Aof Panel

S

Nitelikli biçimde hazırlanan eğitim programlarına neden gereksinim duyulmaktadır?

Genel olarak eğitimde saptanan politikayı uygulamaya dönüştüren köprü olarak tanımlanan eğitim programı ile toplumun gereksinimlerini karşılamaya yönelik insan kaynağının yetiştirilmesi sağlanabilir. Eğitim programları, ülkenin belirlenen ulusal eğitim politikalarının öngördüğü nitelikteki bireylerin yetiştirilmesi açısından oldukça önemli bir role sahiptir. Çünkü eğitim programları, toplumun benimsediği davranışların bireylere kazandırılmasına, öğretim etkinliklerinin bilimsel gelişmeler ışığında düzenlenmesine ve öğrenme-öğretme sürecine ilişkin yapılacak çalışmalara yol gösterici nitelik taşımaktadırlar. Bu açıdan eğitimde karşılaşılan sorunların çözümü için nitelikli biçimde hazırlanan eğitim programlarına gereksinim duyulmaktadır.

S

Eğitim programı ne demektir?

Eğitim programı, bir eğitim kurumunda öğrencilerde beklenen davranış değişikliğini oluşturabilmek için planlanmış etkinliklerin tümü olarak tanımlanabilir.

S

Öğretim programı ne demektir?

Eğitim programı en geniş program türü olmakla birlikte özellikle öğretim programı ile karıştırılmaktadır. Öğretim programı, eğitim programının bir boyutunu oluşturmaktadır. Bir dersle ilgili öğretme-öğrenme sürecinde nelerin, niçin ve nasıl yer alacağını gösteren kılavuz olarak nitelendirilebilen öğretim programı, öğrenme-öğretme süreciyle ilgili etkinliklerin tümünü kapsamaktadır.

S

Ders programı nedir?

Ders programı, öğretim programı içerisinde yer alan ve dersle ilgili olan öğretim etkinliklerini sistematik biçimde düzenleyen programdır. Kısacası, bir ders süresi içinde planlanan amaçları bireye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı plandır.

S

Eğitim programı, öğretim programı ve ders programının birbirleriyle olan ilişkisini açıklayınız.

Eğitim programı belirlenen amaçlar doğrultusunda planlanan tüm eğitim etkinliklerini kapsamaktadır. Öğretim programı ise, bir eğitim basamağında çeşitli sınıf ve derslerde ele alınacak konularla ilgili tüm etkinlikleri kapsamaktadır. Ders programı da bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsamaktadır. Bu üç program türü birbiriyle ilişkilidir. Eğitim programı olmadan öğretim programından, öğretim programı olmadan da ders programından söz edilemez.

S

Örtük program nedir?

Resmî programlarda belirtilen amaç ve etkinliklerin dışında, öğrenme-öğretme süreci içinde ortaya çıkan bilgi, düşünce ve uygulamalar ile öğrencilerin ulaştıkları nitelikleri açıklayan program türü ise örtük program olarak adlandırılır. Örtük program, ders dışı etkinlikleri de içine alır ve önceden programlanmamış ya da kabaca planlanmış olabilir. Yani örtük programlar önceden kurgulanabilir ya da duruma veya gereksinime bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bireylerin toplumsal hayata uyumunu sağlamada örtük programlar, eğitim programları kadar etkili olmaktadır.

S

Örtük programın kapsamını açıklayınız.

Örtük programın kapsamı şu biçimde sıralanabilir:

- Okulun idari ve örgütsel araç ve düzenlemeleri

Okul kuralları
Okul binasının mimari yapısı ve dekorasyonu
Sınıfların oluşturulması
Zaman
Ders dışı faaliyetler

- Okul ve çevre etkileşimi

Toplumsal normlar ve değerler
İdeoloji
Ders kitapları

- Sınıf iklimi

Öğretmenlerin görüş ve beklentileri
Öğretmenlerin ön yargıları
Sınıf kuralları
Öğretmen davranışları
Öğrenci özellikleri
Sınav ve öğrenci başarısı

S

Bir eğitim programının temel ögeleri nelerdir?

Bir eğitim programının dört temel ögesi bulunmaktadır. Bu ögeler şöyle sıralanabilir:

Amaç
İçerik
Öğrenme-öğretme süreci
Değerlendirme

S

Eğitim programının ögeleri hangi sorulara yanıt aramaktadır?

Amaç, öğrencilerin öğretim süreci sonunda ne yapabileceklerini tanımlayan anlatım- lardır. Eğitim yoluyla bireylere kazandırılmak istenen niteliklerdir. Niçin öğretelim? sorusuna yanıt aramaktadır.

