OKULÖNCESİNDE ÇOCUK EDEBİYATI VE DRAMA

Çocuk edebiyatı çocuğun gelişiminde neden önemlidir?

Çocukların kendilerine okunan kitapları dinlemelerinin onlar üzerindeki olumlu etkilerini kısaca belirtiniz.

Yaratıcı dramanın çocuklar üzerindeki olumlu etkilerini belirtiniz

Yaratıcı dramanın nitelikli kişilik gelişimi üzerine etkisi nedir?

Okul öncesi dönemde çocuğun kitap ve okuyucu ilişkisi hakkında bilgi veriniz.

Oyunlaştırma ve drama arasındaki ilişki nedir? Örnek vererek açıklayınız.

Drama nedir? Açıklayınız.

Drama çalışmalarının çocuklar üzerinde etkisi nedir?

Eğitim öğretim faaliyetleri açısından drama nedir? Bu faaliyetlerde nasıl kullanılabilir?

Drama çalışmalarında müziğin önemini kısaca açıklayınız.

Drama çalışmalarında göz önüne alınması gereken ilkeler nelerdir?

Drama uygulamalarının amaçları nelerdir?

Okul öncesinde edebiyat türlerinin drama yoluyla işlenmesinin önemini maddeler halinde yazınız.

Çocuk edebiyatında dramanın kullanım yolları hakkında bilgi veriniz.

. “Çocuklara tempolu yürüyüşler ve koşular yaptırılarak başlanır. Mekândan çıkıp bir çiftlikte olduklarını düşünmeleri istenir. Karşılaşabilecekleri hayvanları düşünmeleri istenir. Öğretmenden ve çocuklardan gelen “şimdi biz de o kediler gibi dolaşalım, köpekler gibi dolaşalım.” vb. yönergelerle gezilir. Ardından öğretmen, çocuklara Küçük Kırmızı Tavuk adlı ‹ngiliz halk masalını okur. Bir buğday tanesinin ekmek oluncaya kadar başından geçenler sözsüz anlatımla (pandomimle) bir kez özetlenir. Hep birlikte buğdaylar ekilir, biçilir, dövülür, saplarından ayrılır, değirmene götürülür, un çuvalları fırına taşınır. Oluşan ekmek afiyetle yenir. Sıra rol dağılımına gelmiştir. Kedi, köpek, ördek, tavuk ve diğer çiftlik hayvanları görevlerini üstlenip rollerini alır ve oynarlar. Ardından “Siz Kırmızı Tavuk olsaydınız neler yapardınız?”, “Kedi, köpek, ördek olsaydınız Kırmızı Tavuk yardım istediğinde neler yapardınız?”, “Kırmızı Tavuk ekmeği yavrularıyla yerken siz neler yapardınız?” vb. sorularla çocukların duygu ve düşünceleri öğrenilir. Oyunlaştırmalar sonunda yapılan bu tartışmalar, okulöncesi dönem çocuklarında verdiği iletiler açısından çok önemlidir. Kahramanla hemen özdeşim kuran ve kendiliğindenci cevap veren çocukları tanımak açısından eğitimciye de çok yararlı fırsatlar verir. Çocukların duygu ve düşünceleri öğrenildikten sonra belki de yeni oluşacak şekliyle oyun bir kez daha oynanır. Çalışmanın sonuna doğru öğretmen, çiftlikte havanın kararmaya başladığını söyler. Tüm hayvanlar önce gerneşip ardından büzülerek yatarlar. Birkaç dakika sonunda bir horozun ötüşü sabahı müjdelemektedir. Yeni doğan güneşle “Günaydın.” denilerek çalışma sonlandırılır.” Örneği verilen drama etkinliğinin amaçları neler olabilir? Kısaca yazınız.

