ÖĞRETMENLİKTE MESLEKİ GELİŞİM

HEDB başkanlığı tarafından 2008 yıllı için hazırlanan mesleki gelişim programında okulöncesi öğretmenlerine yönelik çeşitli konularda mesleki gelişim etkinlikleri de göze çarpmaktadır. Bu mesleki gelişim programlarının konularını şu şekilde sıralamak mümkündür (HEDB, 2008):

Cevap C şıkkıdır.

Türkiye’de öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik çalışmalar iki boyutta incelenmektedir. Bunlar Merkezi Mesleki Gelişim Çalışmaları ve Mahalli Mesleki Gelişim Çalışmaları olmak üzere iki boyutta ele alınır. Diğerleri bu başlıklar altında yer alır.

Öğretmenlerin mesleki gelişimlerine yönelik programların planlamasını, uygulanmasını ve değerlendirilmesini etkileyen bazı faktörler vardır. Bu faktörler şunlardır:  Öğretmenlikte kariyer aşamaları, içerik, bağlam, yönetimin yaklaşımı, eğiticilerin rolü, mali kaynaklar bu faktörlerdir.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Öğretmenler, öğretmenlik mesleğine ilk adım attıkları dönemden başlayarak, öğretmenlik mesleği içerisinde kazandıkları deneyimlere ve hizmet yıllarına bağlı olarak belirli aşamalarla meslekte ilerlemeyi sürdürürler. Bu aşamalar öğretmenlikte kariyer aşamaları olarak adlandırılırlar. Cevap E şıkkıdır.

Öğretmenler, öğretmenlik mesleğine ilk adım attıkları dönemden başlayarak, öğretmenlik mesleği içerisinde kazandıkları deneyimlere ve hizmet yıllarına bağlı olarak belirli aşamalarla meslekte ilerlemeyi sürdürürler. Bu aşamalar öğretmenlikte kariyer aşamaları olarak adlandırılırlar.

 Bu aşamaların farklı sınıflamaları vardır bu sınıflamalardan birine göre: Mesleğe Giriş Aşaması, İstikrar Aşaması, Olgunlaşma Aşaması, Uzaklaşma Aşaması, Kopuş Aşaması olmak üzere beş aşama vardır. Cevap B şıkkıdır.

İstikrar aşaması öğretmenlerin meslekte uzmanlık kazanmaya başladıkları bir aşamadır. Bu aşamada öğretmenler, karşılaştıkları sorunlarla baş edebildiklerini görerek, öğretmenlik mesleğini kabullenirler. Bununla birlikte, öğretmenler bu dönemde kendilerini tamamıyla mesleğe vermekte ve öğretmenlik becerilerini üst düzeyde kullanmaktadırlar. Cevap B şıkkıdır.

Olgunlaşma Aşaması: Öğretmenlerin, meslekteki 7. ve 18. yıllar arasındaki dönemlerini kapsayan olgunlaşma aşaması, öğretmenlerin meslekte tamamen uzmanlık kazandıkları ve olgunlaştıkları bir aşamadır. En kritik dönem sayılan bu aşamada, bazı öğretmenler, kendilerini kanıtlamaya, yaşanan değişim ve gelişmelere, yeni yöntem ve sisteme yönelik kendi bireysel deneyimlerini oluştururlar. Öğretmenlerin bir kısmı ise, yaşanan değişimlere yönelik direnç göstererek, öğretmenlik yükü ve sisteme karşı koyamamanın getirdiği sıkıntıyla görevden uzaklaşmaya başlarlar. Bu nedenle, olgunlaşma aşaması, ilk uzaklaşma aşaması olarak da ifade edilmektedir. Cevap D şıkkıdır.

Mesleki gelişim programlarının içeriğindeki etkinlikler oluşturulurken;

• öğrenme, liderlik konusunda yapılmış araştırmalardan

• yetişkin eğitiminin ilkelerinden

• bireyselleştirilmiş öğrenme yöntemlerinden

• işbirliğine dayalı öğrenme yöntem ve tekniklerinden yararlanılmalıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Okul yöneticilerinin öğretmenlerin mesleki gelişimlerine ilişkin görev ve sorumluluklarını şu şekilde sıralamak mümkündür:

Mesleki eskimişlik, bilişsel düzeyde ortaya çıkan bir sorun olup, gelişen çevre koşulları karşısında var olan yeterliklerin etkili bir performansı karşılayamaması olarak tanımlanmaktadır. Başka bir deyişle, mesleki eskimişlik, mevcut yeterliklerin güncel gereksinimlere yanıt verememesinden kaynaklanan değer kaybıdır. Bu tanımda dikkat edilmesi gereken nokta, yeterliklerin gerilemesinden ya da ortadan kalkmasının söz konusu olmadığı sadece günün getirdiği koşulların gerisinde kaldığıdır. Kuşkusuz eskimişlik sadece değişen çevre koşulları karşısında öğretmen yeterliklerinin geride kalması olarak sınırlandırılamaz. Eskimişliği tetikleyen bazı özelliklerin de göz önünde bulundurulması gereklidir. Eskimişliği tetikleyen ya da güçlendiren unsurları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Bilgi patlaması

• Bireysel karakter özellikleri

• Çalışılan alanın doğası

• Örgüt iklimi

Cevap A şıkkıdır.