İçerik, öğretim sürecinde öğrencilere kazandırılacak bilgilerdir. Amaçlara ulaşmayı sağlayan konulardır. Ne öğretelim? sorusuna yanıt aramaktadır.

Öğrenme-öğretme süreci öğrencilere amaçlara ulaşmaları için geçirmeleri gereken öğrenme yaşantılarını sağlayan etkinliklerdir. Öğretim yöntem ve tekniklerini, araç-gereçleri kapsar. Nasıl öğretelim? sorusuna yanıt aramaktadır.

Değerlendirme ise, öğrencilerin amaçlara ulaşma derecelerini belirlemeye dönük etkinliklerdir. Sınama durumları sonunda elde edilen bulgular, öğrencilerin amaçlara ulaşma derecelerini, gerçekleştirilen öğretim etkinliklerinin etkililiği konusunda dönüt sağlar. Ne kadar öğrettik? sorusuna yanıt aranmaktadır.

S

Eğitim programının ögelerinin birbirleri ile ilişkisi ne şekildedir?

Eğitim programının dört ögesi arasında dinamik bir ilişkiden söz edilebilir. Bir ögede meydana gelecek değişiklik programın diğer ögelerini de etkileyebilir. Örneğin, eğitim programının amaç ögesinde yapılan bir değişklik programın içeriğini, öğrenme- öğretme sürecini ve değerlendirme ögesini doğrudan etkileyecektir.

S

Eğitim programı neden önemlidir?

Eğitim programı, öğretim süreçlerinin standartlaşmasını sağlayarak ülkenin tüm okullarındaki öğrencilere az-çok benzer nitelikler kazandırır. Bununla birlikte, öğretim süreçlerinin planlanmasında, uygulanmasında ve değerlendirilmesinde öğretmenlere rehberlik eder ve nitelikli bir öğretimi gerçekleştirmede ve verimi arttırmada araç olarak öğretimin etkililiğini artırır. Yine, öğretim süreçlerinin kalite kontrolünü test etmede temel bir ölçüttür. Eğitim sürecinin planlı, sistemli, amaca uygun gelişime odaklı ve ilerlemesinin en önemli unsurudur. Sonuç olarak, eğitim programlarının temel işlevi millîeğitim politikasının programlar yoluyla uygulamaya dönüştürülmesidir. Programlar, eğitilenlerin davranış standartlarından, öğrenme ve öğretim etkinliklerine değin çalışmalara kılavuzluk etmekte ve bir aracı rol oynamaktadır.

S

Bir eğitim programının taşıması gereken özellikler nelerdir?

İşlevsellik
Esneklik

Toplumsal değerlere uygunluk

Bilimsellik

Uygulanabilirlik

Amaçlara uygunluk

Çerçeve olması

S

Dünyada eğitim programlarının tarihi gelişimini kısaca açıklayınız.

18. yy. da devlet okullarının sayılarının artmasıyla eğitim programlarına ihtiyaç ön plana çıkmıştır. 19. yy. da matematik, felsefe, kimya gibi yeni dersler okullarda yer almıştır.İçerik ve yöntem konusunda yapılan tartışmalar eğitimde program geliştirme alanınındoğuşunu hazırlamıştır. 1918’de Bobbit’in “Eğitim Programı” kitabı alandaki ilk kitaptır. Bobbit ve Charters, eğitim programını öğrencilerin öğrenme yaşantılarıyla kazanabilecekleri bir dizi amaçlar olarak görmüştür. Yine Ralph Tyler, 1949’ da yayımladığı “EğitimProgramı ve Öğretimin Temel İlkeleri” adlı kitabında eğitim programının ögelerini şöylesıralamıştır:

• Amaçları tanımlama, içeriği düzenleme ve materyalleri seçme • Öğrenme yaşantılarını seçme ve öğrencileri tanıma
• Öğrencileri yönlendirme
• Öğretim ve değerlendirme tekniklerini tasarlama

Taba, 1962’de Program Geliştirme: Kuram ve Uygulama kitabını yayımlamış ve bu kitabı ile program geliştirmeye olan sistematik yaklaşım sürdürülmüştür.

S

Eğitim programlarının toplumsal temellerini kısaca tartışınız.

