerinde gördükleri sözgelimi bir satıcıyı, bir polisi, bir
doktoru, bir hayvanı taklit ettikleri, onları oyunlaştırdıkları dramatizasyon, eğitimde yaratıcı drama ile en çok karıştırılan kavramlardan biridir. 1980’li yıllarda Türkiye’deki eğitimde drama hareketleri ve eğitimde dramanın yeni bir alan, yeni bir
yöntem olarak yer almaya başlaması, dramatizasyon kavramını metne dayalı çalışmaların yapılmasını içeren bir tekniğe dönüştürmüştür.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Öğretmen metni okur ya da anlatır, rolleri dağıtır, bu kez çocukların okudukları öyküyü canlandırmaları beklenir. Bu tür canland›rmalarda tiyatroya benzer bir çalışma süreci izlenir. Öğ- retmen ya da lider bu süreçte etkindir, s›k s›k araya girerek ak›fla yard›m edebilir, Öğretmen, dramatizasyon etkinliklerinde daha çok süreci kenardan yönetir, ancak çok gerekli durumlarda role girerek, rol içerisinde yönergeler de verebilir. C seçeneğinde öğretmen bu süreçte yönlendirme yapmamalıdır dendiği için cevap C seçeneğidir.

Emir Özdemir’in 1965 yılında “Uygulamalı Dramatizasyon” başlıklı yazdığı kitapçıkta yer alan dramatizasyona ilişkin belirlemeler ilginç olduğu kadar geçerliliğini
 hala koruyan içeriğe de sahiptir. Ona göre dramatizasyon “...çocukların öykünme güçlerine dayanan do¤al bir öğrenme yoludur. Bu yönden çocukların hayatında geniş ölçüde yer alır. Evde, sokakta, oyunda çocuklar genellikle dramatizasyonun içindedirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dramatizasyon başta çocuklar olmak üzere bireylerin öykünme, devinim, dille ifade gibi güçlerine dayanan, doğal, kültürel ve toplumsal tüm olayların, imgelerin
daha yoğun olduğu bir ortamda canlandırıldığı bir öğrenme yoludur ve çocukların
yaşamında geniş ölçüde yer alır. bir eğitim “yöntemi” olarak ya da yaratıcı drama etkinliklerinde bir alt “teknik” olarak uygulanır. Sınıf içi drama etkinliklerinde, çocuklar yalnızca etkinlikleri izliyor görünseler bile durumu algılama olanağı bulduklarından edindikleri yaşantıların geniş kapsamlı ve yararlı olduğu bilinmektedir. Dramatizasyon, Türk eğitim sisteminde daha çok okulöncesinde bir eğitim “yöntemi” olarak ya da yaratıcı drama etkinliklerinde bir alt “teknik” olarak uygulanır. Dramatizasyon ağırlıklı yöntemin kimi uygulamalarında, kümeyi oluşturan
öğrencilerin bir kısmı kimi uygulamalarında ise tümü rol almaktadır. Canlandırılan bir konuyu
izleyici durumunda olanlar, olayı yalnızca izleyerek yaşarlarken, rol oynayanlar
hem yapıp hem yaşayabilirler. Bu özelliği ile dramatizasyon Dewey’in ‘yaparak yaşayarak öğrenme’ yöntemine çok yakındır.

Dramatizasyon, canlandırdığı kişilerin duygularıyla, onların çeşitli sorumluluklarıyla özdeşleşerek çocukların deneyimlerini zenginleştirir, öğrenmeye olanak sağlar. Dramatizasyon, dramatize
edilen bir konunun eylemleştirilmesinde bedensel, zihinsel, duyuşsal, sosyal, kültürel tüm özellikleri etkin hale getirir. Ekonomik özellikler bu seçenekler arasında yer almadığı için cevap A seçeneğidir.

Ö¤retmen, Özdilek Erdem ve Sait Munzur tarafından yazılan ve Kök Yayıncılık
tarafından yayımlanan “Ay Dedeyi Saklayan Çocuk” adlı öyküyü, öykünün adını
ve son tümcesini söylemeden okur ya da anlatır. Çocuklara “Sizce bu öykünün adı
ne olabilir?” diye sorar. Çocuklardan yanıtları aldıktan sonra öykünün adını, yazarının ve çizerinin adını söyler (Bir öykünün bir yazarı, çizeri ve yay›nevi vardır.
Çocuklara bir eserin ortaya çıkmasındaki bu üç önemli öğe mutlaka vurgulanarak
aktarılmalıdır).Dramatize edilen öykülerden sonra öğretmen, çocuklara “Ay dede olmazsa
başka hangi canlıların yaşantısında değişiklikler olur?” diye sorar ve yanıtları alır.
Öğretmen “Küçük kız sizce şimdi ne yapmalı?” sorusuna verilen yanıtlardan biri, çocuklarla birlikte seçilmesini sağlar ve tüm kümedekilerin belirlediği yanıt canlandırılır.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Etkinlik 5
“Oyuncakçı Baba”