Üniversite-okul işbirliği çerçevesinde gerçekleştirilen mesleki gelişim çalışmaları, “Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Bölgeleri ve Eğitim Kurulları Yönergesi” ile belirlenen maddelere dayalı olarak yürütülmektedir.

Mesleki gelişim programlarının konularını şu şekilde sıralamak mümkündür (HEDB, 2008):

• Okulöncesi Eğitim Programını Uygulama Semineri

• Okulöncesi Veli Çocuk Eğitimi Semineri

• Okul Aile işbirliği Semineri • Okuma Yazmaya Hazırlık ve Türkçe Etkinlikleri Kursu

• Fen ve Matematik Etkinlikleri Kursu

• Çocukları Tanıma Teknikleri Kursu

• Okulöncesi Dönemde Kişiler Arası Problem Çözme Semineri

Şekil 7.2. Mesleki Gelişimi Etkileyen Faktörler

Öğretmenlikte Kariyer Aşamaları: Öğretmenlerin, öğretmenlik mesleğine ilk adım attıkları dönemden başlayarak, öğretmenlik mesleği içerisinde kazandıkları deneyimlere ve hizmet yıllarına bağlı olarak meslekte ilerleme aşamalarını ifade eder

Öğretmenlikte her bir kariyer aşamasının özellikleri şu şekilde açıklanmaktadır.

Mesleğe giriş aşaması

İstikrar aşaması

Olgunlaşma aşaması

Uzaklaşma aşaması

Kopuş aşaması

Okul yöneticilerinin öğretmenlerin mesleki gelişimlerine ilişkin görev ve sorumluluklarını şu şekilde sıralamak mümkündür 

• Öğretmenleri öğrenmeye ve gelişime teşvik etmek

• Öğretmenlerin mesleki gelişim gereksinimlerini belirlemek

• Okuldaki öğretmenlerin mesleki gelişimleri için yıllık mesleki gelişim planı hazırlamak

• Mesleki gelişim programlarının gerçekleştirilmesi için bürokratik işlemleri gerçekleştirmek

• Mesleki gelişim programları için kıdemli öğretmenlerin danışmanlığını sağlamak

• Öğretmenlerin gelişimlerini gözlemek ve değerlendirmek

• Öğretmenlerin mesleki gelişimlerinin öğrenci başarısına etkisine ilişkin veri toplamak

• Öğretmenlerin mesleki gelişim başarılarını ödüllendirmek

• Mesleki gelişim için öğretmenler arasında meslektaşlık ruhu ve işbirliği oluşmasını sağlamak ve 

Okul yöneticileri, gelişimi ve değişimi destekleyen tutum ve girişimleriyle öğrenen örgüt kültürü oluşturmalıdırlar.

Mesleki gelişim programını yürütecek eğiticilerin sahip olmaları gereken özellikleri şu şekilde sıralamak mümkündür (Barutçugil, 2002):

• Konu alanı uzmanı olmak

• Öğretim yöntem ve tekniklerini uygulama konusunda deneyimli olmak

• Yetişkin öğrenmesinin özelliklerine ilişkin bilgi sahibi olmak

• Grup çalışmalarını yönlendirebilecek ve yürütebilecek deneyime sahip olmak

• Soğukkanlı, anlayışlı ve ilgili kişilik özelliklerine sahip olmak

Mesleki gelişim programlarının başarıya ulaşmasını sağlamak için eğiticilerin yerine getirmeleri gereken sorumlulukları şu şekilde sıralamak mümkündür 

• Programında başında öğretmenlerin öğrenme ve gelişmeye yönelik olumlu tutum oluşturmalarına yardımcı olmak

• Öğretmenlerin öğretim sürecine aktif katılımlarını sağlamak

• İçeriğin sunumu ile ilgili bilgiyi ve uzmanlığı sergilemek

• İletişim becerilerini etkili kullanmak

• Görsel öğretim materyallerini etkili kullanmak

• Öğretmenlerin eğitici ile ve birbirleriyle etkili ilişkiler kurmalarını ve sürdürmeleri sağlamak

• Farklı sunum yöntemleri ve etkinliklerle öğretim sürecini çeşitlendirmek

• Öğrenme engeli oluşturabilecek bireysel ve dışsal engel faktörlerini kaldırmak

• Öğretmenlerin öğrenme süreçlerini izleyerek, sürece ve sonuca yönelik öğretmen başarılarını değerlendirmek

Öğretmenlerin ilk çalışma yıllarında karşılaştıkları sorunları temelde şu başlıklar altında toplamak mümkündür (Yalçınkaya, 2002):

• Deneyimsizlik

• Aday öğretmen üzerindeki baskılar

• Okul ve çevreye uyum

• Teftiş korkusu

Şekil 7.3. Mesleki Eskimişliği Tetikleyen Unsurlar