Toplumsal dinamizm, eğitim programlarının da dinamik olmasını gerektirir. Eğitim programları, yalnızca okulla sınırlı değildir. Bireylerin toplumdaki yaşam ve öğrenme koşullarına hazırlanmaları için bir yandan toplumun problemlerini ve gereksinimlerini gidermeyi, diğer yandan da bireylerin ilgilerini, gelişim özelliklerini ve gereksinimlerini dikkate almayı gerekli kılar. Böylelikle eğitim programları toplumu oluşturan bireylerin özellikleri ile toplumu dengeler. Eğitim programlarının dinamikliğini objektif süreçlerle sağlamak, insan gücünü toplumun isteklerine uygun biçimde yetiştirmeyi sağlar. Toplum gereksinimleri ve beklentileri; yapısı, işleyişi ve yönelimi dikkate alınarak analiz edilmeli ve programlara yansıtılmalıdır. Program geliştirme sürecinin tüm aşamalarında toplumsal ve çevresel koşullar dikkate alınmalıdır.

Program geliştirme uzmanlarının hazırladıkları eğitim programları, öğrencilerin toplumsallaşma ve şekillenmesinde önemli rol oynar. Eğitim programı bir toplumu yansıtır ya da toplumun şekillenmesine yardımcı olur. Programlar bireyin sosyal gelişimini ve topluma uyumunu sağlayacak biçimde hazırlandığı takdirde toplumsal temel üzerine oturmuş olacaktır.

S

Türkiye'de eğitim programları konusunda yaşanan önemli gelişmeler nelerdir?

Dünyada program geliştirme alanında yaşanan değişmelerin yanında Türkiye’de de kimi gelişmeler yaşanmıştır. 1950’li yıllara kadar Türkiye’de program geliştirme çalışmaları daha çok dersler ve konular listesi biçiminde sürdürülmüştür. 1950’li yıllardan sonra Müfredat Programı anlayışı yerini Eğitim Programı anlayışına bırakmıştır. 1924’te J. Dewey’in raporu doğrultusunda ilköğretim programlarının geliştirilmesi, 1953-54 yılarında ortaöğretim programlarının geliştirilmesi ağırlık kazanmıştır. 1961 yılında MillîEğitim Bakanlığı, 1980’li yılların başında eğitim programlarının hazırlanmasında kullanılacak bir model geliştirmiştir. 1990’lı yıllara gelindiğinde Millî Eğitim Sisteminde Program Geliştirme ve Ölçme-Değerlendirme çalışmalarına ayrı bir önem verilmiştir. 1994yılında ilköğretim programları tamamen değiştirilmiş ve uygulamaya konmuştur. Ancakbu program da 2004 yılında uygulamadan kaldırılmış ve yapılandırmacı yaklaşıma dayalı olarak geliştirilen yeni ilköğretim programları 2005-2006 öğretim yılından itibaren uygulamaya konulmuştur.

S

Eğitim programlarının psikolojik temellerinden olan davranışçı ve bilişsel kuramı açıklayarak önemli temsilcilerini yazınız.

İnsan öğrenmesi davranışçı kuram ve bilişsel kuram ile açıklanmaktadır. Watson, Pavlov, Thorndike, Skinner davranışçı kuramın temsilcilerindendir. Davranışçı kuram yalnız- ca gözlenebilir etkinlikler üzerinde durur ve öğrenmeyi, uyarıcı-tepki bağının oluşmasına indirger. Başka bir deyişle davranışı sadece ölçülebilirliği ile açıklar. Öğrenme sürecinde, öğrenene edilgen rol verir. Pekiştirme yoluyla davranış değiştirildiğini kabul eder. Bilişsel kuramın öncüleri Piaget, Gagne, Guilford’dur. Bu kurama göre öğrenme karmaşık bir yapıdır. Bilişsel kuram; öğrenme sürecinin bilgiyi algılama, karşılaştırma, kodlama ve hatırlama sürecinden oluştuğunu ifade eder.

S

İdealizm, realizm, pragmatizm ve varoluşçuluk olmak üzere dört temel felsefeye dayalı olarak ortaya çıkan eğitim felsefeleri hangileridir?

Bu dört temel felsefeye dayalı olarak ortaya çıkan eğitim felsefeleri daimicilik, esasicilik, ilerlemecilik ve yeniden kurmacılıktır.

S

Program geliştirme ne demektir? Açıklayınız.

En genel anlamıyla program geliştirme eğitim programlarının tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve değerlendirme sonuçlarına göre yeniden düzenlenmesi olarak tanımlanabilir.