Öğrencilere öykü okunduktan sonra “Öğretmenin Role Girmesi” tekniği kullanılır. Öğretmen Oyuncakçı Baba olacaktır. Nasıl oyuncak yaptığını öğrencilere
gösterir (Heykel çalışması). Daha sonra öğrenciler ikili kümeler oluştururlar ve
kendi oyuncaklarını yaparlar, belirli süreden sonra rol değiştirirler.

Eğitimde yaratıcı drama çalışmalarındaki rol oynama ve doğaçlama tekniklerinin
aksine lider, dramatizasyonda çok daha etkin, yönlendirici ve belirleyicidir. Burada bir oyun metninin aynısının ya da bir öykünün, masalın hiçbir biçimde akışını değiştirmeden canlandırması söz konusudur. Sözgelimi öğretmen metni okur ya
da anlatır, rolleri dağıtır, bu kez çocukların okudukları öyküyü canlandırmaları
beklenir. Bu tür canlandırmalarda tiyatroya benzer bir çalışma süreci izlenir. Buna göre cevap A seçeneğidir.

Etkinlik 2: Öğretmen, öğrencilere Elena Bono’nun “Küçük Yaprağın şapkası” masal kitabında yer alan masalı öğrencilere okur ya da anlatır......Masal buraya kadar okunduktan ya da anlatıldıktan sonra yarıda kesilir. Çocuklara masalın devamında neler yaşanmış olabileceğini düşünerek bir canlandırma hazırlamaları istenir.Etkinlik 5: Masal okunmadan önce öğrencilerden, en sevdikleri oyuncağı tüm ayrıntıları ile düşünmeleri istenir. Seçtikleri oyuncağın nasıl bir oyuncak olduğu, hareket edip etmediği, seçtikleri oyuncağı neden sevdikleri, bu oyuncağı bedenlerine yansıtacak olsalardı  nasıl bir şekil alacakları gibi sorular yöneltilir. Etkinlik 1:Öğretmen gerekli durumda öyküyü yeniden okur ya da anlatır ve çocukların dramatize süreçlerinde unutma ya da
öykünün tamamlanması durumunda müdahale ederek öykünün dramatize
edilmesini sağlayabilir.
Doğru olmayan bilgi C seçeneğinde verilmiştir.

Öğretmen, öyküyü okuduktan ya da anlattıktan sonra öykü üzerine çocuklara
sorular sorar. Sözgelimi Bu öyküde kimler var? Serçecik önce kim ile tanışıyor?
Onunla ne yapıyor? Serçecik ve arkadaşı daha sonra kimle tanışıyorlar? Karınca
Serçecikten ne istiyor? Farklı olmak nasıl bir şey? Farklı olanlar da arkadaş olabilirler mi? Nas›l? Serçecik Uğur Böceği ile ne konuşuyor? Sonra ne oluyor? gibi. Öğretmenin sorduğu her soruya karşılık aldığı yanıtlara göre çocuklar arasından çeşitli rolleri seçerek
ve öykünün ilgili yerlerini yeniden okuyarak ya da anlatarak bölüm bölüm canlandırmalarını ister.Öğretmen, öyküyü okuduktan ya da anlattıktan sonra öykü üzerine çocuklara
sorular sorar. Sözgelimi “Bu öyküde kimler var?”, “Küçük Hipo kim?”, “Ne yapmak
istiyor?”, Öğrencilere öykü okunduktan sonra “Öğretmenin Role Girmesi” tekniği kullanılır. Öğretmen, çocuk sayısı kadar zarfı (zarfların içinde öyküde geçen kahramanların
resimleri vardır) sınıfın ortasına koyar. Çocukların bu zarflardan birer tane almalarını ve çember biçiminde düzenlenmiş minderlerden birine oturmalarını söyler. Birazdan onlara bir öykü okuyacağını, öyküde farklı hayvanların olduğunu belirtir.
Artık bu çalışma süresince; onların zarftan çıkan resimdeki kahraman rolünde olduklarını söyler. Rolünü üstlendikleri kahramanın adı geçince, o kahraman öyküde ne yapıyorsa çocukların da aynısını yapmalarını ister.
D seçeneği öykü okunmadan önce yapılabilecek bir etkinlik olduğu için cevap D seçeneğidir.