“Çocuklar çalışma odasına girdiğinde yerlerde gazete sayfaları görürler. Kimi çocuk alır bakar, kimi çocuk üzerinden atlar, kimi çocuk soru sorar, kimi çocuk nerede ne var farkında bile değildir. Öğretmen hiçbir şey söylemeden bir gazete sayfası alır, pelerin gibi sırtına takıp koşmaya başlar. Ya da üzerine çıkıp zıplar. Ya da sayfa üzerine yatar ya da o an akla gelen her türlü eylem olabilir. İlk eyleme taklitle başlayan okulöncesi çocuğu küme etkileşimine katılır. Amaç artık gerçekleşmiştir. Yani her çocuk elinde gazete sayfasıyla hemen hemen aynı eylemleri yapmaktadır. Bu arada çocuklardan birinin yaptığı farklı uygulama hemen değerlendirmeye alınmalı, öğretmen de yapılanı yineleyerek tüm kümeyi sözsüz yönlendirmelidir. Sıra gazetenin ne olduğu, ne işe yaradığı hakkında kısa bir söyleşiye gelir. Çocukların güncel olayları ne kadar yakından izledikleri, gözlem yaptıkları, ev yaşantısındaki örneklerden neler çıkardıkları gözlenebilir. Ardından öğretmen, çocuklarla birlikte sayfaların tarihlerine bakar. Eski tarihli olduğundan birlikte emin olunca başlayacak oyunun kurallarını açıklar. Hızlı bir müzik parçasıyla birlikte her çocuk, mekân içinde hem dolaşacak hem de elindeki gazete sayfasını yırtacaktır. Müzik susturulduğunda elinden gazeteyi atıp heykel olacaktır (Çok kısa zaman da olsa kıpırdamadan durmalarını istemek, küme içindeki aşırı hareketli çocukları bile, verilen yönergeye uygun davranışta bulunmaya alıştırabilecek bir uygulama biçimidir.). Müzik başlayınca yine yerden bir gazete alacak ve yırtmaya başlayacaklardır. Müziğin tartımı (ritmi), çocukların bedensel tartımlarının dışa yansımasını sağlayacaktır. Çocuklar, gazeteleri çılgınca en küçük parçalara bölününceye kadar yırtarlar. Sınıfta basılacak yer kalmamıştır. Ardından çığlıklar ve kahkahalar eşliğinde yerdeki parçalar üzerine yatılır, yuvarlanılır, zıplanır. Sonra gazete parçalarını birbirlerinin üzerine atar, hatta bir arkadaşlarını gazete parçalarıyla örtüp saklayabilirler. Artık sıra bu çoşkulu dakikaların ardından oturmaya ve hissedilenlerin ifadeedilmesine gelmiştir. Çocuklar konuşur, anlatır; anlatılanlar dinlenir. Her çocuğun yaşadıklarıyla ilgili küçük bir öyküsü oluşmuştur. Öğretmen, bu öykülere bağlı olarak duvara asılacak kağıtlara duyguların, düşüncelerin çizilmesini ister. Bu paylaşımın ardından sıra ikinci aşamaya gelmiştir. Sınıf küçük kümelere ayrılır. Her kümenin bir kaptanı vardır. Kaptanlara küçük boy naylon torbalar verilir. Bu defa kümelerden yapılması istenen, yerdeki gazete parçalarını müzik eşliğinde kaptanların torbasında toplamalarıdır. Sonunda torbalar topa dönüşecektir. Amaç, en büyük topu oluşturmaktır. Kümeler kağıtları toplar ve torbalara doldururlar. Öğretmen toplananları karşılaştırır. Birinciler, ikinciler ve beraberlikler ortaya çıkar. Artık ortada kümedekilerin kendi oluşturdukları toplar vardır. Hareketli geçen bu oyunların ardından çocuklar yere uzanırlar ve gözlerini kapatırlar. Topların, başlarından ayak parmak uçlarına kadar vücutlarında gezdiğini ve onlarla tanıştıklarını düşünürler. Bu sırada çocuklardan “Bu topların en çok neye güldüklerini merak ettim, bu topların en çok ne yapmayı istediklerini merak ettim.” gibi sorulara yanıt bulmaları istenir. Çocuklar yerde yatar durumdayken Belma Atik Tuğrul’un Tıkır Top adlı öyküsü okunabilir. Ardından çocukların duygu ve düşünceleri paylaşılır.” Örneği verilen drama etkinliğinin amaçları neler olabilir?