Program geliştirme;

Yazılı bir program hazırlamak değil, mevcut programı araştırma yoluyla geliştirmektir.
Düzenlenen programın masa başında değiştirilmesi, bir kısım konuların çıkarılması ya da ilave edilmesi değil; uygulamalı bir süreç olarak programı uygulamada geliştirmektir.
Eğitim süreciyle ilgili tüm koşulların, bireylerin, ders kitaplarının araç-gereçlerin sürekli biçimde geliştirilmesidir.
Devamlı, kapsamlı ve uygulamalı bir süreçtir.
Merkezden okula, okuldan merkeze doğru haberleşme gerektiren bir süreçtir.
Sürekli değerlendirmeye yer veren bir süreçtir.
Katılım ve ekip çalışması gerektirir.

S

Program geliştirme süreci hangi aşamalardan ve etkinliklerden oluşmaktadır?

Program geliştirme kapsamlı bir süreç olmakla birlikte planlama, uygulama ve değerlendirme olmak üzere üç aşamada gerçekleşir.

Program geliştirmenin ilk aşaması planlamadır. Bu aşamada çalışma gruplarının oluşturulması, çalışma planının yapılması, gereksinim belirleme, amaçların oluşturulması, içeriğin düzenlenmesi, öğrenme-öğretme sürecinin düzenlenmesi ve değerlendirme durumlarının düzenlenmesi biçiminde etkinlikler gerçekleştirilir.

Program geliştirmenin ikinci aşaması uygulamadır. Programın uygulanması değişimi uygulamaya koyma sürecidir. Programın uygulanması hazırlanan programın uygulanması için gerekli şartları sağlama, programı öngörülüp sağlanan bu şartlarda uygulama, uygulama sürecince elde edilen verileri toplama ve çözümlenmeye uygun duruma getirme aşamasıdır. Programın uygulanması değişik aşamalardan gelişerek gerçekleşir. Uygulamanın planlanması, deneme yapılacak okulların ve sınıfların seçilmesi, okul yöneticisi ve öğretmenlerin seçilmesi, okul yöneticisi ve öğretmenlere denenecek programın tanıtılması, hazırlanan program ve öğretim materyallerinin işe koşulması ve denenen programın ve öğretim materyallerinin değerlendirilmesi biçiminde sıralanabilir.

Program değerlendirme, programın uygulanmasıyla öğrenci davranışlarında amaçlar doğrultusunda oluşturulan değişmeleri yansıtan ölçümleri, amaçlarda kapsanan ölçütlerle karşılaştırarak, progamın sağılamlılığı ve etkililiği hakkında yargıya varma aşamasıdır. Bu aşama, uygulama aşamasında elde edilen tanıma-yerleştirme, biçimlendirme-yetiştirme ve erişilen öğrenme düzeyini belirlemeye yönelik değerlendirme sonuçlarının çözümlenmesini, çözümleme sonuçlarının ilgili ölçütlerle karşılaştırılmasını, karşılaştırma sonuçlarından yola çıkılarak programın sağlamlık ve etkililik derecesinin belirlenmesini, bu belirlemeye dayalı olarak programın her bir ögesi ve tümü hakkında yargıya varılmasını kapsamaktadır.

S

Program geliştirme süreci içerisinde kullanılış amacına göre değerlendirme türleri nelerdir?

Program geliştirme süreci içerisinde kullanılış amacına göre üç tür değerlendirme yapılabilir.

• Tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme
• Biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme
• Sonucu görmeye yönelik değerlendirme

Tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme, öğrencinin hem belli bir eğitim programı için gerekli ön davranışlara hem de o program sırasında kazandırılacak amaçlara ne dereceye kadar sahip olduğunu anlamak için eğitime başlamadan yapılmasını kapsamaktadır.

Biçimlendirme ve yetiştirmeye yönelik değerlendirme, belli bir eğitim programının uygulanışı boyunca öğrencilerin her ünitenin amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını kontrol edip önlemler almak ve ünitenin gerek yapı gerekse işlenişi açısından hatalı olan bölümlerini belirlemek için kullanılır.

Düzey belirlemeye yönelik değerlendirme, eğitim programının ya da programın içindeki bir ünite ve konunun sonunda, öğrencilerin amaçlara ulaşma derecesini ve eğitim programının gücünü belirlemek için kullanılmaktadır. Böylece öğrenciye kazandırılmak istenen tüm özellikler test edilmektedir.

Bu üç değerlendirme türü birlikte ya da ayrı ayrı kullanılabilir. Tüm bu değerlendirme türleri, bilgi toplama işi olarak gerçekleşmektedir. Bu bilgilerle program tanımlanır ve kalitesi ölçülür, programın güvenilirliği ve işe yararlığı ortaya çıkar. Değerlendirme, sınıf öğretmeni, program geliştirme uzmanı veya dışardan bir değerlendirici tarafından gerçekleştirilir.

EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME