ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME

Öğretim ortamı düşüncesi öğrenmenin gerçekleştiği fiziksel, psikolojik ve öğrenme süreçlerinden oluşan bileşenleri içermektedir.

Sistem yaklaşımının bir uzantısı olarak ortaya çıkan sosyo-teknik sistem anlayışına göre sınıfların öğrenme çıktılarına etkili olarak ulaşabilmesi için, bu yapıyı oluşturan alt sistemler arasındaki uyumun sağlanması zorunludur.

Türk Eğitim Sistemi’nde uygulanmakta olan okulöncesi eğitim programının özellikleri şu şekilde sıralanmaktadır (MEB, 2013):

• Öğretmenlerin öğretim sürecinde plan yapmalarına, uygulamalarına, düzenlemelerine, araştırma, tartışma ve üretmelerine olanak sağlama yönüyle öğrenci merkezlidir.
• Çocuğun, ailenin ve çevrenin değişen özelliklerine uyarlanması ve bireyselleştirilebilmesi yönüyle esnektir.
• Öğrencinin öğretim süreci boyuna gereksinim duyduğu kazanımları farklı etkinlikler aracılığıyla tekrar tekrar ele alınmasına olanak vermesiyle sarmaldır.
• Farklı ülkelerdeki okulöncesi eğitim programları, farklı öğrenme kuram ve modellerinin ortaya koyduğu öğrenci merkezli uygulamalardan sentezlenerek oluşturulması boyutuyla eklektir.
• Çocukların tüm gelişim alanlarının gelişimine dikkat edilmesi, etkinlik çeşitlerinin eşit düzeyde tutulması vb. yönleriyle dengelidir.
• Çocukta öğrenmenin temelinde oyun olması gerçeğinde hareketle, programda da oyun bir etkinlik/yöntem olarak benimsenmiş; bu yönüyle de program oyun temellidir.
• Program çocuğun çevresinde olanları fark etmesini, merak ettiği konulara ilişkin sorular sormasını, araştırmasını, keşfetmesini ve oynayarak öğrenmesini teşvik etmesi ile keşfederek öğrenme önceliklidir.
• Öğrencilerin bireysel farklılıklarına dayalı olarak kendilerini farklı ve özgün bir biçimde ifade etmelerine olanak sağlaması ve yaratıcılığın kazanımlar çerçevesinde ele alınması yönüyle yaratıcılığın geliştirilmesi ön plandadır.
• Günlük yaşam deneyimlerinin ve yakın çevre olanaklarının eğitim amaçlı kullanılmasını teşvik etmesi bağlamında hazır planların kullanılması programın temel felsefesine aykırıdır.
• Eğitim süreci planlanırken konu veya temalardan amaç olarak değil araç olarak yararlanılır; kazanım ve göstergelerin öğrencilere kazandırılmasında konu/tema merkezli bir anlayış söz konusu değildir.
• Çocuklar özgürce deneyimlerde bulunup rahat hareket edebildikleri ortamlarda daha iyi gelişeceği gerçeğinden hareketle iç veya dış mekânlarda düzenlenebilecek öğrenme merkezleri ayrı bir öneme sahiptir.
• Program, farklılıklara saygı duyulmasını ve farklı özellikleri olan bireylerle uyum içinde bir arada yaşamaya dair deneyimler kazanılmasını teşvik etme yönüyle kültürel ve evrensel değerleri dikkate alır.
• Hazırlanan “Millî Eğitim Bakanlığı Okulöncesi Eğitimi Programı ile Bütünleştirilmiş Aile Destek Eğitim Rehberi (OBADER)” aracılığıyla kazanımların kalıcılığının sağlanması için aile eğitimi ve katılımı önemsenmektedir.
• Süreç odaklı olarak çocuğun, programın ve öğretmenin değerlendirilmesi çok yönlüdür.
• Özel gereksinimli çocuklara fırsat eşitliği sağlama adına özel gereksinimli çocuklara yönelik uyarlamalara yer verilmektedir.
• Çocukların gelişimlerinin desteklenmesi, yönlendirilmesi ve aile eğitimlerine katkı bulunulması bağlamında rehberlik hizmetlerine önem verilmektedir.

Aylık eğitim planı, bir öğretmenin çalıştığı çocuk grubunun gelişimini desteklemek için etkinlik oluşturmak üzere alacağı kazanım ve göstergeleri, kavramları, alan gezilerini, özel gün ve haftalar ile aile katılımı ve değerlendirme süreçlerini içeren bir çalışma planıdır (MEB, 2013).

Öğretim etkinliklerinde planlı çalışmanın başlıca yararları şu şekilde sıralanabilir (Gürsel, 2012):
• Öğretimin planlanması, öğretmenin, eğitim-öğretimde neyi, niçin nasıl yapacağına ilişkin düşünme fırsatı vererek, verimi artırır.
• Zamanın etkili yönetilmesine olanak sağlayarak, eğitim programında yer alan kazanımların çoğunluğuna ulaşılır.
• Öğretmeni ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır, süreçteki rollerini açık hale getirir ve onlara güven kazandırır.
• Kazanımlara en uygun yöntem ve materyallerin seçilmesine ve derse hazırlıklı girilmesine olanak sağlar.
• Planlama öğrencilerin bireysel özelliklerinin dikkate alınmasına ve dengeli gelişimlerine olanak sağlar.
• Eğitim-öğretim süreçlerinin değerlendirilmesinin sağlam ve güvenilir olmasına olanak sağlar.
• Öğretmen ve öğrencilere birlikte ve düzenli çalışma alışkanlığı sağlar

Öğretim ortamının planlanmasında dikkate alınması gereken sağlık, güvenlik ve özel gereksinimlerin karşılanması gibi pek çok değişken bulunmaktadır. Bu değişkenlere karşın öğretim ortamına ilişkin şu soruların sorulması sınıf ortamının planlanması aşamasında karar vermeye yardımcı olabilir (Whitebread, 2000).
• Öğretim ortamı öğrencilerin gereksinimlerini karşılıyor mu?
• Sınıf organizasyonu öğrenme ve öğretime ilişkin beklentileri destekliyor ve bunlara uyumlu mu?
• Sınıf organizasyonu değişen gereksinimleri ve öncelikleri karşılıyor mu?
• Sınıf organizasyonuna ilişkin kararlara öğrenciler yeterli düzeyde katılıyor mu?

Öğretim ortamı olarak sınıf öğretmen ve öğrenci için en önemli öğrenme çevresidir. Sınıfın öğretim mekânı olarak düzenlenmesinde karar dayanakları olarak şu dört unsuru dikkate almak gerekir (Celep, 2000):
• Çok fazla hareketin olacağı alanları belirlemek,
• Öğrencinin öğretmeni kolayca görebildiğinden emin olmak,
• Öğretim araç-gerecinin kullanımı ve öğrenci gereçlerinin hemen ulaşılabilir olmasını sağlamak,
• Öğrencilerin sınıfın bütün sunumlarını ve oyunlarını kolaylıkla görebildiğinden emin olmak.

Sınıf ortamının fiziksel değişkenleri arasında öğrenci sayısı, oturma düzeni, öğrenme köşeleri, ısı, ışık, temizlik vb. unsurlar yer alır.

Öğretim ortamında olumlu bir iklim oluşturmak amacıyla gerekli olan öğretmen-öğrenci arası etkili iletişimin kurulabilmesi için öğretmenin öncelikle (Erden, 2000);
• Öğrencilerle ilişki kurmaktan mutlu olması, onlara sıcak ve arkadaşça yaklaşması,
• Sınıfta kendi istek ve ihtiyaçlarını açıklaması,
• Öğrencileri kabul etmesi, anlayabilmesi ve olumlu duygularla yaklaşması,
• Öğrencilerin kendilerinin anlaşıldıkları ve güven içinde hissedecekleri bir ortam yaratması gerekir.

Eğitim bilimlerinde öğrenmenin gerçekleştiği fiziksel, psikolojik ve öğrenme süreçlerinden oluşan bileşenleri içeren ortama öğretim ortamı adı verilmektedir.

Bir sosyo-teknik sistem olan sınıflarda öğrencilerin elde etmesi beklenen kazanımların ele alındığı alt sistem "amaç ve görev alt sistemidir"

Öğretmenlerin öğretim liderliği bağlamında yapmaları gereken görevlerden biri yıllık, ünite ve günlük plan­larını hazırlamaktır. Bunları öğretmenler, "Eğitim programının amaçları,"  eğitim öğesini odağa koyarak yapmak durumundadır.

Türk Eğitim Sistemi’nde uygulanmakta olan okulöncesi eğitim programının “esneklik” özelliği "Çocuğun, ailenin ve çevrenin değişen özelliklerine uyarlanması ve bireyselleştiri­lebilmesi söz konusudur" doğru bir biçimde ifade edilmektedir.

Ayla öğretmen aylık eğitim planı yapılırken çocukların gelişim özelliklerinin dikkate alınması gerektiğini savunmaktadır. Bunu okulöncesi öğretmenleri "Gelişim Göz­lem Formundan", yararlanarak takip edebilir.

Günlük eğitim akışı içerisinde çocuklar, birbirlerine ve gün içinde yapılacak diğer etkinliklere uyum sağlamalarına yardımcı olacak etkinlikleri güne başlama zamanı etkinliğinde paylaşmaktadırlar.

Öğretimin planlanması sürecinde öğretmenlerin “zama­nın nasıl kullanılacağı, geçişlerin nasıl yapılacağı, hangi durumların gözleneceği ve başarı artışı gibi konularda kararlar verdiği” aşama "karşılıklı etkileşim aşamasıdır, "

Çocukların hiçbir etkinliğini gerektirmeyen ezberci sistemde kabul edilebilir bu ortam, çocukların etkin olmasını gerektiren yeni eğitim anlayışları ve yapıları için oldukça yeter­siz ve olumsuz olduğu geleneksel okul ve sınıf yapıları eleştirel bir bağlam gerçekliğiyle "Öğretim ortamları düzenlenirken öğrencilerin fizyolojik, duygusal ve zihinsel gereksinimleri, ortam, mobilyalar ve araç-gereçler ve okula ilişkin gereksinimler dikkate alınmalıdır" seçeneğinde ele alınmıştır.

Bir okul yönetici öğretmenleri kurulunda sınıf iklimi kavramının önemini gündeme taşımıştır. Yöneticinin bu kavramdan kastettiği "Sınıf ortamında öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci arası ilişkiler" dir.

Özlem öğretmen öğretim sürecinin yönetimi kapsamında “öğretim amaç­larına ne ölçüde ulaşıldığını” belirlemeye çalışmaktadır. Bu durumda onun Değerlendirme etkinliği gerçekleştirdiği söylenebilir.

sınıflarda öğrenci-öğretmen alt sisteminde, öğrencilerin yetenekleri, değerleri, duyguları, kişilik özellikleri, öğrenme stilleri ve öğretmenin liderlik biçimi, sını a oluşturulan ödül-ceza sistemleri bulunmaktadır.