“Etkinliğe çocuklara farklı tartımlarda yürüyüşler ve koşular yaptırılarak başlanır. Bulundukları yeri boş, büyük, beyaz bir kağıt gibi düşünmeleri söylenir. Kendi bedenlerini de bir boya fırçası gibi düşünmeleri istenir. Fırçanın ucu bedenin farklı bölümlerinde olacaktır. Örneğin burnunuzun ucunda, dirseklerinizde, kalçanızda vb. Dinletilen müzikle birlikte öğretmen fırçanın ucunun nerede olduğunu söyler, çocuklar o organ ya da bölümle boşlukta, duvarlarda yerlerde dans ederek resim yaparlar. Sonuna doğru tüm bedenlerini ve tüm renkleri kullanarak düşsel bir tablo oluştururlar. Düşünsel ve bedensel olarak ısınan çocuklar oturur ve öğretmen onlara Lea Lionni’nin Frederik adlı öyküsünü okur. Zehra İpşiroğlu’nun dediği gibi “Okulöncesi çocuğa sanatın tanımını yapmak sonuç vermez. Ancak somut bir öykü aracılığıyla soyut bir olgu, onun kafasında somutlaşacaktır”. Öykü okunduktan sonra Frederik’in neler planladığı, neler yaptığı ve bunların sonuçları üzerine düşünülenler tartışılıp paylaşılır. “Acaba resim, şiir, öykü uzun ve soğuk günlerde yemek içmek kadar önemli midir; Frederik diğer emekçiler gibi düş emekçiliği yaparak amacına ulaşmış mıdır; siz böyle bir çalışmada hangi becerilerinizi sergilerdiniz?” gibi soruların yanıtları, seçenekler üzerinde yapılan tartışmalarla ortaya çıkarılmaya çalışılır. Bu yolla çocukların bir olaya, bir nesneye, bir kişiye çeşitli yaklaşımlarda bulunmaları sağlanır. Ortaya değişik öyküler çıkar. Bu öyküler doğaçlamalarla canlandırılabilir. Çocuklardan minik birerfare olmalarını düşlemeleri istenir. Gün boyu gezip dolaşır, yer, içer, oynar ve yere uzanıp dinlenirler. Bu sırada sakin ve dinlendirici bir müzik dinletilir. Müziğin sesi yavaşça kısılıp müzik kapatıldıktan sonra “iyi günler” dileğinde bulunarak çalışma tamamlanır.” Verilen drama etkinliğinin amaçları neler olabilir?

“Çocuklar çalışma odasına girdiklerinde ortada cins olarak aynı ama boyut olarak farklı ve her birinin bir büyüğü, bir küçüğü olan nesne kümesiyle karşılaşırlar (Büyük anahtar, küçük anahtar; büyük şapka, küçük şapka, büyük şişe, küçük şişe gibi.). Önce onları incelemeleri istenir. Her zamanki gibi birinin büyük, diğerinin küçük ama aynı cins olduğunu fark ederler. Büyüklerin odanın bir köşesinde, küçüklerin odanın farklı köşesinde kümelenmesi istenir. Öğretmenin çaldığı davulun tartımıyla büyük adımlar ve büyük beden hareketleriyle yürürler (Bir başka biçimiyle de davulun tokmağı duyulduğunda büyük nesneler etrafında yürüyüp halka olurlar, çubuğu duyulduğunda küçük nesneler etrafında yürüyüp halka olurlar.). Böyle bir ısınma çalışmasından sonra Elma Ağacını Yutan Dev masalı öğretmen tarafından okunur. Öğretmen çocuklara masalın değişik yerlerinde “ Don!” diyeceğini anımsatır. Her bir donma eyleminde kendi anlatımlarını bozmadan diğer arkadaşlarını gözlemlemelerini ister. Ardından oyunlaştırma başlar. Çocukların bedenleriyle oluşturdukları büyük bir şato yapılır, büyük dev ve küçük devin yaşayabilmesi için. fiato oluşup devler içeri girince donmaları (eylemsiz kalmaları) istenir. Ardından bedenleriyle oluşturdukları büyük bir orman yapılır. Devlerin rahat gezebilmesi için orman oluşturulup devler dolaşırken donulur. Mekân içinde oyuncaklar, masalar, sandalyeler, küçük çarşaşardan engeller oluşturulur. Bu da devlerin macera dolu şölene gidişleri içindir. Devler engelleri aşınca donulur. fiölen başlamıştır. Her çocuk bir devdir ve neler yutabileceğini söyler. Küçük dev, elma çekirdeğinin birini yutup birini gömünce donulur. Tüm çocuklar yine bedenleriyle bir elma ağacı yaparlar ve donulur. Kısa bir tartışmayla neler düşündüklerini arkadaşlarıyla paylaşmaları istenir. Ardından öğretmen sınıfa elmalar getirir. Her birini dörde böler. Çocuklar elmaları yerler ve birer çekirdeğini alırlar. Çekirdekleri okulun bahçesine ya da uygun bir bahçeye gömerler. Artık onlar da birer elma ağacını yutacak dev adayıdırlar.” Verilen drama etkinliğinin amaçları neler olabilir?

