ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME

Çoktan seçmeli testler, doğru yanıta göre; kesin ve tek bir doğru yanıtı olan maddeler, en doğru yanıtı olan maddeler, bileşik yanıt vermeyi gerektiren maddeler ve doğru yanıtı gizlenen maddeler olmak üzere dört grupta incelenir. Madde köküne göre; kökü soru tipinde olan maddeler, kökü eksik cümle tipinde olan maddeler, olumsuz köklü maddeler olmak üzere üç grupta incelenir.

SORU YAZMA TEKNİĞİ YÖNÜNDEN
 Sorunun Tümüyle İlgili Olarak;
• Soruyla yoklanan davranış önemli midir?
• Davranışın en geçerli yoklanma yolu bu mudur?
• Sorunun cevaplanma kolaylığı, yoklanan davranışın öğrenilme derecesine uygun mudur? soruları sorulmalıdır.

Doğru-yanlıştestleri, bir kısmı doğru bir kısmı yanlış yargı cümleleri hâlinde verilen maddelerden oluşur. Bir doğru-yanlış maddesi, cevaplayıcının Doğru/Yanlış ya da Evet/Hayır olarak iki kategorili sınıflaması gereken bir önermeden oluşur. Doğru-yanlış testlerinin bazı sınırlılıkları da vardır. Bunları şöyle sıralamak mümkündür:
• Test maddeleri iki seçenekten oluştuğu için şans başarısı yüksektir. Maddeyi hiç okumadan bile yanıtlayanların doğru yanıtı bulma olasılığı %50’dir. Bu doğru yanlış testlerinin en büyük sınırlılığıdır.
• Üst düzey zihinsel becerilerin ölçülmesi mümkün değildir.
• Öğrenme eksiklerinin belirlenmesi ve öğretimin değerlendirilmesi amacıyla yapılan izleme testleri için uygun değildir.
• Yanlış ifadelerin eğitsel açıdan önemi olmadığı için uygun ölçme aracı olarak kabul edilmez.

Doğru-yanlış testlerinin üstünlükleri şöyle sıralanabilir:
• Doğru yanlış testlerinde son derece basit madde yapıları kullanılır.
• Soruların hazırlanması uzun zaman gerektirmez.
• Bilişsel alanın büyük bir bölümünde yeterliklerin ölçülmesini sağlar.
• Çok sayıda soruya yer verilebildiği için kapsam geçerliği kolayca sağlanır.
• Puanlama kolay ve objektif olarak gerçekleştirilebilir.
• Bu testlerde kullanılan test yönergeleri basit ve anlaşılır olduğu için öğrenciler tarafından kolayca anlaşılmaktadır.

Ödevlerin olumlu yönleri
• Özellikle erken çocukluk döneminde öğrencilerin çalışma alışkanlığı kazanmalarına ve okul hakkında iyi tutum geliştirmelerine yardımcı olur.
• Bağımsız çalışma becerisi kazandırır.
• Akademik başarıyı olumlu yönde etkiler.
• Farklı öğrenme kaynaklarının keşfedilmesini sağlar.
• Öğrenme sürecini zenginleştirir ve hızlandırır.
• Öğrencilerin sorumluluk sahibi olmasını sağlar.

Psikomotor alan davranışlarının ölçülmesinde kullanılan ölçme araç ve teknikleri; Gözlem ve Sistematik gözlemdir.

Bilişsel alan davranışlarının ölçülmesinde kullanılan ölçme araç ve teknikleri:
• Kısa cevap gerektiren testler
• Seçmeli testler
• Eşleştirme testleri
• Yazılı sınav
• Sözlü sınav
• Ödev ve proje

Duyuşsal alan davranışlarının ölçülmesinde kullanılan ölçme araç ve teknikleri:
• Kişilik envanterleri
• Tutum ölçekleri
• İlgi envanterleri
• Gözlem
• Görüşme

Tutum Ölçekleri: Tutum, bireyin belli nesne, kavram, durum, olaylar vb. karşısında olumlu ya da olumsuz
tepki gösterme eğilimi olarak tanımlanır. Tutumların ölçülmesinde, soru listeleri, envanterler, görüşme gibi tekniklerle birlikte kullanılan araçlardan biri de tutum ölçekleridir.

Eğitim, çıktılarının doğrudan gözlenemediği alanlardan biridir. Eğitimde çoğu kez ölçülecek nitelikler duyu organlarıyla tam olarak gözlenemez ya da gözlense bile yeterli duyarlıkta ölçülemez. Bu nedenle de eğitimde çıktıların ölçülmesinde ölçme araçlarına başvurulur. Ölçmede araç kullanımının temelinde duyarlı ölçme yapma ihtiyacı vardır. Duyarlı ölçmeler amaca uygun seçilen/geliştirilen ölçme araçları yardımıyla yapılır.

Çoktan seçmeli testler, sınıf içi uygulamalardan büyük kitlelerin katıldığı ulusal merkezi sınavlara kadar birçok düzeyde ve hemen hemen her öğretim alanında kullanılmaktadır. Bunun nedeni, çoktan seçmeli testlerin büyük kitlelere kolaylıkla uygulanabilmesi, diğer ölçme araçlarına göre kapsam geçerliğinin yüksek olması, hazırlama, uygulama ve değerlendirme açısından kullanışlı olması, objektif olarak puanlanabilmesi ve iyi hazırlandığı takdirde üst düzey yeterlikleri de ölçmeye olanak tanımasıdır.

Eşleştirme testleri objektif testler sınıfında yer alır. İçerdiği maddeler yardımıyla birbiriyle ilişkili olan bilgi ögeleri yönergede verilen açıklama doğrultusunda belli bir bakış açısına göre eşleştirilir. Eşleştirme maddeleri iki sütundan oluşur. Soruların verildiği sütuna “ön-cüller”, cevapların verildiği sütuna ise “seçenekler” adı verilir. Eşleştirme maddeleri daha çok yazarlar ve eserleri, ülkeler ve başkentleri, ülkeler ve ürettikleri tarım ürünleri gibi aralarında belli bir ilişki, bağ bulunan bilgi gruplarını eşleştirmek için kullanılır.

Cevabı bir harf, bir kelime, bir işlem ya da en fazla bir cümle olan soru maddelerinden oluşan ölçme araçlarıdır. Boşluk doldurma soruları da bu grupta yer alır. Kısa cevaplı ve tamamlama testlerinde madde uzunluğu bir kelime ya da cümleyle sınırlıdır. Bu nedenle madde yazımı çok kolaydır. Bu tür testler bilgi düzeyindeki yeterliklerin ölçülmesinde daha çok kullanılır. Puanlamanın objektif olması ve çok sayıda soruya yer verilebilmesi bu aracın üstün yönlerini oluştururken, üst düzey yeterlikleri ölçememesi bu aracın en önemli sınırlılığını oluşturur. Kısa cevaplı ve tamamlama testleri kapsam geçerliği açısından yazılı sınavlara göre daha yüksek geçerlik sağlar.

Sözlü sınavlarda geçerlik ve güvenirlikle ilgili endişeleri en aza indirmek için alınabilecek bazı önlemler vardır. Bunların başında öğreticinin sözlü performansı değerlendirmede öğrencilerin kişsel özellik ve durumlarından etkilenmemesi gelir. Öğrencinin cinsiyeti, kimlik bilgileri, aile özellikleri vb. değerlendirmede etkili olmamalıdır. Sözlü sınavlarda geçerlik ve güvenirlik açısından bir diğer önemli konu öğrencilere yöneltilebilecek soruların sayıca az olduğu göz önünde bulundurularak mümkün olduğunca sınav konusunu kapsayıcı nitelikte sorunun hazırlanmasıdır. Bunun için, öğrencilere yöneltilecek soruların sınav sırasında değil önceden üzerinde düşünülerek hazırlanması gerekir. Sözlü sınavlarda geçerlik ve güvenirliği yüksek tutmak için dikkat edilmesi gereken bir diğer husus puanlama hatalarına karşı önceden hangi soruların sorulacağının, soruda öğrencilerden hangi detayların istenceğinin belirlenmesi ve bu detaylara kaç puan verileceğinin ayrıntılı olarak belirlenmesi gerekmektedir.

Yazılı sınavların avantajları şöyle sıralanabilir:

Ödevlerin olumsuz yönleri

Kavram haritaları, öğrencilerin bir konu ile ilgili düşünce ya da kavramları ve düşünce ya da kavramlar arası ilişkileri grafiksel olarak göstermelerine yardımcı olur. Daha çok yeni fikirlerin oluşturulması ve planlaması aşamasında kullanılır. İşlenen konulara ilişkin görsel ve şematik bir özet sunar, karmaşık ilişkileri gösterir, eksik ya da yanlış öğrenmelerin belirlenmesini ve giderilmesini sağlar. Öğrencilerin kendi öğrenme kapsamlarını oluşturmasına ve konuya odaklanmalarına yardımcı olur.

Görüşme, öğrencilerin öğrenmeleri hakkında detaylı bilgi edinilmesinde başvurulan tekniklerden biridir. Görüşme yoluyla, öğrencilerin tutum, duygu, düşünce ve inançlarına ilişkin bilgiler toplanır. Görüşmeler; yapılandırılmış, yarı yapılandırılmış ve yapılandırılmamış görüşmeler olmak üzere üç farklı biçimde gerçekleştirilir.

Kişilik envanterleri, daha çok duyuşsal davranışların ölçülmesinde kullanılır. Kişinin envanterde yer verilen ifadeler karşısındaki duygu, düşünce ve davranışları belirlenmeye çalışılır. Kişilik envanterlerinde, “uyumlu-uyumsuz”, “normal-anormal” şeklinde derecelenen davranış örneklerinin yanında, “Evet”, “Fark etmez”, “Hayır” gibi seçenekler de kullanılabilmektedir.

Büyük kitlelere kolaylıkla uygulanabilen, diğer ölçme araçlarına göre kapsam geçerliği yüksek olan, hazırlama, uygulama ve değerlendirme açısından kullanışlı olan ve objektif olarak puanlanabilen ölçme aracı, çoktan seçmeli testlerdir.