“Çocuklar oyun odasına girdiklerinde iyi bildikleri birkaç klasik masal ile karşılaşırlar: Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Hansel ve Gretel, Çizmeli Kedi, Rapunzel, Kırmızı fiapkalı Kız, 100 Yıl Uyuyan Prenses, Bremen Çalgıcıları vd. ‹çlerinden bir tanesini seçerler. Belki öğretmen masalı bir kez daha okur. Drama sandığından aksesuarlar çıkarılır. Mekân hazırlanır. Roller dağılır ve masal canlandırılır. Adı geçen masallar “Ömür boyu mutlu olmuşlar.” tümcesiyle de biter. Çalışmanın ikinci aşamasına “Sonra ne olmuş?” sorusuyla başlanır. Örnek soruları öğretmen verir. Seçilen masal 100 Yıl Uyuyan Prenses olabilir. 100 Yıl Uyuyan Prenses geçenlerde uyanmıştır. Prensle balayına Türkiye’ye gelecektir. “Davet edilse acaba nasıl bir davetiye hazırlanır? Ya bir de gelirse! Nasıl karşılanır? Hangi yemekler hazırlanır? Neler sorulur?” vb. sorularla çocukların yaratıcı düşünceleri alınır. Tartışılır. Belki yeni bir masal yaratılır. Yaratılan yeni masal yeniden canlandırılır. Bir başka örnek Bremen Çalgıcıları olabilir. “Haydutları kovup ömür boyu mutlu yaşamışlar. Sonra ne olmuş? Bremen’e gitmişler mi? Ünlü olmuşlar mı? Başka dostları olmuş mu? Kimler olmuş? Yaşlanmışlar mı? Hastalanan olmuş mu?” vs. Bu uygulamalar sonunda ortaya çıkan yaratıcı, anlık yanıt ve ilginç düşüncelerle öğretmenin de çocuklar gibi düşünsel ufku genişler. Çünkü yetişkinlerin de çocuklardan edinecekleri deneyimler vardır. Drama çalışmaları, yalnızca çocukları eğlendirirken öğretmek, eğitmek amaçlı olmamalıdır. En iyi etkinlik, öğretmenin de eğlenirken bir şeyler öğrendiği etkinliktir.” Verilen drama etkinliğinde kazandırılmaya çalışılan amaçlar neler olabilir?

“Çocuklar oyun alanına girdiklerinde ortada gözden çıkarılmış, yırtılabilecek dergiler vardır. Çocuklar tartımla yürüyüp koşup dergilerin üzerinden atlarlar. Halka olup bir dergiyi elden ele gönderirler. Neşeli, hareketli bir müzik parçası da çalışmaya tempo kazandırır. Ama müzik durduğunda elinde dergi ile kalan oturmak zorundadır. Her çocuk oturana dek oyun sürer. Oturduklarında çocuklara dergiler verilir. Çocuklar dergileri inceler. Her çocuk kendine ilginç gelen fotoğrafı keser. Fotoğrafta bir mekân, bir hayvan, bir kişi, bir çizgi film kahramanı olabilir. Seçtikleri birini anlatıp tanımlarlar. Gerçeği bulmak zorunda olmadıklarını bilirler. Sonra bazı fotoğraşar kümelenir, fotoğraşar arasında olabilecek ilişkiler üzerine konuşulur. Örneğin bir itfaiyeci, güzel bir lokanta, bir bavul... Öğretmen öyküyü başlatabilir. “Yanan güzel bir lokantanın yanmadan önce çekilmiş fotoğrafıdır. Söndürmek için çok çaba harcayan itfaiyeci, içeri girdiğinde her şeyin kül olduğunu görür. Hiç etkilenmeyen, hiç yanmayan, bozulmayan o bavuldur. Açmaya karar verir. Acaba içinde ne vardır?” Böyle bir girişten sonra öykü yaratılabilir. Ayrıca canlandırılabilir. Heyecanlı, merak dolu, sürpriz sonlu, ilginç iletiler içeren yapıtlar ortaya çıkacaktır. Bu etkinlikte de ortaya çıkan öykü, öğretmen tarafından not edilip daha sonra okunabilir.”Verilen drama etkinliğinde kazandırılmaya çalışılan amaçlar neler olabilir?